111
Сөз тудыратын жұрнақтар сөзжасамның морфологиядан бөлініп шығуына түрткі бол-
ды деуге болады. Ал сөз түрлендіретін жұрнақтар сөзжасам қосымшалары қатарына жатады
ма, жоқ па деген сұрақ дау тудырып жүр. Əрине оны ғалымдардың басым көпшілігі əртүрлі
дəлелмен жатқызып жүр. Бірақ сөзжасам қосымшаларына жатқызбайтын ғалымдар да кез-
деседі. Ал біздің
ойымызша, тек сөз тудыратын қосымша ғана сөзжасамда қарастырылғаны
дұрыс. Себебі, сөз түрлендіретін жұрнақтан жаңа форма тудырғанымен, жаңа мағына тудыра
алмайды. Жаңа мағына – сөзжасамның басты мақсаты. Бірақ көп жағдайда сөз түрлендіруші
жұрнақтар да сөзжасамдық қосымшалардың қатарында қарастырылады. Кейінгі еңбектерде,
əсіресе ұя құру барысында сөз түрлердіруші жұрнақтар көп қолданылады.
Біздің ойымызша, етіс жұрнақтары сөзжасам қосымшаларының қатарына кіре алмайды.
Түйіндей келе, айтарымыз, сөзжасам – жаңа сөздердің ұясы. Сондықтан бұл салада түр-
ленген емес, жаңа мағынаға ие сөздер ғана қаралуы орынды сияқты. Сөзжасамдық қосым-
шаларға сөз тудыратын жұрнақтар ғана жатқызылуы тиіс. Ал сөзтүрлендіруші
жұрнақтар
морфология
саласында қарастырылса, себебі олардың қызметі – форма тудыру.
Əдебиеттер:
1. Қазақ грамматикасы. Фонетика, сөзжасам, морфология, синтаксис. – Астана, 2002. – 784 бет.
2. Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. – Алматы:
Ана тілі, 1991. – 384 бет
3. Оралбаева Н. Қазіргі қазақ тіліндегі сан есімнің сөзжасам жүйесі. – Алматы: Ғылым,
1988. – 104 бет.
4. Ибатов А. Қазақ тілінің туынды сөздер сөздігі: – Алматы: Мектеп, 1988. – 136 бет.
5. Маманов Ы. Қазіргі тіл білімінің мəселелері. – Алматы:
Абзал-Ай, 2014. – 638 бет.
6. Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. – Алматы: Сөздік-Сло-
варь, 1998. – 304 бет
7. Қуандықова Д. Етістікті сөзжасамдық ұяның семантикалық сипаты. – Алматы: КазН-
ТУ, 2005. – 26 бет.
8. Қазіргі қазақ тілінің сөзжасам жүйесі. – Алматы: Ғылым, 1989. – 368 бет.
Достарыңызбен бөлісу: