Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
лықтары да әдебиет тарихындағы қай шылықтарды жан-жақты ашып көр сету үшін ғана аталынып, шы- ғармаларындағы идеялық мазмұн мен бағытты әлі де болса айқындау қажет деп атап көрсетеді. Бұл атал- ған ақындардың барлығын да орта мектепте оқыту қажетсіз деп та- былды. Ағартушы-демократ ақын- жа зушылардың мұрасы біршама зерт телгені ескеріле отырылып, ке- рітартпа, діншіл бағыттағы ақын- дардың дүниетанымдық көзқарас- тарындағы қайшылықтарын ашу жолындағы зерттеу жұмыстары тез арада қолға алынсын деген байлам жасалды. Ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің ХХ ғасыр басындағы әдебиеттен әріге бармауының себептері де бар. Б. Кенжебаев 1959 жылғы конферен- циядан соң іле-шала-ақ өз ұсыны- сын көпшіліктің ой-талқысына салу мақсатында «Қазақ халқының жаз- ба әдебиетінің тарихы қайдан, кім- нен басталады» («Қазақ әдебиеті», 1960, 22 шілде) деген ғылыми мәні зор мақаласын жариялаған бола- тын. Дайындалып жатқан ІІ томның 1-кітабында (1961) айтылады ғой деген тоқмейілсу көңіл ме, әлде да- улы мәселеден қашқақтау ма, ға- лым ұсынысын қолдаған бірді-екілі мақала болмаса, кең көлемде тал- қылауға ат салушылар шыға қойма- ды. Қ. Жұмалиев «Қате пікір қағидаға айналмасын» («Қазақ әдебиеті», 1960, 29 шілде) атты қарсы мақала жазып, өз концепциясын қорғап қана қойған жоқ, әдіснамалық тұрғыда негіздеп тастады. Оны кейінде ай- тылғандай: «Шын ғылым айтыстан тумақ. Осы тұрғыдан келгенде акаде- мик Қ. Жұмалиев әдебиеттануды ке рі кетірген жоқ, қайта әдебиетімізге не- гіз болған ежелгі жазба жәдігерлік тер- дің тезінен зерттелуіне белгілі дәре- жеде қозғау салды», – деп көлгірси бағалаудың жөні жоқ. Бұны біз кемел- дене бастады дей отырғанымызбен, ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің осы бағытта ізденістер жасауға мүмкін- дігі бола тұрса да жан сала кіріспе- ген кемшілігін, әдебиетші-ғалымдар- дың «жоғарыға» жалтақтаудан аса алмағанын көрсету мақсатында ай- тып отырмыз. Міне, сондықтан да болар қазақ әдебиетінің тарихи кур- сын жасауға арналған монография- лар жазу кейіндей берді. Оған 1960 жыл дары Қ. Жұмалиевтің «Қазақ әде биеті тарихының мәселелері жә- не Абай поэзиясының тілі» (1960), Ә. Дербісәлиннің «Қазақтың Ок- тябрь алдындағы демократияшыл әдебиеті» (1966) атты еңбектерден басқа монографиялардың болмауын айтсақ та жеткілікті. Бұл айтылғандардан шығатын қо- рытынды Б. Кенжебаев ұлттық әде- биеттану ғылымында ғана емес, бүкіл түркі тілдес халықтар әдебиеттану ғылымында тарихи мектептің негі- зін қалаушы ретінде танылуға тиісті. Ре по зи то ри й К ар ГУ |