Қайыпбаева А., филология ғылымдарының кандидаты, А
жүктеу/скачать 1.07 Mb. Pdf көрінісі
|
| Е с к е р т у. Бұл ережеге с, ш қатаң дыбыстарынан басталатын
қосымшалар: -сыз, -сіз, -са, -се, -сың, -сің, -шы, -ші, -шыл, -шіл, -ша, -ше, -шаң, - шең, -шық, -шік т.б. бағынбайды. Мысалы: бала+сыз, бала+сың, көйлек+шең, сөз+шең, көп+шіл, ұран+ шыл. ә) Сөздің соңғы дыбысы қатаң дауыссыздардың және в, б, г, д ұяң дауыссыздарының бірі болса, дауыссыздан басталатын қосымшаның бірінші дыбысы қатаң болады: кітап+тар, кітап+қа, хат+ты, клуб+қа, педагог+тер, араб+тар. б) Сөздің соңғы дыбысы с, з болып, оған с, ш дыбыстарынан басталатын қосымша жалғанғанда, оның соңғы дыбысы өзгертілмей жазылады: жұмыс+шы (айтылуы – жұмышшы), бас+шылық (айтылуы – башшылық), ауыз+ша (айтылуы – ауұшша), жаз+саң (айтылуы жассаң), сөз+сіз (атылуы – сөссүз), орыс+ша (айтылуы – орұшша). в) ш дыбысына бітетін сөздерге с дыбысынан басталатын қосымша жалғанғанда, қосымшаның басқа дыбысы өзгеше айтылуына қарамастан, өзгертілмей жазылады: іш+сең (айтылуы – ішшең), ұш+саң (айтылуы – ұшшаң), күш+сіз (айтылуы – күшшүз), көш+сін (айтылуы – көшшін). г) Сөздің соңғы дыбысы қатаң п, қ, к болса, жалғанатын қосымшалар дауыстыдан басталғанда, қ, к дыбыстары ұяңдап, ғ, г дыбыстарына, ал п дыбысы б, кейде у (қосымшада тағы бір п дыбысы болған күнде) дыбысына айналады да, естілуінше жазылады: күрек+і – күрегі, тарақ+ы – тарағы, тік+у – тігу, тап+у – табу, тап+ып – тауып, кеп+у – кебу, кеп+іп – кеуіп, блок+ы – блогы, ток+ы – тогы, бак+ы – багы. ғ) Сөздің соңғы дыбысы н болса, оған жалғанатын қосымшалар қ, ғ, г, б дыбыстарынан басталғанда, н дыбысы өзгеріліп, ң, м болып айтылады. Бірақ 22 бұл өзгеріс еске алынбай, н әрпі жазылады: түн+гі – түнгі (айтылуы – түңгү), бұрын+ғы – бұрынғы (айтылуы – бұрұнғы), сән+қой – сәнқой (айтылуы – сәңқой), көн+беді – көнбеді (айтылуы – көмбеді), көрін+беді – көрінбеді (айтылуы – көрүмбеді). жүктеу/скачать 1.07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|