ПӘні бойынша Әдістемелік өңдеу Мамандығы: «Мейірбике ісі» Курсы: 3 Семестрі: 6 Құрастырушы: Джураева Г. Р. Шымкент, 2013

1. 
   62 ж науқас терапия бөлдімшесиіне мынандай шағымдармен: ауыз қуысының кебюуі, шөлдеу, тері қышуы, жиі кіші дәретке отыру келіп түсті. Қдарағанда: терісі ұстағанда құрғақ, қасыған іздер, РS 86/ минуты қанда- қанды (ашқарында 10,3- моль/ л, тәуліктік зәрде глюкозурия (10/л).
   

2. 45 жасар науқас терапия бөлімшесіне мынандай шағымдармен әкелінеді: жүрегінің қатты соғуы, терминдік қайта құсу, кенеттен әлсіздік, дене салмағын көп мөлшерде жоғалту. 5 жыл тиреотоксикалық зат ретінде «Д» есепте тұр, тиреостатикалық дәрілерді қолданады. Тұмаудан кейін жағдайы нашарлады. Қарағанда t 38⁰ РS180/мин. ҚҚ 140/60 мин ст. Б қалқанша безі аздап үлкейген, аяқ қолдарддың треморы байқалады.

Күтім тактикасы қандай ?

13. Сабақты қорытындылау. 4 мин (4%)

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  Эндокринді жүйелердің қызметі бұзылған науқастарды күту, қадағлау деонтологиялық аспект ілері.
  
• 
  Эндокринді жүйе аурулары бар науқастарды тексеру тәртібі.
  
• 
  Инструменталді және лабораторлы тексеру әдістері және олардың мәні.
  
• 
  Комалық симптомдары және дәрігерге дейінгі көмек.
  
• 
  Қант диабетімен ауыратын науқастардың іріңді жараларды алдын- алу.
  

Жоспар:

1. 
   Егде және ересек жастағы ауруларды күтудегі практикалық дағдыларын меңгерту.
   
2. 
   Осы жастағы адамдардың арасындағы жиі кездесетін ауруды байқау.
   
3. 
   Жасанды тамақтандырылатын тамақты үйымдастыру.
   
4. 
   Егде және ересек адамдардың жеке басының гигиенасы.
   
5. 
   емдік дене шынықтыру
   
6. 
   Бақытсыз жағдайды, сыныкты емдеу.
   
7. 
   Гериатриялық науқастардың өкпе қабыну ауруының алдын алу.
   

Адамның қартаюына байланысты көздің көру, қүлақтың естуі, терінің жүмсақтығы өзгереді. Қартаюдың механизмі.

Ерте қартаюдың себеп - салдарын білдіретін жағдайлар әлі ғылымға белгілі емес. Бірак ерте картаимау үшін тері жүйесін, жүректің жүмысын жүйелі түрде, кадағалау. Геронтология жүйесіндегі жүмыс істсп жатқан гигиенистср (еңбекті тазалықшьБіар) адам денсаулығына жаксы әрекет беретінін алақтші отыр. Еңбектің адам организміне жақсы әрекет бсретінін, адам қартайғандағы шагы дсйін шешуге болмайды. 45-50 жасқа келгенде адам организмін коршаған ортака бейімделуІ, және орталық нерв жүйесі қызметінің гөмсидеуін ескеру керск. Дәрігер нсмссс недбике сгдс адамдарға түжырымды үсыныстар беру ксрек.

Тамақтану егде және ересек адамдар міндетті түрде тамақты тартьшып жеу керек. Азыкпен адам жалпы тіріиілікке кажетті бслок, май, комір сутегі, минсралды су, тү витаминдер организмнід қажеттілігін толтыруға арііалган заттар алады. Осы заттардың борі күрдслі алмасу процесінс түсіи ыдырайды да, организмнен шығарылады. Белок май мсн комір сутсгі тотықкаіща эпергия шығарады, ол калориямен олшенсді. Іг белок - 4,1 ккал, 1г май - 9,3 ккал, 1г көмірсутегі - 4, 1 бөліп шығарады. Жасы келген адамның организмі зат алмасу бүзылуын тез кабылдайды. Сондықтан, егср ісік немесе жүрек - қан айналысы дүрыс болса, сүйықты (суды) азайтудың қажеті жоқ. Оны азайтқаіі күнде зат алмасу бүзылып катпаныд зардабына әкеліп соғады және т.б.

Витаминдер және минералды түздар адам организміне аз түрде ғана керек, ал ол мүддем болмаған жағдайда организмнің дүрыс істеуі мүмкін емес.

Егде және ересек адамдардың жасына төрт мезгіл қабылдайтын тамақтану жүйесі дүрыс тадертедгі ас 30% түскі ас 50%дейін,кешкі ас 15%,емдік кешкі ас 5% . Егер тамаққа тебет шаппаған жағдайда тамаққа әр түрлі қоспаларды косу керек. Қарт адамдардың көбінің тісі болмайды, сондыктан олардың тамақ корыту, процесі нашар болады. Асқазан ішек, жолдары басқа органдарға қарағанда ақырын картаяды. Тамақты шаршап түрыгг қабылдауға болмайды.

Гериатриялық ауру және медицина кызметкері. Қартаю аурудың бір түрі болып саналмайды. Адам организміндегі өзгерістер адамға қатты әсер бермейді.Қартаю процесінде адамның нерв жүйесінде ми тамырларының атесклероздың озгеруімсн тығыз байланысты бірқатар өзгерістер болады. Жоғары перв қызметі бүзылады, ол жүмыс кабілетінің төмендеуімен, зейінінін нашарлауына әкеп соғады. Кексс және қарттык иіақтағы адамдардың неврологиялық аурулар, сондай- ак психикалық бүзылуы, ми жүмысыныд қабілеті. диабетіне өкеп соғады. Мүндай сырқаттарды күтуде іәрігер, медбикенің ролі зор.

Барлық медициналық кызметкерлер мен психотерапия откізілуі тиіс. Оның мақсаты - сырқаттың өз ауруына дүрыс көзкарасының қальштасуы, сауығуға ден коюы болып табылады.

Қарт адамдар өздерінің қартайғанын ор түрлі қабылдайды.
Кейбірсулер ездерінің өмірлерін өзгертуді тиіс деп санамайды.
Ол олардың жасын атап көрсеткен. Оларға жөбірлеу болып керінеді. Дәрігер және медбике қарттарға үсыныс бере отырып, күні бурынғы дене қызметінің тоқтауын аурулы кәрілікті немесе өлімге соқтыратынына кеггілдеме беріп отыр. Қарт адаммен сүхбаттасқанда оның көңіл - күйіне ерекше назар аудару керек. Госпитализация

Гериатриялық медицинаның міндеті кексе және қарттык шактағы адамдардьгң дене және психикалық денсаулығын сақтау болып табылады. Қарт адамға өзінің үйреншікті ортасына басқа ортасынан басқа ортага бару өте қиын. Егер ол оның үстіне ауру болса, біраз уақытқа дейін уйде болғанмен, жағдайы бөрі бір емхананы кажет етеді. Туыстарының көмегімен сырқатка емханадан ауруын жазылғасын қайтып келссің деп жайлап түсіндіруі керск. гсрііатрикалык көмек пен кейбір аурулардыи айқындау тиімділігі дәрігер мен медбикенің емхананы керек ететін 65-70 жастағы қарт адамның үйіне бару белсене қатысуы. Бүл жасташ адамдар өздерішн ауруларын корілік деп шатастырады. Және де ерекше көңіл бөлетін 'қауігаі топты' ескеру керек. Бүл топқа 70 жастан жоғары кексс және қартгық жастағы зейнетке шыккан адамдар кіреді.

Медбике үнемі аурудың қасында болып оған қызмет етуі үшІп басқа нәрселсрден босатылуы керек. Барлық уакытта кутуші адамдардың есінде ауру адамнын, жеке түлға екені есте болуы керек. Елінің тиімді болуы үшін аурудын казірғі өмірін ғана емес, бүрынғы өмірін де білу кажет. Күтупгі аурудың жанүясының жағдайын, материалдық жағдайын не үшін интернат оның уакытша немесе түракты үйі болғанынан хабардар болу керек. Ауруды болашақтан үміт күтуге, түйыктыктан сактануга, шақыру керек. Емделудің нәтижелі болуы сыркат жүрегіне жол табуьша сенімінен шығаруына байланысты. Аурулар кобінссе өздерінің басынан өткені туралы айтқанды жаксы көреді. Ал күтушішц ауруды тамактандырғанда шомылдырғанда, киіндіргендс тыңдауға уақыты жетеді.

Медбикенің кайнаған жүмысының ортасында ауру туру керек. Сырқат күтіміне - дәрі - дәрмектерді уақытында беру, қызуын өлшеп, оны жазып алу, медициналық манипуляцияларды орындап жатқаны мен бірінші кезекте сыркаттың жай күйіне карай күтім көрсету болып табылады. Егер сырқат дәрігерге немесе медбикеге сенім біддірсе ол өзінің толык жазылып, шығатынына сенеді. Ал ондай сенім жоқ болған жағдайда, сырқат кайтадан өзінің тексерілуін, жаңа ем- дом кабыддауын талап етедІ. Сырқаттыц аты – жөнін толык атау керек. Ұзак уакыт емханада жаткан карт адамның кеңшілігі болуы керек, мысалы жеке басының заттары,суреттері, альбомдары, мүмкін болса балықтары бар аквариумдары, өзі шүғылданатын хоббиі. Қарттар үйі көпшіліктің ортасы болған мен сонын ішінде өзіне қарасты креслосы болса, тіптен жақсы.

Күтуші сырқатқа өте зор ықыласпен қарау керек. Сыркатпен тіл табысу дегеніміз сол адамның ыңғайыиа жығылу, және оны түсінуге тырысу. Қарттар үйіне откізілгенде сырқат көп нәрсені басынан кешіреді, мысалы тамақты бірге ішу, уйықтау, жан -жағындағылардың толкынына түсу. Палатадағы дәретхананыц жоқтығы астыға салатын дәрет ыдыстың болмауы үйқының бөлінуіне әксп соктырады. Осындай жағдайларды болдырмау үшін сыркатка қолайлы жағдай тудыру керек. Әрбір сырқатқа жеке - дара баппен карау керек.

Күтім. Гериатрикалык күтім медбиксден көи көңіл мен уакытты бөлгенді талап етеді. Бүл жердс психологиялык Ыггер қарастырылуы керек. Сырқатты күту дсген дененің 'қызметі ғана емес, дене қызметі сырқаттың жанүясымен, қоғаммен байланысын қоштау болып табылады. Осының бәрі үйде күтілетін герҢзтрикалық сырқаттар, карттар үйіндегі сыркаттарды күтетін медбикенің міндеті болып саналады. Осы емдік үжымдардың арасында тығыз байланыс болу керек. Жоне бүл арада сырқаттыц да катысы бар. Естімейтін , көрмейтін, жақсы түсінбейтін сыркаттың арасында медбике жүру ксрек, ал дэрігер кай дәріні өзгерткеніне уақытыньщ жоқтығына байланысты түсіндіре алмайды. Күтудің ен басты прииципі - адамныд кемшілік ауруына қарамастан жылы карым - қатынас, тілектес, жанашыр бола білу, ашуланшақ, шыдамсыз мінездеріне кеңшілікпен қарау. Медбике көп жағдайда қарт адамнын кәрілігі емес аурудың пайда болғанын оны қалай жазуға бар күшін салу керек. Сондыктан гериатрикалық сыркатқа күтушілер тарапынан көрсетстін медициналық көмектің өзі адалдықты, жаны тазалықты жүмысқа беріле істеуді талап етедІ. Медициналық күтушішң маңызды міндетінід бірі- қарггар үйіндегі, емханаларда, үзақ уақыт емделетін ауруларға оздеріне қатысты және сыртқы ақпараттарды алып беріп отыру. Түнгі үйқы жақсы болуының маңызды факторы палатада таза ауа 18- 22 С, жылы да жеңіл жамылты, жайлы жағдай болуы, аркасын сипау, ал кейде жылы сусын бсру. Кітап оқу көбінесе қарттарға ыңғайлы жақсы жағдай тугызады. Көздері ауырмас үшін, жарыкты ыңғайлы етіп керуеттің қасына қондырып беру керек. Егер ол палатада жалғыз болса, кітап окудың арасында демалу керек. Көзідцірік көздің көруіне сәйкес болсын. Кейде көзілдірік сүртілмегендіктен нашар көреді. Коп едде қарттар үмытшақтығына байланысты, кезілдірікті аряайы жіппен мойындарына іліп қояды. Қартаю процесінде бүйректің қызметі төмендеп, зәр шығару ағзасының жүмысы өзгсреді. Түнге карай кіші дәретке шығуы жиілейді. Медбике түнге қарай сыркат жиі оянса, дәрет сындыратын ыдысты дер кезінде беру керек. Қарттар үйІнде, емханада, санитарлық блоктардың жоғына байланысты бірнеше рет түрып дәретханаға бару үйқының бүзылуына әкеп соктырады. Кіші дәретке жиі баратын сырқатқа түнге қарай сүйықты аз ішу керек. Кексе және қарттық шактағы адамдар түстен кейін сүйықты қабылдауы шегерілсін.

бөлімшелерде қарт науқастар күтімінің негізгі қағидаларын, түрлі жүйе, ағзалар ауруымен сырқаттанатын науқастарға күтім жасау ережелерін үйрену.

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

1.Егде және ересек жастағы науқастарға тән психологиялык ерекшеліктер:

а) Жиі көңіл бөліп өткені туралы оңгімслесу;

Ь) Жиі көңіл боліп казіргі жақдай және келешегі туралы әңгімелесу;

с) Жакын уакьіттағы оқиғаны ссте сактауыныц төмсндеуі;

д) Қарым - қатынасты жоғарылату;

е) Түйыктық

а) Урологиялық ауруларда дезуриялық көңілдің бүзылуы

Ь) Күндізгі үйқыдан ксйін;

с) Күндізгі емде емдеу- коріау уақытының бүзылуы;

(д) Тыныштандыратын жоне үйыктатын дәрігергс үйренуі;

3. Егде және ересек жастагы наукастардың бакытсыз жағдайға

а) Медицина кьізметкерлерінІң ваіша қабылдату;

Ь) Естуі мсн көруінің нашарлауы;

с) Тепе- теңдік пен координацияиың бүзылуынан;

д) КүрделІ қимыл белсенділігінен;

е) Палата мсн дәліздің (коридор) жарыкты нашарлығынан;

ж) Жылжып жүретін орындар мсн тірскке бейімділіктің болмауынан.

4. Ересек жастагы наукастын үзақ уақыт бойы төсекте жатуының аяғы ... аяқталады.

а) Өкпсдегі даму қүбылыстарыпың. тоқтау кауіптілігі

Ь) Қан үйығының асқынуының найда болу мүмкіндігі;

с) Зәрді жіберудің қиындауы мен қоспаның зорайуы;

д) Жүрек акауы белгілерінің есуі.

5. Егде және ересек жасгағы наукастарды күтудің негізгі іс- шаралары:

а) тері жамылғысына күтім.

с) зарді жіберуді бақылау;

6. Егде және ересек жастағы науқастың .. ауруда зәрді

а) зәр шығару мүшелерінің ауруларында;

Ь) созылмалы бауыр кемістігінде

с) ми қанайналымынын бүзылуынан;

д) (деменция) кәрілік жарыместік

7. Егде және ересек жастагы адамда іш қатуын болдырмас үшін... жасау керек.

а) шөп дәрісін пайдалану;

Ь) майсана майын және тузды әлсіздікті пайдалану;

с) тазалау клизмасын жасау

д) тамаққа жемістер мен көкөністерді күнделікті тиімді пайдалану;

е) науқастьщ қимыл белсенділігін арттыруы.

8. Егде және ересек жастағы науқасқа тамақтаиу жөнінен қандай үсыныс беру:

а) тамақтың күрамыщшы тез сіңірілетін комірсуын шектеу

с) тамақтағы ақуыз молшерін азайту

9. Егде және ересек жастағы науқастьш ауруын емдеудің негізін көрсет ?

а) бір ауруда аурудың бірнеше түрін тіркеу

Ь) аурудың жабык жәнс. аз белгілері бар түрі

с) аскынудьщ дамуына бейімділік

д) клиникалык белгілердің айрықша белгісі

10. Егде жастагы науқаска қарағанда жас адамга дәрі -дәрмектіц әсерінін ерекшелігін көрсет.

а) аскорыту жүйесінде өте тез сіңірілу;

Ь) аскорыту жүйесінде өте баяу сіңірілуі

с) агзадан дәрінің өте тез шығарылуы

д) косалқы жәнс уландыратын заттардың өте жиі дамуы.

І . Жүйке аурулары бөлімінде наукас Асамбаев жатыр, 78 .. жаста диагнозы : инсулът. Науқастың ақыл - есі дүрыс, бірақ сң қолының сал болуына байланысты өздігінен тамактана алмайды. Осындай науқасты қалай тамақтандырасыңдар?

II. Травмотология бөлімінде Ишамова деген наукас жатыр, 70 жаста сан сүйегінің мойны сынған. Наукастың оң тізесі мен табанына гипстен етік кигізілген, катаң төсек тәргібі сақталу керек. Сол аймактың терісі кызарып сол аймақтың
сезгіштік касиеті төмендеген деп көрсеткен.

1. 
   Науқаска не болды ?
   
2. 
   Қандай іс- шара көрсету керек?
   
3. 
   Гипсті етікке қандай күтім жасау керек?
   

1. 
   Науқасқа не болды?
   
2. 
   Сіздің тәсілідіз (тактика)
   

6. 
   Сіздің тәсіліңіз (тактика)
   
7. 
   Қуықты катетеризациялау техникасы қандай ?
   
8. 
   Науқасты қай бөлімге жатқызу қажет?
   

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  Егде және ересек жастағы ауруларды күтудегі практикалық дағдыларын меңгерту.
  
• 
  Осы жастағы адамдардың арасындағы жиі кездесетін ауруды байқау.
  
• 
  Жасанды тамақтандырылатын тамақты үйымдастыру.
  
• 
  Егде және ересек адамдардың жеке басының гигиенасы.
  
• 
  емдік дене шынықтыру
  
• 
  Бақытсыз жағдайды, сыныкты емдеу.
  
• 
  Гериатрикалық науқастардың өкпе қабыну ауруының алдын алу.
  

Жоспар:

• 
  реанимация түсініктемесі
  
• 
  клиникалық және биологиялық өлім белгілері
  
• 
  тыныс алу жолында кедергі кездескендегі белгілер
  
• 
  жүргізілетін реанимациялық шаралардың тиімді әсерлері
  
• 
  қарапайым жүректік, өкпелік реанимациялық көлемі және реттілігі
  

Өлім – ағзаның тіршілік әрекетінің тоқтауы. Танатология (tanatos - өлім) - өлім кезіндегі ағзада болатын клиникалық, биохимиялық және морфологиялық өзгерістердің механизмі оқытатын ілім. Өлімге алып келетін себептер мен әсерлер танатогенез деп аталады. Өлімнің негізгі себептері: ағза мүшелерінің қызметінің бұзылуы, көп мөлшерде жоғалту, миға қан құюлу, улану, жүрек және тыныс алу жүйелерінің қызметінің жестіпеушілігі.

Клиникалық өлім – ағзаның өмір сүру әрекетінің уақытша тоқтауы. Бұл кезде ішкі мүшелер мен ұлпалар өз қызметін тоқтатпайды. Клиникалық өлім 5-6 минутқа созылады. Осы уақыт аралығында реанимациялық шаралардың көмегімен ағзаның тіршілік әрекетін қалпына келтіруге болады. Клиникалық өлім кезінде көмек көрсетілмесе биологиялық өлімге ұшырайды. Ағза түгелдей тіршілігін тоқтатады. Қайта тірілтуге болмайды. Клиникалық өлім мерзімін дене температурасын (8-12С) төмендету арқылы 1-1,5 сағатқа созуға болады.

Клиникалық өлім белгілері: Ірі қан тамырларының (ұйқы, сан, иық) соғысының болмауы, Есін жоғалту, Қарашықтың кеңеюі, тырысу, тыныстың тоқтауы,

1. 
   науқастың жалпы күйін (ақыл –есін, дене температурасын, жүрек соғысын, демалысын) бағалау
   
2. 
   тыныс алуын қамтамасыз ету
   
3. 
   жасанды тыныс алуына көмектесу
   
4. 
   жүрекке тікелей емес массаж жасап, қан айналымын жақсарту
   

1. 
   Науқасты көлденеңінен жатқызып, жауырының астына жастықша қою керек, тар киімдерін шешіп, ауыз қуысын ашу керек. Төменгі жағын төменге – алға түсіріп, жасанды болса алу керек.
   
2. 
   Науқастың басын барынша шалқайту (сол қолмен маңдайыннан, оң қолмен мойынан ұстау арқылы)
   
3. 
   Жақ аралығына бинт не желім (пластмасса) тығынды қою
   
4. 
   Жұтқышшақтың ауыз бөлігінен бөгде заттарды алып тастау. Бөгде заттарды сұқ саусақпен алады. Ол үшін науқастың басын бір жағына қисайтып, аса сақтықпен бөгде затты алады. Ауыз қуысын электр сорғышпен тазалаған дұрыс. Тыныс жолдарынан құсық массасын, кілегейлерді алу үшін науқасты ішімен не қырымен жатқызып алады. Бұл әдісті омыртқа жотасы зақымдағанда қолдануға болмайды.
   

• 
  бөгде затты саусақпен алу
  
• 
  бірнеше рет жауырын тұсынан ұру
  
• 
  алдынан артқа, төменнен – жоғары бағытында кіндік айналасынан 5 рет соққы беру. (Гейнлих әдісі). Жүкітіліктің соңғы айларындағы әйелдер мен толық адамдарға соққыны төстің ортаңғы бөлігінен береді. Кейіннен науқастың тыныс алуын анықтау керек. Қажет болса 3-5 минут көлемінде 3-5 науқасқа дем беру керек.
  

1. 
   «Ауыздан ауызға», «ауыздан мұрынға» дем беру тәсілдері:
   

2 – тәсіл – қолмен науқастың ауызын ашып, дем жібереді

3 – тәсіл – бұл тәсілде науқастың аузы жабық тұруы керек.

Ауаны мұрынға енгізу минутына 10-12 рет болуы керек.

Сильвестров тәсілі бойынша өкпеге альтернативті жасанды дем беру тәсілі. Егер жоғарыдағы тәсілдері қолдануға болмаса, онда:

• 
  кеуде қуысындағы төменгі қабырғаларды ырғақты сығу керек
  
• 
  жауырын астына 15-20 см жастықша қою
  
• 
  науқастың қолын жоғары көтеріліп, дем беріп, қолын кеудесіне қойып демді шығару керек.