А. М. Саидов, Н. Д. Жангабылова, Б. Аманжол
жүктеу/скачать 1.25 Mb. Pdf көрінісі
|
| Бақылау сұрақтары
1. ҚР-да қандай ӛнеркәсіптік меншік объектілері қорғалады? 2. Патент дегеніміз не? 3. Ӛнертабыстың объектісі не болуы мүмкін? 4. Ӛнертабыс объектілері ретінде заттарға не жатқызуға болады? 5. Қандай ӛнертабыстар патент қабілетті деп таныла алмайды? 6. Пайдалы модельдің патентке қабілеттілігінің қандай шарттары сізге белгілі? 7. Патенттік іздеу дегеніміз не? 8. Патенттік іздеуді қалай жүргізуге болады? 9. Патенттік іздеудің мақсаттары қандай? 10. Сізге патенттік іздеудің қандай түрлері белгілі? 107 7 ҒЫЛЫМИ ҰЖЫМДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ. ҒЫЛЫМИ ҚЫЗМЕТТІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 7.1 Ғылыми ұжымды құрылымдық ұйымдастыру және ғылыми зерттеулерді басқару әдістері Ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру тиімді нәтижелерге қол жеткізу үшін ғылыми жұмыстың оңтайлы режимі мен үздіксіз жетілуін қамтамасыз ететін ӛзара байланысты құрылымдар мен ұйымдар жүйесі болып табылады. Ғылыми мекемелер мен ведомстволар құрылымдарының иерархиясына сәйкес ғылыми зерттеулерді әртүрлі деңгейлерде ұйымдастыруды ажыратады: - ғылыми қызметкердің еңбегін ұйымдастыру; - ғылыми мекеме бӛлімшелерінің жұмысы; - ғылыми мекеменің қызметі. Еңбекті ғылыми ұйымдастыру маңызды орын алады. Оның негізгі ережелері ғылыми қызметкердің жұмысының жоғары ұйымдастырылуын, ғылыми жұмыстың тегістігін, жұмыс нәтижелерін бақылау және дәл белгілеуді, ғылыми жұмыста резервті қамтамасыз етуді, ақыл-ой еңбегінің режимі мен гигиенасын қатаң сақтауды, механикаландыру және автоматтандыру құралдарын қолдануды қамтиды. Ғылыми ұжымдардың жұмысын ұйымдастыру мәселелері ерекше маңызға ие, ӛйткені олардың құрылымы ғалымдардың еңбегін мамандандыру және кооперациялау мүмкіндігін қамтамасыз етуі керек. Ғылыми ұжымның құрылымдық ұйымы. Қазіргі уақытта ғылыми мекеменің тӛрт буынды құрылымы кең таралған: топ, зертхана, бӛлім, мекеме (немесе топ, кафедра, факультет, институт). Топтың оңтайлы құрамы 3-тен 10-ға дейін ғылыми қызметкер және 5- тен 10-ға дейін кӛмекші персонал болуы мүмкін. Зертханалардың құрамы 20- дан 60 адамға дейін. Алайда, ғылыми қызметкерлердің саны ғана емес, ғылыми жұмыстың нәтижесін анықтайды. Оларды біліктілігі мен мамандығы бойынша таңдау ӛте маңызды. Ұжымның жетекшісі маңызды рӛл атқарады, ол ұжымды ортақ мақсаттар тӛңірегінде біріктіру үшін дәйекті шаралар қабылдауға міндетті [2]. Ғылыми мекемеде олар кеңес құрады, ол директордың (ректордың) жанындағы кеңесші орган болып табылады. Кеңес құрамына мекеменің, оның бӛлімдерінің, зертханаларының басшылары, жетекші ғалымдар мен қоғамдық ұйымдардың ӛкілдері кіреді. Кеңес ғылыми және техникалық мәселелерді, жоспарларды, бӛлімдер мен зертханалардың жұмысын және т. б. қарастырады. Ғылыми зерттеулерді басқару - бұл жаңа ғылыми білімді ӛндіру процесінде олардың қызметін ұйымдастыру және үйлестіру және оларды практикада тиімді пайдалану үшін ғылыми қызметкерлер тобына мақсатты әсер ету. 108 Ғылыми ұжымның саны оны басқарудың әдістері мен құралдарын таңдауда маңызды. Тікелей бағыныста жеті немесе сегіз адамнан кӛп болған кезде, басқару процесінде кӛшбасшы белгілі бір қиындықтарды бастан бастайды және олар ұжым санының ӛсуімен үнемі ӛсіп отырады. Ұжымды басқарудың үш стилі бар: 1) жетекші әр адамды ӛз қолында басқаруға мүмкіндігінше ұзақ уақыт тырысады; 2) басшы тікелей басқару үшін топ бӛледі; 3) басшы ұжымды құруға тырысады. Басшылықтың бірінші стилі кӛбінесе хаотикалық басқаруға әкеледі, мұнда бастық бір бағыныштыға нұсқау береді, ал басқалардан сұрайды, ал міндеттерді жоспарлы бӛлу сақталмайды. Нәтижесінде, басшылық командада әрдайым дерлік қызметкерлер болады, олар тапсырманы орындауға уәде беріп, ештеңе жасамайды, бірақ тапсырманы ұмытып кетуі мүмкін деп сеніп, бастықтың кӛзіне түспеуге тырысады. Басшылықтың екінші стилі жоғарыда аталған кемшіліктерден ішінара босатылады, ӛйткені кӛшбасшы 5 бағыныштылардың қызметін мұқият қадағалайды. Үшіншісі пассивті болып саналады, ӛйткені басқару толықтай бағыныштылардың қолына беріледі. Кӛбінесе бұл бәрі бірдей жауапсыз болған кезде қатал басқару шеңберіне әкеледі. Ғылыми зерттеулерді басқару әдістері: - ұйымдық-ӛкімдік; - экономикалық; - әлеуметтік-психологиялық. Ұйымдастырушылық әдістер ұйымдастырушылық және әкімшілік әсер ету түрінде болады. Ұйымдастырушылық әсер ету әдістері ғылыми мекеменің құрылымын, нормативтік құжаттарды анықтайды. Бұл әдіс мерзімді сипатқа ие, ӛйткені құрылымы мен құжаттары салыстырмалы түрде ұзақ уақыт аралығында ӛзгереді. Ең белсенді және икемді форма-әкімшілік әсер ету. Ол қойылған міндеттерден әртүрлі ауытқуларды жоюға бағытталған және бұйрықтар мен бұйрықтар түрінде жүзеге асырылады. Экономикалық әдістер экономикалық қатынастармен және ел экономикасының даму деңгейімен анықталады. Әлеуметтік-психологиялық әдістер ғылым саласындағы шығармашылық зияткерлік еңбектің ерекшелігін ескереді. Ғылыми шығармашылықтың тиімділігі кӛбінесе ғылыми қызметкерлерді таңдауға, олардың психикасына басшылардың, сондай-ақ әріптестердің әсеріне байланысты. Мұндай әсер кӛтермелеудің белгілі бір нысандары арқылы жүзеге асырылады [2]. |