Ғылыми-техникалық мәселелерді қою. Ғылыми-зерттеу

32 
бағытының қарама-қайшылықтарына сүйене отырып анықтаған кезде, 
мәселенің ӛзі тұжырымдалады және күтілетін нәтижелер жалпы түрде 
анықталады, содан кейін оның құрылымы жасалады, сұрақтар анықталады, 
олардың ӛзектілігі анықталады және негізгі орындаушылар анықталады. 
Жоспарлау кезеңінде ғылыми қызметкерлердің жеткіліксіз хабардар 
болуына байланысты кейде жалған немесе қиялдағы мәселелер таңдалады. 
Бұл ғалымдардың қаражаты мен еңбегін ысырап етуге әкеледі. Белгілі бір 
ғылыми дәстүрлері бар және кешенді мәселелерді дамытатын қазіргі ғылыми 
топтарда тақырыптарды таңдау әдістемесі айтарлықтай жеңілдетілген. 
Ғылыми зерттеулерді ұжымдық жоспарлау кезінде пікірталастар, мәселелер 
мен тақырыптарды талқылау, олардың сын-ескертпелері үлкен рӛл атқарады. 
Қарастырылып отырған білім саласындағы ғылыми және техникалық 
ақпаратты насихаттау үшін осы мәселе бойынша қысқаша әдеби шолу жасау 
қажет. Бұл мәселелік жағдайды ашып, әлеуметтік қажеттілік пен алға 
қойылған міндеттерді шешу қажеттілігі арасындағы қайшылықтардың 
болуын анықтау, сонымен қатар зерттеу объектісінің құбылыстары мен 
процестері арасындағы себептік және функционалдық байланыстарды 
білудегі олардың ғылыми ӛзектілігі мен әдіснамалық құндылығын кӛрсету 
үшін қажет. 
Мұндай талдау жұмыс гипотезасын тұжырымдауға, мәселені шешу 
әдістерін анықтауға, зерттеу міндеттері мен негізгі кезеңдерін анықтауға 
мүмкіндік береді. Осылайша, бұл кезең мақсатты тұжырымдаумен, зерттеу 
объектісін анықтаумен, ғылыми-техникалық мәселені шешу нәтижелерінің 
ғылыми жаңалығы мен тәжірибелік құндылығын бағалаумен, оларды 
тәжірибеге енгізу мүмкіндігі мен тиімділігімен аяқталуы тиіс. 
Объектінің немесе құбылыстың физикалық мәнін зерттеу және негіздеу, 
белгілі бір жағдайларда олардың мінез-құлқын сипаттайтын дерексіз 
математикалық модель құру, алдын-ала нәтижелерді болжау және талдау 
теориялық зерттеулердің мақсаты болып табылады. 
Эксперименттік зерттеулер жүргізу қажет болған жағдайда олардың 
міндеттері тұжырымдалады, әдістеме, ӛлшеу құралдары мен құралдары 
таңдалады, сонымен қатар жұмыс жоспары түрінде эксперимент 
бағдарламасы жасалады, онда жұмыс кӛлемі, әдістері, техникасы, еңбек 
сыйымдылығы және орындалу мерзімі кӛрсетіледі. Эксперименттік 
зерттеулер нәтижесінде алынған әдістемелік шешімдер эксперимент жүргізу 
үшін нұсқаулық түрінде тұжырымдалады. 
Алынған нәтижелерді жалпы талдау, оларды болжамды гипотезамен 
салыстыру теориялық және экспериментальды зерттеулер аяқталғаннан кейін 
жүзеге асырылады. Егер зерттеулер арасында айтарлықтай айырмашылықтар 
болса, онда теориялық модельдер нақтыланады, қажет болған жағдайда 
қосымша эксперименттер жүргізіледі. Содан кейін тәжірибелік және ғылыми 
тұжырымдар жасалады [3]. 
Ғылыми-зерттеу жұмысын орындау процесі алты кезеңнен тұрады. 
1. Тақырыпты тұжырымдау. Бұл кезеңде ғылыми тақырыппен немесе 

33 
мәселемен жалпы түсінік қабылданады, оған сәйкес жұмысты орындау және 
әдебиетпен алдын-ала танысу қажет, содан кейін зерттеу тақырыбы 
қалыптасады. Содан кейін жоспар жасалады, техникалық тапсырма жасалады 
және күтілетін экономикалық нәтиже анықталады. 
2. Зерттеудің мақсаты мен міндеттерін тұжырымдау. Бұл кезең 
әдебиеттерді таңдауды және библиографиялық тізімдер жасауды, ғылыми - 
зерттеу жұмыстарының тақырыбы бойынша патенттік зерттеулер жүргізуді, 
дереккӛздердің аннотациясын жасауды және ӛңделген ақпаратты талдауды 
қамтиды. Қорытындыда зерттеудің мақсаты мен міндеті қойылады. 
3.Теориялық зерттеулер. Осы кезеңді орындау кезінде құбылыстың 
физикалық мәнін зерттеу, гипотезаларды қалыптастыру, физикалық модельді 
таңдау және негіздеу ұсынылады. Содан кейін модельді және алынған 
шешімдерді математизациялау және талдау жасалады. 
4. Эксперименттік зерттеулер. Эксперименттік зерттеудің мақсаты мен 
міндетін әзірлегеннен кейін сараптаманы жоспарлау жүргізіледі, оны жүргізу 
әдістемесі және ӛлшеу құралдарын таңдау әзірленеді. Эксперименттік 
зерттеулер бірқатар эксперименттер жүргізумен және алынған нәтижелерді 
ӛңдеумен аяқталады. 
5. Ғылыми зерттеулерді талдау және ресімдеу. Бұл кезеңде 
эксперименттердің нәтижелерін теориялық деректермен салыстыру және 
сәйкессіздіктерді талдау жүргізіледі. Содан кейін теориялық модельдер 
нақтыланады және қосымша эксперименттер жүргізіледі, соның негізінде 
гипотезаларды теорияға айналдыруға болады. Осы кезеңдегі ғылыми 
жұмыстар ғылыми тұжырымдарды тұжырымдаумен және ғылыми-
техникалық есепті құрастырумен аяқталады. 
6. Зерттеу нәтижелерін ӛндіріске енгізу, экономикалық әсерді анықтау. 
Әрбір теориялық зерттеу ақыл-ой еңбегінің үлкен шығындарын талап етеді, 
сондықтан мұнда сәтсіздіктер болуы мүмкін. Эксперименттік бӛлім кӛп 
уақытты қажет етеді және материалды қажет етеді, әсіресе қайта зерттеу 
қажет болған кезде. 
ҒЗЖ орындау процесі ғылыми-зерттеу жұмысының кезеңдерінен 
ерекшеленеді. Ғылыми-зерттеу жұмысының кезеңдері: 
1 зерттеу тақырыбын, мақсатын, міндеттерін тұжырымдау; 
2 әдебиетті зерделеу, зерттеулер жүргізу (қажет болған жағдайда) және 3 
техникалық жобалауға дайындық; 
4 әр түрлі нұсқаларды әзірлеумен техникалық жобалау; 
5 жобаны әзірлеу және техникалық-экономикалық негіздеу; 
6 жұмыс жобалау; 
7 тәжірибелік үлгіні жасау және оның ӛндірістік сынақтары; 
8 тәжірибелік үлгіні жетілдіру; 
9 мемлекеттік сынақтар [2, 3]. 

жүктеу/скачать 1.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: