Тақырыбындағы халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары



Pdf көрінісі
бет38/181
Дата27.05.2023
өлшемі4.33 Mb.
#474356
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   181
1 2019

4. 
Geçişte zamanlama ve aşamalar: 
Latin alfabesine 
geçiş süreci ne kadar uzun olursa halk üzerindeki olumsuz etkisi o kadar çok olacaktır. Bu 
konuda 
diğer devletlerin geçiş sürecini göz önünde bulundurmak gerekir. Örneğin Türkiye Cumhuriyeti 1 Kasım 
1928’de Latin alfabesine 
geçmiş ve ülke genelinde Millet Mektepleri açılmış; Haziran 1929’dan sonra da ülkede 
Arap harflerinin 
kullanılması tamamen yasaklanmıştır. Hâlbuki değişim öncesi kurulan Dil Encümenince, yeni 
harflere 
geçişin yavaş olması, yeni harfler öğretilirken eski harflerin kullanımının da hemen bırakılmayıp 
sürdürülmesi teklif 
edilmiştir. Yabancı basının da yakından takip ettiği ve Arap harflerinden Latin alfabesine 
geçişin çok uzun bir süreyi bulacağını öne sürdükleri geçiş süreci ile ilgili olarak, örneğin Amerikan basını, on beş 
yıllık bir süre öngörmüştür [12]. Ancak, Mustafa Kemal Atatürk, bu fikirden, halkı tembelliğe iteceği görüşünden 
dolayı vazgeçmiştir ve yedi ay gibi kısa bir sürede geçişi tamamlamıştır.
Özbekistan’da ise Latin alfabesine 
geçiş uzun zaman sürdü, yeni alfabe projesinde zaman içerisinde 4 defa 
değişiklik yapıldı. Azerbaycan’da da benzer bir durum vardır. 2001 yılına kadar kitap ve gazetelerin %90’ı Kiril 
alfabesinde 
çıkmış; bazı gazetelerde baslıklar ve yazar isimleri Latin alfabesi ile yazılırken metinler Kiril 
alfabesinde okuyucuya 
sunulmuştur. Hatta devlet başkanının Latin alfabesine geçiş için yayımladığı emirden 
sonra bile 
bazı gazeteler Kiril’le çıkmaya devam etmiştir. 
Bu ülkelerdeki Latin alfabesini kabul etme 
reformlarının özellikleri ve eksiklikleri aslında birbirlerine 
benziyorlar. Ama yine de 
farklılıklar yok değil. Azerbaycan’ın Latin alfabesine değişmedeki en büyük eksikliği 
yeni alfabeyle 
yazılmış çocuk edebiyatının olmamasıdır. Özbekistan’ın en büyük hatası Latin alfabesine 
değiştirmek için kurulan üyelerin arasında dil bilimcilerin az olması, bu yüzden de alfabe ile imla kurallarının 4 
kere 
değişmesine yol açmıştır.
Kazak Devleti ve Milli 
Eğitim Bakanı dilbilimcilerden oluşan komisyonları kurup ülke genelinde uygulanacak 
ve gelecekte 
değiştirilmesine gerek duyulmayacak alfabe işaretler sistemini oluşturmalıdır. Ardından basım yayın 
için gerekli matbaa 
altyapısı oluşturulmalı ve özellikle çocuk kitapları olmak üzere gerekli çeviri ve yeni yayınlar 
yapılmalıdır. Ayrıca kurs yerleri ve kurs verecek öğretmen ihtiyacını karşılama yoluna gidilmelidir.
Sonuç 
Siyasal 
gelişmelere bağlı olarak birçok toplum alfabe değişimine gitmiştir. Kazakistan da tarihi süreç 
içerisinde bunu birkaç defa 
yaşamış ve uyum sağlamıştır. Her değişim sürecinde aydınlar farklı gruplara ayrılmış, 
her dönemde eski ve yeni alfabeyi savunan 
aydınlar çıkmış, çeşitli gerekçelerle savundukları alfabenin halkı için 
önemini dile 
getirmiştir. Kabul edilen her yeni alfabe öncesinde sancılı bir dönem yaşanmıştır. Bu süreç yeni 
alfabenin kabulüyle sona 
ermemiştir. Buna müteakip eserlerin tekrar basılması, yeni alfabeye uyum süreci 
başlamıştır. Her değişim sürecinde maddi manevi sıkıntılar yaşanmıştır.
Kazakistan’ın Latin alfabesine geçişi başarıyla atlatacağına şüphe yoktur. Gerekli altyapı oluşturulduğunda 
geçiş süreci başlayacak ve sorunsuz bir şekilde adaptasyon sağlanacaktır. Böylece hem Kazak dili açısından hem 
de uluslar 
arası arenadaki yeri bakımından Kazakça layık oldu yere daha emin adımlarla ilerleyecektir.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   181




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет