43
değiştirmiştir. Bu alfabe 70 yıl boyunca okutulduğu için Kazak dilinin içeriğinin ne kadar bozulduğunun yeni
kuşaklar farkında değiller. Çünkü «В, Ф, Ц, Ч, Э, Е (ИО), Я, Ю, Ь, Ъ, Х, һ, и (ünlü), у (ünlü)» bu ses-harfleri
Kazak dilinin kendi ses harfleri olarak
saymışlar. Ama birçok ilim adamı ve yazarlar Kazak dilinin kökenini Latin
alfabesine
değişerek öğreniriz diyorlar. Eğer biz Latin alfabesini kabul etmiş olursak başka
dilden gelen ses-
harflerden
ayrılıp kendi Kazak dilimize ulaşabiliriz [7].
Kazakis
tan’ın önünde 1929 yılında kullanmış olduğu Latin alfabesi, kardeş Türk toplumlarının tecrübeleri ve
yıllardır devam eden hazırlık çalışmalarının sonuçları vardır. Bu tecrübeler ve veriler ışığında Latin alfabesine
geçiş daha fazla geciktirilmeden yapılma zamanı gelmiştir.
Kazak dili
yaklaşık bir asırdır Rusça cenderesi içerisindedir. Özgürce gelişimi ve öğrenilmesi engellenmiştir.
Zamanında yönetimin engellediği Kazakça şimdilerde de hâkim dil sıfatını koruyan Rusçanın tehdidi altındadır.
Bağımsızlık sonrası Kazak dilini öğretme ve yaygınlaştırma çalışmaları hala en yoğun biçimde uygulanmaya
çalışılmaktadır. Ancak hala günlük konuşmalarda, okullarda, resmi yazışmalarda ve basın yayın organlarında
Rusça
yaygın dil olarak kullanılmaktadır. Bu hâkimiyetin kısa sürede değişmesi gerekmektedir. Globalleşen
dünyada
yeni nesil
farklı eğilim ve yönelişlere kaymış farklı dil ve kültürler cazip gelerek millilikten ayrılış ve
değişimler ön plana çıkmıştır. Böyle bir ortamda Kazak kültürünün Rus Dili ve Edebiyatı, kültürü vs. etkisinde
doğrudan kalması kaçınılmaz olarak Kazak dili, edebiyatı ve kültürüne olumsuz etkiler yapacaktır.
Kazak Cumhuriyeti henüz dünya
arenasında yeni sayılabilecek bir geçmişe sahip olsa da gerek bulunduğu
coğrafyadaki konumu, siyasi ve ekonomik potansiyeli, yer altı ve yerüstü kaynakları bakımından gerekse genel
dünya konjonktüründeki yeri ve söz
sahipliği bakımından oldukça öneme sahip bir konumdadır. Böyle bir
konumdaki
Kazakistan’ın hala kendi dilinde yaygın olarak bilgisayar işletim sistemi (Windows, Linux vs.)
olmaması veya kullanılmaması, cep telefonları sistemlerinin yaygın olarak Rusça kullanılıyor olması kabul
edilebilir netice
değildir ve savunulacak hiçbir yanı yoktur. Bu durum ancak Rusçanın Kazakça üzerindeki
hâkimiyetinin
kırılmasıyla olur. Bunu sağlamada en etkili yollardan birisi de alfabe değişikliği olduğu su
götürmez bir gerçektir. Her ne kadar
yabancı dil bilmek bir avantaj ve zenginlik olsa da bu öz dilimize, ana dili
Kazakçamıza zarar veren bir husussa buna en radikal tedbirleri almak icap etmektedir.
Kazakistan
Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in 2006 yılında “Geçmiş dönemlerde mevzubahis edilen
Latin alfabesine
geçiş meselesini yeniden tartışmaya açmamız gerek. Günümüz iletişim sahasında Latin alfabesi
üstünlük göstermektedir. Birçok ülkelerin özellikle Sovyetler
Birliğinde olan ülkelerin çoğunun Latin alfabesine
geçmesi
boşuna değildir” diyerek, bu konudaki siyasi iradeyi ve gerekliliği sergileyerek, meselenin ilmi olarak
incelemesini
istemiştir (Kazakistan Halklar Asamblesi 10. Oturumu konuşması).
Siyasetçi Andrey Chebotarev’e göre, Latin alfabesine geçilirse bu durum Kazakistan ile Rusya
ilişkilerini
etkilemeyecektir. Ona göre Moskova ile Astana
gerektiği durumlarda birbirleriyle Rusça konuşacaktır. Ama tabii
alfabenin
değiştirilmesi ülkenin iç siyasetini etkileyecektir, demektedir [7]. Kazak Dil Kurulu üyesi Akim
Sadıbekov “Rus dilini değil, Kazak dilini korumamız lazım” diyerek durumu en güzel şekilde özetlemektedir.
Sadıbekov’a göre, Kazakistan Latin alfabesini kabul etmeye hazır olmasa da bu değişiklikleri destekliyor, çünkü
Latin alfabesini kabul etmemiz Kazak dilinin toplumda daha
yaygın kullanılmasını sağlayacaktır [7].
İlimler Akademisi üyesi A.Kaydar: “Alfabeyi değiştirmenin hedefi, bazılarının düşündükleri gibi boşa
harcanan emek
değil, alfabesini değiştiren ülkelere benzemeye çalışmak değil, ABD ya da İngiltere geleneklerini
nasihat etmek
değil, sosyal gelişmenin kanunları, dünyada ileride gelen 50 ülkeyle birlikte Kazakistan’ın da
gelişebilmesi, sağlam bir millet oluşturmamız için gereken çözüm yolların biridir.» [8, s.5], Yazar Dulat İsabekov
ise “On sene içerisinde Kazak alfabesinin 3 kere
değişmesi Sovyetler Birliğinin imparatorluk siyasetinin
sonucudur.
İmparatorluğun en önemli hedefi sömürge haline getirilen halkların kültürünü kendine benzetmektir.
Bu siyaseti de alfabe
değiştirmeyle sonuca ulaştırdı” [9] diyerek Kazak dilinin Latin alfabesine geçişini doğru
bulmaktadır.
Достарыңызбен бөлісу: