А. М. Саидов, Н. Д. Жангабылова, Б. Аманжол
жүктеу/скачать 1.25 Mb. Pdf көрінісі
|
|
3.2 Құжаттарды талдау Құжаттарды талдау әдістері 14 суретте кӛрсетілген. Құжатты ақпараттық талдау мәтіннің формальды сипаттамасын бірнеше параметрлер бойынша болжайды: ақпараттық кӛлем, ақпараттық сыйымдылық, физикалық кӛлем (ауқымы), ақпараттылық және т. б. Терминологиялық талдау әдісі бастапқыда лингвистикада пайда болды, бірақ уақыт ӛте келе ол логика әдістерімен байытылды және қазір кӛптеген ғылыми салаларда сәтті қолданылады. Оны әр ғылымда қолданудың ӛзіндік ерекшеліктері бар. 44 Сурет 14 – Құжаттарды талдау тәсілі Контент - талдама немесе құжат мазмұнын сандық зерттеу әдісі. Бұл әдістің мәні - тексте кездесетін бірліктердің жиілігін есептеу: әріптер, сӛздер, белгілер, белгілер комбинациясы, терминдер және т.б. санаудан кейін таңдалған бірліктер мәтінде оларды қолдану жиілігінің кему ретімен құрылады, яғни тезаурус қалыптасады. Санау нәтижелері мәтінде шашыраңқы және бір қарағанда кӛрінбейтін нәрсені кӛруге мүмкіндік береді. Құжаттарды зерттеудің психолингвистикалық әдісі. Бұл мәтінді оқырман үшін қызығушылық пен қол жетімділікке әсер ететін қабылдау ерекшеліктері тұрғысынан зерттеу әдісі. Автордың идеясы мәтіннің негізгі идеясын білдіреді, ӛйткені мәтінді дайындау кезінде автор әлеуетті тұтынушының белгілі бір сұраныстарына назар аударады және түсінуге тырысады. Жасалған хабарламалардың мұндай мақсатты бағыты олардың мәтіндердегі Бекітілу сипатына әсер етеді, сондықтан хабарламаны қабылдау тек сұраулармен ғана емес, сонымен қатар хабарламалардың мазмұнын беру тәсілдерімен де анықталады. Тұжырымдамалық сӛздікті талдау әдісі психолин-гвистикалық әдістерге де қатысты. Бұл әдіс оқырманның дайындық деңгейін анықтайтын құрал. Ол хабарлама мәтінін қаншалықты дұрыс қабылдайтынын анықтауға кӛмектеседі, кейіннен оның әсерін түзету, құжаттарды пайдалануды оңтайландыру үшін. Сараптамалық бағалау әдісі. Сараптамалық бағалау нашар рәсімделген мәселелерді талдау мен шешуде қолданылады, онда себептер мен салдардың ӛзара байланысы толығымен айқын емес, зерттеушіні қызықтыратын параметрлердің мәні мен сапасы тікелей ӛлшенбейді. Сондай-ақ, сараптамалық бағалау және сараптама әдетте болжамды, болжамды деректерге негізделген болжау тапсырмаларында қажет. Сараптама - бұл сараптамалық бағалаудағы орталық түсінік. Экс- сараптама-бұл сарапшылардың сауалнамасы, сараптамалық ақпаратты жинау және бастапқы талдау процесі. Тікелей сараптама бар, онда қызығушылық тудыратын сұрақтар сарапшыларға тікелей және жанама сараптама жасалады, онда мұндай сұрақтарға жауаптар басқа жауаптарды ӛңдеу нәтижесінде 45 анықталады. Сонымен қатар, қойылған сұрақтардың түріне байланысты бағалау және жағдай бойынша сараптама бӛлінеді. Бағалаудың мақсаты - кез-келген шкала бойынша ӛлшенген критерийдің немесе параметрдің бағалауыш мағынасын алу. Жағдаяттық сараптама кезінде қатысушыларға объектінің жағдайын сипаттайтын мәлімдемелер, фактілер, мәліметтер жиынтығын қарастыру, содан кейін жеке фактілер арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды бағалау және әртүрлі жағдайларда объектінің дамуына болжам жасау ұсынылады. Құжаттарды зерттеудің библиографиялық әдісі. Библиографиялық және ғылымометриялық әдістер құжаттардың сандық жиынтығын зерттеуге бағытталған әдістерге жатады.Қабылданған құжаттар жиынтығын статика мен динамикада зерттеген жӛн. Сонымен, статикадағы құжаттарды зерделеу кезінде құжаттар жиынтығы туралы түсінік пайда болады, динамикада олар ағын туралы айтады. Уақыт ӛте келе белгілі бір ӛзгермейтін кӛптеген құжаттар құжаттар жиынтығы деп аталады. Ол басылым бірлігі, сақтау бірлігі, жарияланым түрінде кӛрсетілген санмен сипатталады. Ауқымдар кітапханалардың, мұрағаттардың, кітап жинақтарының және т.б. қорларын құрайды. Ауқымдарды зерттеу кезінде оның құрамдас бӛліктерінің қасиеттері тұрақты, қазіргі кезде қалыптасқан ретінде зерттеледі. Құжаттар ағыны - бұл динамика мен қозғалыста болатын уақыт ӛте келе ӛзгеретін нысандар жиынтығы. Ағынның сипаттамасы - бұл уақыт бірлігіне (ай, жыл) жарияланымдар мен басылымдардың бірліктерінің санымен кӛрінетін оның қарқындылығы. Ақпарат кӛздерін талдау. Дереккӛздерді талдауды "ақпараттық" деп атауға болады, ӛйткені ол бастапқы ақпарат кӛздерін олардың мазмұнын алдын- ала зерттеумен бірге іздеуді қамтиды. Жазбаша жұмыстарды дайындауда жиі қолданылатын ақпарат кӛздерін қарастырыңыз. Жазба жұмыстарын дайындау кезінде қандай да бір дәрежеде пайдаланылатын және тасымалдаушы түрі бойынша барлық ақпарат кӛздерін бӛлу принципі тӛменде келтірілген кӛздердің жалпы сипаттамасына негізделген. Баспа ақпарат кӛздері. Оларға мерзімді басылымдар жатады, олар ӛз кезегінде газеттер мен журналдарға және басқа да арнайы басылымдарға бӛлінеді; кітап басылымдары - тақырыптық әртүрлілігіне байланысты оларды жіктеу әлдеқайда қиын. Мамандандырылған ақпараттық - іздеу жүйелері. Бұл бастапқы ақпарат кӛздерін іздеудің, жинаудың, жүйелеудің және талдаудың салыстырмалы түрде жаңа құралы. Олардың пайда болуы және қарқынды дамуы, ең алдымен, ақпараттық және электрондық технологиялардың қарқынды дамуымен байланысты (компьютерді ойлап табу, жетілдірілген операциялық жүйелер мен бағдарламалаудың жаңа құралдарын жасау). Электрондық ақпарат кӛздері. Бұл ақпарат кӛздеріне теле - және радио хабарларын тарату, интернет және электрондық түрде, оның ішінде әртүрлі компьютерлік тасымалдағыштарда таратылатын ӛзге де ақпаратты жатқызуға болады [2]. |