байқалады, барлық үлкейтілген тамшылардың бір үлкен тамшыға қосылуы коалесценция болып
табылады.
Кинетикалық тұрақсыздық дисперсті фазалық бөлшектердің тұнбасы ретінде көрінуі мүмкін
(шөгу) немесе олардың пайда болуы (кремаж) Стокс Заңына сəйкес ауырлық күшінің əсерінен.
Тұрақсыздықтың үшінші түрі-фазалардың өзгеруі (инверсиясы), яғни эмульсия күйінің м/в
в/м-ден өзгеруі немесе керісінше. Айта кету керек, эмульсия техникасының қарқынды дамуына
қарамастан, эмульсия жəне суспензия теориясы əлі күнге дейін тəжірибеден
артта қалып отыр
жəне эмульсияларды дайындау эмпирикалық сала болып қала береді. Туралы білім негіздері
эмульсия көбінесе идеалдандырылған модельдерге немесе қарапайым жүйелерге қатысты
(мысалы, бензол-су). Өнеркəсіптік өндірісте негізінен күрделі құрамы бар эмульсиялар
дайындалады.
Суспензия мен эмульсиялардағы агрегативті тұрақтылықты арттыру үшін
тұрақтандырғыштар-эмульгаторлар мен тұрақтандырғыштар екі фазаның интерфейсіндегі
фазааралық беттік керілуді төмендететін, бөлшектердің бетінде берік қорғаныс қабықшаларын
құрайтын, дисперсиялық ортаның тұтқырлығын арттыратын Қоюландырғыштар енгізіледі.
Егер дисперсиялық ортаның көлемінде жəне фазалық интерфейсте құрылымдық
тұтқырлықтың жоғары мəндерімен сипатталатын құрылымдық-механикалық тосқауыл пайда
болса, флоккуляцияны, коалесценцияны жəне кинетикалық
тұрақсыздықты болдырмайтын
айтарлықтай тұрақтандыруға қол жеткізуге болады.
Беттік белсенді заттарды енгізу дəрі-дəрмектердің резорбциясын жеделдетуге мүмкіндік
береді, олар пластификаторлар рөлін атқарады, дисперсті жүйелердің құрылымдық-механикалық
қасиеттерін жақсартты. Фармацевтикалық эмульсияларға арналған эмульгаторларды таңдағанда
оларды тұрақтандыру механизмін, уыттылығын, РН мөлшерін, дəрілік заттармен химиялық
үйлесімділігін ескеру ұсынылады.
Эмульсияларды тұрақтандыру үшін эмульгаторлар 0,1-ден 25% - ға дейінгі
Концентрациялардың кең ауқымында қолданылады. Эмульсияларды тұрақтандыру қабілеті
бойынша олар бірінші (м/в) жəне екінші (в/м) тұқымдас эмульгаторларға бөлінеді. Химиялық
табиғаты бойынша эмульгаторлар үш класқа бөлінеді: дифильді заттар молекулалардың
құрылымы,
жоғары молекулалық қосылыстар, бейорганикалық заттар. Алу əдісіне сəйкес олар
синтетикалық, жартылай синтетикалық жəне табиғи болуы мүмкін. Соңғысы жануарлар мен
өсімдік тектес эмульгаторларға бөлінеді.
Жоғары молекулалы эмульгаторларға желатин, белоктар, поливинил спирті, полисахаридтер
жатады. Фазалық интерфейсте олар белгілі бір параметрлері бар үш фазалы торды құрайды. Бұл
жағдайда тұрақтандыру дисперсиялық орта көлемінде құрылымдық-механикалық тосқауыл
жасау арқылы жүреді.
Эмульгаторлар ретінде ең маңыздысы-судағы иондану қабілеті бойынша 4 класқа бөлінетін
төмен молекулалы баз: анионды, катионды, иондық емес жəне амфолитті. Бірінші топтан жоғары
май қышқылдарының (натрий лаурил сульфаты) сульфоэфирлерінің сабындары мен натрий
тұздары жиі қолданылады. Екінші топтан бактерицидтік əсері бар төрттік аммоний жəне
пиридин қосылыстарының тұздары ұсынылады (бензалконий хлориді, этоний, цетилпиридиний
хлориді жəне т.б.). Оларды эмульсиялардың құрамына консерванттар мен антисептиктер ретінде
қосу ұсынылады. Үшінші топтың ішінен жоғары эфир спирттері мен қышқылдарына жататын
беттік белсенді заттар ең көп қолданылады - бұл гликоль и. май қышқылдарының күрделі
эфирлері, спендер (жоғары майлы спирттердің, қышқылдар мен спендердің, май қанттарының,
егіз-80, ОС-20 препараты, пентол, Т-2 эмульгаторлары, МГД, МД, синтетикалық спирттер майлы
бастапқы фракциялар C16-C21),
Төртінші баз тобы молекуладағы бірнеше полярлық топтардың құрамымен сипатталады;
суда олар иондалып, ұзын тізбекті аниондар немесе катиондар түзе алады, бұл оларға аниондық
немесе катиондық баз қасиеттерін береді. Əдетте бұл беттік
белсенді заттардың құрамында
сульфоэфир карбоксил немесе сульфонат топтары (бетаин, лецитин) бар амин тобы болады.
Соңғы жылдары иондық емес беттік белсенді заттарды қолдану кең таралды. Олар
тітіркендіргіш əсер етпейді, дəрілік заттардың резорбциясын арттырады, қышқылдарға,
сілтілерге жəне тұздарға төзімді, органикалық еріткіштермен жақсы араласады жəне көптеген
дəрілік заттармен үйлесімді.
Беттік белсенді заттардың түрі мен концентрациясын таңдау эмульсия технологиясының
негізгі мəселелерінің бірі болып табылады. Эмульгаторды дəлірек таңдау үшін оларды бағалау
жəне жіктеу критерийі ретінде қызмет ететін беттік белсенді заттардың GLB (гидрофильді-
липофильді тепе-теңдік) шамасы ұсынылды.
Мұндай жүйеге сəйкес эмульгаторлық қоспаның оңтайлы құрамын таңдау үшін екі баз – ны
қолдану ұсынылады, олардың бірі GLB мəні жоғары (эмульгатор м/в), ал екіншісі төмен
(эмульгатор в/м). Сонымен қатар, бірқатар эмульсиялар дайындалады, олардағы май фазасының
мазмұны динак, ал беттік-белсенді заттардың арақатынасы əртүрлі жəне ең жақсысын таңдайды.
Екі м/в жəне в/м эмульгаторларын қолданған кезде тұрақтандырушы əсер эмульсияларда
лиотропты сұйық кристалдардың эмульгатор молекулаларының түзілуімен түсіндіріледі.
.
Эмульсиялар мен суспензиялардың химиялық тұрақтануын арттыру үшін
оларды төмен
температурада сақтау, ауа мен жарықтың əсерінен қорғау, антиоксиданттар енгізу ұсынылады:
бутилокситолуол, бутилоксианизол, пропилгаллат жəне т. б.
Мұнай фазасының табиғаты мен полярлығы беттік белсенді заттардың эмульгациялау
қабілетіне жəне эмульсиялардың тұрақтылығына да əсер етеді. Сонымен, құрамында ұзын
тізбекті алкандар бар эмульсиялар тұрақты; өсімдік майлары бар эмульсиялар минералдарға
қарағанда аз тұрақты..
Май, су жəне беттік белсенді заттардың арақатынасы эмульсия түріне, реологиялық
қасиеттеріне жəне тұрақтылығына əсер етеді.
Технологияда ингредиенттер арасындағы белгілі бір қатынастарда пайда болатын
микроэмульсиялар бөлінеді. Бұл сфералық агрегаттардан тұратын мөлдір жүйелермайлар жəне
басқа сұйықтықтарға дисперсті жəне тұрақтандырылған беттік белсенді заттар, тамшылардың
диаметрі 10-нан 200 нм-ге дейін.
Кəдімгі
эмульсиялардан айырмашылығы, олар термодинамикалық, тұрақты жүйелер болып
табылады жəне оларды бірнеше жылдар бойы стратификациясыз сақтауға болады.
М/в эмульсияларының тұрақтылығын арттыру үшін фазалық инверсияға негізделген пісіру əдісі
ұсынылады. Екі эмульгатор да 70-75 ОС температурада май фазасымен біріктіріліп, ыстық судың
бір бөлігін қосып, эмульсиялайды (эмульсия пайда болады, в/м). Содан кейін қалған су
құйылады, ал фазалық инверсия жүреді.
Əдебиет, сонымен қатар электронды ресурстар:
Достарыңызбен бөлісу: