Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011
жүктеу/скачать 2.09 Mb. Pdf көрінісі
|
| қосымша құрал), қаржылар, құндылықтар, мүмкіндіктер
және бюджеттің кіріс бӛлігі. Ресурстар экономикалық (материалдық, қаржылық); әкімшілік (құқықтық, биліктік); психологиялық (интеллектуалдық, эмоционалдық, тұлғалық); табиғат (климаттық) және басқалар болып бӛлінеді. Белгілі бір әрекетті орындауда пайдалануға болатын нәрселердің барлығы да ресурстарға жатқызылады. Педагогикалық жүйелерді басқарудағы жобалауға қажетті ресурстары қатарында білімдік, ақпараттық, материалдық-техникалық, қаржылық және адам ресурстары жатқызылады. Осыған сәйкес кез-келген деңгейдегі педагогикалық жүйе аталған ресурстардың біріне жауап беретін, басқаратын белгілі бір бӛлімшелер немесе бӛлімдерден құралады. Қалыптасқан тәжірибеде жоғары оқу орнының проректорлары оқу және әдістеме жұмыстары, ғылыми - зерттеу жұмыстары, тәрбие беру және жастар ісі бағыттарындағы салалардың қызметі үшін, кадр бӛлімі профессорлық - оқытушылық құрамдағы, басқару - әкімшілік қызметкерлерден тұратын адам ресурстары үшін, есеп бӛлімі қаржылық-экономикалық ресурстар үшін, шаруашылық бӛлімі материалдық-техникалық ресурстар үшін жауап береді. Осыған ұқсас тәртіп мектептер мен орта кәсіби оқу орындарында да қалыптасып, мектеп директордың орынбасарларының, бӛлім басшыларының әрқайсысы жауап беретін салалары белгіленген. Олардың әрқайсысының құзырлылығы ӛз саласы үшін 154 жауапкершілікпен ғана шектеледі, олар ӛз жоспарларына сәйкес ӛз ресурстарын дамыта отырып, бір-бірімен қатар, кӛлденең түрдегі қарым қатынаста қызмет етеді. Бұл жағдайда жүйе басшысының (ректор, директор, т.б.) міндеті–барлық бӛлімдердің ӛз бағытында қызмет етуіне қолайлы жағдайлар жасау. Сонымен қатар, ол ортақ мақсатты орындау қажет болғанда барлық құрылымдық бӛлімдердің қызметін бір - бірімен байланыстыру арқылы ұйымдастырады. Педагогикалық жүйелерді басқарудың осы классикалық сипатында берілген ортақ мақсатты орындауға қажетті барлық ресурстарды жүйені басқарушы тікелей ӛзі ұйымдастырып, сала басшыларының атқаратын міндеттерін бӛліп береді, ресурстардың жұмсалуын ӛзі қадағалайды. Тӛмендегі 9-суретте осы жағдайдың кӛрінісі бейнеленген. Сурет 9 – Педагогикалық жүйелерді басқарудың классикалық сипаты Енді осы мәселеге басқарудағы жобалау қызметін ұйымдастыру тұрғысынан келетін болсақ, бұл құрылым ӛзінің мәні жағынан дәстүрді басқарудың құрылымдық– қызметтік иерархиясына қарама– қарсы тұрғанын кӛруге болады. Мақсат Жүйені басқарушы Р Е С У Р С Т А Р Сала басшылары, қызметкерлер Сала 1 Сала 2 Сала 3 155 Тӛмендегі 10-суреттен кӛрініп тұрғандай, ресурстар легі жүйені басқарушының айналасына емес, нақты мақсатқа қарай бағытталып, сол нүктеге шоғырландырылған. Бұдан жобалау қызметінің барлық ресурстар легі мен олардың қозғалыс бағыты күтілетін нәтиже – мақсатқа қатысты анықталатын басқарудың ерекше қызметі екенін анықтауға болады. Осы ӛзгеріп отыратын мақсаттар нүктесі белгіленген мақсатты жүзеге асыруға барлық ресурстарды жоспарлы түрде белгілі бір тәртіппен жұмылдырылады. Жүйені басқаушының міндеті–мақсаттарды ұйым мүшелерімен бірге нақтылай отырып, оны жүзеге асыруға жүйенің барлық компоненттерін жұмылдыру, оларды ресурстармен жеткіліктілік және қажеттілік принциптері негізінде қамтамасыз ету. Сурет 10 – Педагогикалық жүйелерді басқарудағы жобалау қызметі Айта кету керек, басқару теориясы туралы еңбектердің кӛпшілігі классикалық басқару жағдайында түрлі ресурстармен қызмет ететін бӛлімдердің ӛзара қатынасы мәселесіне арналған, солай бола тұра, бүгінгі күні осы түрлі міндеттер атқаратын бӛлімдердің қызметін, ӛзара Мақсат, күтілетін нәтиже Р Е С У Р С Т А Р жеткіліктілік принциптері қажеттілік принциптері Басқарудағы жобалау қызметі Жүйені басқарушы Жүйенің компоненттері 156 байланысын тиімді ұйымдастыру мәселесін шешу жолдары кӛптеген зерттеушілер үшін ӛзекті мәселе болып қалуда. Біздің ойымызша, аталған мәселені шешу жолдарының бірі – осы жобалау қызметін ұйымдастыру. Жобалау арқылы педагогикалық жүйелерді дамыту іс -әрекеттері белгіленгеннен кейінгі мәселе–жобалау ресурстары мен оны ұйымдастыру. Оған жататындар: − жобалау кезеңдерін анықтау (дайындық кезеңі, жүзеге асыруды бастау, жұмыс барысын бекіту, келісімдер жасау кезеңі, жобалау барысының кезеңдерін бақылау, қорытындылау, т.б.); − жалпы кететін уақытты бағалау; − адамдарды жұмыспен қамтамасыз ету; − жұмыс кестелерін жасау; − тәуекелді жоспарлау мен резервтерін даярлау. Тәжірибе кӛрсетіп отырғандай, материалдық және қаржылық ресурстар қаншалықты маңызды болғанымен, ең басты ресурстар адамдар және оларды ұйымдастыру болады. Жобалау қызметін ұйымдастыру, оны жүзеге асыру адамдар тобын, шағын топтарды–командаларды құру арқылы ғана орындалады. К. Фоппель «Команда. Кеңес беру және ұйымдардағы тренингтер» еңбегінде команда туралы «ортақ міндеттерді шешетін және ӛзара бірін бірі толықтыратын сапалар мен қасиеттерге ие пікірлес адамдардың шағын тобы. Олар ӛздері жауап беретін жұмыстарының мақсаты мен стратегияларын ӛздері бірлесіп құрастырады» деп анықтаған. Командалардың ӛзге адамдар тобынан айырмашылығын тӛмендегідей кӛрсетуге болады: − олар келісіп істеуді және басқаруды қажет ететін нақты мақсатты шешу үшін құрылады; − олар қажет жағдайда жеңіске жету үшін құрылады; − команда мүшелерінің қызметі ӛзара алдын ала бӛлінеді; − шағын топтар құрамы негізінен уақытша сипатта болады; − қандай басқару стилі болса да шағын топтар иерархиялық құрылымда болады. 157 Осылайша, бір жағынан, жобалау қызметі басқарудың құралы болады, келесі жағынан, жобалаудың ӛзі басқаруды қажет етеді. Осы тұрғыда жобалаудағы ұйымдастырушылар немесе басқарушылардың құзыреттілігі туралы мәселе пайда болады. Білім берудің жаңа нәтижелерін қамтамасыз ететін педагогикалық жүйелерді басқарудың аталған мәселелерін шешу оның құрылымдары мен компоненттерін қамтитын ұйымдастырушылық ӛзгерістер жүргізуді қажет етеді. Бұл ӛзгерістер мәні белгілі бір жүйені күтілетін жүйеге сәйкестендіру үшін: 1) іс жүзіндегі жүйенің белгілі бір қызметін ӛзгерту; 2) оны күтілетін жүйе деңгейіне жеткізетін жаңа сипатты жүйе құрастыру; 3) іс жүзіндегі жүйеден күтілетін жүйеге ӛту үдерісін жоспарлау; 4) шешімді жүзеге асыру - логикасында жүзеге асырылады. Жаңа қоғамда адамның ӛз әрекетін ұйымдастыра алуы оның табысты ӛмір сүруіне қажетті ӛзіндік ресурсы болып саналады, ол дамыған сайын адамның тәжірибесіне еніп, ӛзін - ӛзі сарқылмас капиталға айналдыратын ӛмірдің басты мазмұнына айналады. Сондықтан, субъектінің ӛзіндік әрекетін ұйымдастыра білу, оның ӛздігінен білім алуына мүмкіндік туғызу жобалаушылық құзыреттіліктерді дамытуды қажет етеді. жүктеу/скачать 2.09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|