Булгакова Д. А. Мемлекет жəне қҰҚЫҚ теориясы
Құқықтық сананың құрылымы
жүктеу/скачать 0.85 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Құқықтық сананың түрлері.
- 4. Құқықтық мəдениеттің түсінігі жəне құрылымы.
| 2. Құқықтық сананың құрылымы екі элементтен құралады:
құқықтық психология жəне құқықтық идеология. Құқықтық психология – бұл, ең алдымен, құқыққа қатысты сезімдердің, көңіл-күйдің, эмоциялардың, көзқарастардың, арман- дардың жиынтығы. Бұл жерде құқықтық құбылыстарға деген қатынас ерекше деңгейде пайда болып, белгілі бір сезімдер мен эмоцияларды қалыптастыруға тырысады. Құқықтық психология арқылы мыналар жүзеге асырылады: а) құқықтық мəдениетке тəн əдет-ғұрыптар мен салт-дəстүрлер, тұлғаның мəдениетіне, күнде- лікті өміріне, əдетіне еніп кеткен барлық элементтер; ə) тұлғаның өзін-өзі бағалауы, яғни, өз жүріс-тұрысын құқық нормаларына сəйкестігі тұрғысынан сындарлы түрде бағалай білу қабілеті. Құқықтық идеология – бұл адамдардың құқыққа қатынасын білдіретін құқықтық көзқарастардың, түсініктердің, қағидалардың, сенімдердің, талаптардың жүйеленген ғылыми көрінісі. Бұл субъектілердің құқықтық құбылыстарды тереңірек түсінуі; ол құ- қықтық бағалаудың ерекше деңгейін білдіреді. Құқықтық идео- логия – құқықтық сананың құрылымындағы басты элемент. 3. Құқықтық сананың түрлері. Құқықтық сана мына негіз- дер бойынша түрлерге бөлінеді: 1) мазмұны бойынша: - қарапайым құқықтық сана – бұл тұлғалардың құқыққа қатыс- ты жалпы көзқарастары, өмірлік тəжірибесінің əсерімен туын- дайтын көңіл-күйлері; - кəсіби құқықтық сана – бұл заңгерлердің заңды тəжірибесінің негізінде қалыптасатын сезімдері, сенімдері, көзқарастары, дəс- түрлері; - ғылыми құқықтық сана – бұл құқықты теориялық игеруді көрсететін идеялар, түсініктер, концепциялар; 2) субъектілері бойынша: - жеке құқықтық сана; - топтық құқықтық сана; - қоғамдық құқықтық сана. 4. Құқықтық мəдениеттің түсінігі жəне құрылымы. Құқық- тық мəдениет құқықтық санамен тығыз байланыстылықта бола тұрып, оған сүйенеді. Алайда, құқықтық мəдениет құқықтық сана- ға қарағанда əлдеқайда кең, себебі, ол психологиялық жəне идео- логиялық элементтермен қатар, заңды мəні бар жүріс-тұрысты да қамтиды. Құқықтық мəдениет мыналарды білдіреді: 1) құқықтық шындықты сезімдік қабылдаудың жəне құқық-тық ойланудың белгілі бір деңгейі; 2) халықтың заңдарды білуінің тиісті дəрежесі; 3) құқық нормаларды, олардың үстемдігін түсінудің жоғары деңгейі; 4) құқықшығармашылық жəне құқықты жүзеге асыру процесс- терінің сапалық жағдайы; 5) құқықтық қызметтің ерекше тəсілдері (құқыққорғау орган- дарының жұмысы, конституциялық бақылау жəне т.б.); 6) құқықтық қызметтің адамдар жасаған рухани жəне мате- риалдық игіліктер түріндегі нəтижелері (заңдар, сот тəжірибесі, заңнама жүйесі жəне т.б.). Бұлардың барлығы жекелік жəне қоғамдық тұрғысынан қарас- тырылуы мүмкін. Тұлғаның құқықтық мəдениеті – бұл құқықты білу жəне түсіну, соған сəйкес əрекет ету. Тұлғаның құқықтық мəдениеті тұлғаның құқықтық білімділігін білдіреді, оған құқықтық сана, құқықты қолданудың дағдылары мен қабілеті, өз жүріс-тұрысын заң нор- маларына бағындыру жатады. Тұлғаның құқықтық мəдениетінің құрылымы мына элементтерден құралады: 1) психологиялық элемент – құқықтық психология; 2) идеологиялық элемент – құқықтық идеология; 3) жүріс-тұрыстық элемент – заңды мəні бар жүріс-тұрыс. Қоғамның құқықтық мəдениеті – бұл қоғамның құқықтық сана- сының жəне құқықтық белсенділігінің деңгейі, заң нормалар мен заң қызметінің дамуының дəрежесі. Қоғамның құқықтық мəде- ниеті оның жалпы мəдениетінің бөлігі болып табылады жəне ке- лесі факторлармен сипатталады: - құқықты шын мəнінде қажетсіну; - елдегі заңдылық пен құқықтық тəртіп жағдайы; - қоғамдағы заң ғылымы мен заң білімінің даму дəрежесі. Қоғамның құқықтық мəдениетінің құрылымы келесі элемент- терден құралады: 1) қоғамның құқықтық санасы мен құқықтық белсенділігінің деңгейі; 2) заң нормаларының даму дəрежесі (құқықтың даму деңгейі, заң мəтіндерінің мəдениеті жəне т.б.); 3) заң қызметінің даму дəрежесі (құқықшығарушы, құқыққол- данушы жəне құқыққорғаушы қызметтің мəдениеті). № 39 кесте жүктеу/скачать 0.85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|