Білім алушыларды тәрбиелеуде қҰндылықҚа бағытталған тәсілді жүзеге асыру бағдарламасы
жүктеу/скачать 5.22 Mb. Pdf көрінісі
|
| Осылайша, отбасы мен мемлекет бір бағытта – жас ұрпақты ұлттық
сипаттағы жағымды қасиеттер мен құндылықтарға тәрбиелеуде жұмыс істейді. Нақ осы жай тәрбие жетістігінің факторы болып, тәрбие процесіне жүйелілік және күш береді. Қытай тәжірибесі. Қытайдағы білім «Ұлттық өрлеу мен әлеуметтік прогрестің іргетасы» ретінде анықталды және 2012 жылдың қарашасынан бастап Қытай Коммунистік партиясының XVIII съезінің (ҚКП) шешімімен дамудың басымдылығы қамтамасыз етілді. Мектептің ресми мемлекеттік саясатын енгізуді мұғалім жүзеге асырады. Конфуций дәстүрі білім мен отбасылық тәрбиенің негізі: адамгершілік жағынан өзін-өзі жетілдіру, білім алу және қоғамға пайда әкелу болып табылады. Конфуцийдің пікірінше, әр оқушы үшін өзін дұрыс ұйымдастыруға көмектесетін тәрбиелік қасиеттер жүйесі: табандылық, құлшыныс, қайсарлық, мұғалімге құрмет, зейін қою, қарапайымдылық қажет. Табандылық жасөспірім білімде қарапайым жол жоқ деген сенім береді. Еңбекқорлық оқуда жетістікке жетуге көмектеседі. Білім алу көптеген кедергілерді жеңудің ұзақ процесі болып табылады, сондықтан жасөспірім жүйелі жұмысқа дайын болуы керек. Төзімділікке ие адам оқу процесінде қиындықтарды жеңе алады. Мұғалімге деген терең құрмет өте жоғары бағаланады. Мұғалім оқушыны оқыту үшін қолдан келгеннің бәрін жасайды, ал оқушы үйрену үшін бәрін жасайды. Мұғалім тек білімді беру арқылы шарттық міндеттемелерін орындайтын қызметкер ғана емес. Ол оқушыны адамгершілікке тәрбиелеу бойынша тәлімгер, сондықтан оның бойында моральдық мінез-құлықтың үлгісі болуы керек. Зейін қою қасиеті оқытуда барынша көңіл аудару мен зейіннің шоғырлануы екендігін білдіреді. Зейін қою оқушының ең маңызды қасиеті болып саналады, өйткені ол жасөспірімді оқу процесіне бейімдейді. Баланы мұғалімге құрметпен қарауға тікелей байланысты қарапайымдылыққа тәрбиелеу қажет. Қарапайымдылық адамға үнемі өзін-өзі жетілдіруді қажет ететіндігін білдіріп отырады. Бұл ерекше маңызды, егер адам үлкен жетістіктерге жетсе, онда оның бойында өз-өзіне сенімділік пайда болуы мүмкін, ол оның бұдан әрі жетілуіне кедергі болады. Отбасы мен мектеп өзара әрекеттесу кезінде бірнеше принциптер тобын басшылыққа алады: I. Конфуций дәстүріндегі оқу ізгіліктеріне сәйкес тұжырымдалған және өмір бойы адамға қажет төрт моральдық қағида: 1) басқа адамдарға жанашырлық таныту қабілеті; 2) ұят сезімі; 3) сыпайы және кішіпейіл болу; 4) дұрыс пен бұрысты ажырата білу. 12 Адамда ұяттың болмауы өзін-өзі жетілдіруге кедергі болып табылады. Өзін-өзі жетілдіруді үйрену керек, ол өмір бойы жалғасады және ол білім берудің мәні болып табылады. II. Жеке тұлғаның дамуындағы бес рухани қағидат: 1) практика – шындықтың жалғыз өлшемі; 2) батыл шығармашылық пен жаңару рухы; 3) қиындықтарға қарамастан алға жылжу; 4) табанды күрес рухы; 5) риясыз қызмет ету рухы. III. Махаббаттың бес қағидасы: Отанды сүю, халықты сүю, еңбекті сүю, ғылымды сүю, социализмді сүю. «Отанды сүю» қағидасы қытай ұлтының тарихи өткенін білуін және оған деген мақтаныш сезімін білдіреді. Бұл тақырыпқа мектептер мен БАҚ-та басты назар аударылады. Мектепте әлеуметтік үйлесімділікті қалыптастыруға көп көңіл бөлінеді. Конфуцийдің кезеңдеріне сәйкес, алдымен өзін-өзі жетілдіру арқылы үйлесімді тұлға құрылады, қоғамда, содан кейін мемлекетте және сайып келгенде, бүкіл әлемде үйлесімді қатынастар орнатылады. Отбасы мен Қытай мектебінің ұлтаралық ынтымақтастық дәстүріне қосқан үлесі айтарлықтай. Жұмыстың нәтижесі – қытайлардың басым көпшілігі тарихты және тарихи отаны – Ежелгі Қытай өркениетіне деген шексіз сүйіспеншілікті сезінеді. Кез-келген қытайлық, қай жерде өмір сүрсе де, белгілі бір салада керемет жетістікке жетіп, өзінің жеке жетістігі тарихи отанында танылған кезде ғана өзін-өзі құрметтейді. АҚШ-та, Францияда, Ресейде белгілі бір жетістікке жеткен барлық көрнекті Қытай ғалымдары мен қоғам қайраткерлері отандастарына өз жетістіктерін көрсету үшін тарихи отанына асығатыны кездейсоқ емес [10]. Мектептің тәрбие жұмысының негізгі бағыттарының ішінде отбасымен өзара әрекетте патриоттық тәрбие мәселелерін шешу, моральдық-адамгершілік оқыту саласындағы саясат белгіленген. Патриотизм бірлік пен ынтымақтастықта, бейбітшілікте, еңбексүйгіштікте, батылдық пен алға ұмтылуда көрінеді және ұлттық рухтың негізін құрайды. Әрбір қытай – елдің ғана емес, қаланың, ауылдың және тіпті туған үйінің патриоты. Бөлінбейтін Қытай идеясы конфуцийшілердің еңбектерін кеңінен тарату арқылы дүниетанымға және XIX ғасырдың аяғында Кан Ю-Вэй тұжырымдаған Дутун тұжырымдамасына («Ұлы бірлік пен теңдік» идеясы) негізделген. Тайваньды немесе Жапонияның юрисдикциясындағы бірқатар аралдарды қайтару мүмкін еместігін Қытай жеке трагедия ретінде қабылдайды, ал Гонконг пен Макаоның қосылуы жеке мереке ретінде де отбасылық мереке ретінде де атап өтілді. Қытай үшін басты құндылықтар – оның Отаны, ана тілі, отбасы және шаңырағы. Бұл бүкіл Қытай педагогикасының басты идеясы патриоттық тәрбиемен байланысты. Патриоттық тәрбиенің жаңа форматы ретінде қытай әлеуметтік желісінің өзара әрекеті жағдайында жастардың патриотизм тақырыбына қызығушылығын дамытуға бағытталған интернет-ресурстар таңдалды. Соның ішінде Wechat, 13 Weibo, QQ, арнайы сайттар мен форумдар құру Қытай жастарын патриоттық тәрбиелеудің өте тиімді құралы болып көрінеді. Интернеттегі «Патриоттық фильмдер айы», «Онлайн Волонтер», «Нанкин қырғынында қаза тапқандарды еске алу» сияқты іс-шаралар студенттердің тарихқа деген құрмет сезімін қалыптастырады және әлеуметтік-экономикалық дамуға өз үлесін қосады. Адамгершілік-идеологиялық және саяси білім беру мақсатында қытай мектептерінде ән мен музыка сияқты сабақтар кеңінен қолданылады [5]. Бастауыш мектепте «Сысян пиньдэ» - адамгершілік-идеологиялық тәрбие; орта мектепте – «Сысян чжэнчжи» - саяси-идеологиялық тәрбие арнайы пәні оқытылады. Жоғары сыныптарда «Чжэнжи» барлық оқушылар үшін саясат пәні міндетті болып табылады. Оқу пәндерінің атауларынан көрініп тұрғандай, қазіргі Қытай мектебінде адамгершілік тәрбие саяси-идеологиялық тәрбиемен байланыста жүзеге асырылады [12]. Отбасылық тәрбие аспектісінде. педагогикалық ғылым қызықты және дәстүрге бай. Конфуцийдің пікірінше, әлеуметтік тәртіптің маңызды негіздерінің бірі үлкендерге қатаң мойынсұну болды. Оның еркіне, сөзіне, қалауына сөзсіз мойынсұну – бұл мемлекет ішінде де, отбасы қатарында да қарапайым норма. Конфуций мемлекеті – үлкен отбасы, ал отбасы – шағын мемлекет екенін еске салып отырды. Конфуцийлік ата-бабаларға табыну және «сяо» нормалары отбасына табынуға ықпал етті. Отбасы қоғамның өзегі болып саналды, отбасының мүдделері жеке адамның мүдделерінен әлдеқайда жоғары болды. Бала кезінен бастап қытайлар ата-аналарының еркіне қатаң бағынады. Конфуциандық дәстүр әрдайым білініп отырады. Үлкендерді құрметтеу және тағы да үлкендерді құрметтеу. Ата-аналар балаларымен болашақ жұмыс үшін пайдалы дағдыларды дамытатын ойындарды ғана ойнайды. Анасы мен әкесі өз баласына арналған үйірмелер мен секцияларды таңдауға өте жауапты қарайды. Демалыс күндері үлкен қалалардағы оқушылардың ата-аналары оларды міндетті түрде тәрбиешілермен бірге қосымша сабақтарға, музыка мектебіне, өнер мектебіне және спорт секцияларына жібереді. Бала кезінен бастап балаларға деген жоғары бәсекелестікке байланысты ата-аналар тарапынан қысым байқалады. Музыка мектебін тек «баланы бір нәрсемен қызықтыру» үшін таңдамайды, бала міндетті түрде музыкант болуы керек. Оның өзінде керемет музыкант болуы керек. Кез-келген қытай ата-анасы үшін баласының мектепте қалай оқитынына қызығушылық таныту маңызды. Оған қиын емес пе? Неге ерекше назар аудару керек? Балалармен мектептегі үй тапсырмаларымен және олардың хоббиімен жұмыс істеу ата-аналардан үлкен күшті талап етеді, өйткені бала міндетті түрде қарсылық танытады. Дегенмен қытайлықтар табысқа жетпесең ләззат алмайды, яғни мақсатқа жетудегі жұмсалған уақыт босқа кеткеніне өкінішпен қарайды. Осыған байланысты, егер бала тек беске оқымаса, бұл ата-аналардың өз міндеттерін дұрыс орындамайтындығы туралы дабыл. Мұғалімдер мен ата-аналар білім беру процесін балалар психикасының нәзіктігі, өзін-өзі бағалау, баламен сенімді қарым-қатынас және т.б. сияқты түсініктермен қиындатпайды. Қытай балалары бойұсынушылыққа үйретіледі, 14 ал балалық өзінділік пен әдеттегі эмоционалдылықтың көрінісі жетілмегендіктің белгісі және өздерін ұстай алмауы болып саналады. Отбасында балаларды тәрбиелеудің қытайлық стилі өте қатаңдығымен ерекшеленеді. Бірақ, соған қарамастан, ата-аналар мен балалар арасында шынымен жақын және сыйластық қарым-қатынас қалыптасқан. Осылайша, Қытайдағы отбасы мен мектеп бала тәрбиесінде бір жақты пікірде. Қатаң және талабы жоғары тәрбие ортасын құра отырып, сыпайылық, эрудиция, ішкі өзін-өзі бақылау, өзіндік тәртіп сияқты мінездің басым белгілерін қалыптастыра келе, барлық оқу орындары балаларға жан-жақты және үйлесімді физикалық, эстетикалық, зияткерлік тәрбие беруге тырысады. Бұл ретте жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға бағытталған кей кезде дәстүрлі тәрбиемен қайшылықтарға әкелетін эксперименттік мектептермен, еркін тәрбиемен байланысты тәрбиенің заманауи тенденициялары ескеріледі. жүктеу/скачать 5.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|