Мемлекеттік шығындардың құрамы мен жіктелуі

Мемлекеттік шығындардың кейбір түрлері экономикалық мәні мен мазмұны бойынша біркелкі емес. Шығындарды қаржыландырудың көздеріндегі, нысандарындағы және әдістеріндегі айырмашылықтар осыған байланысты. Мемлекеттік шығындар экономикалық мазмұны бойынша келесі негізгі топтарға бөлінеді:

1) Материалдық өндіріспен тікелей байланысты және өндірістік сфераға жататын шығыстар

2)  Қызметтің өндірістік емес сферасын жататын шығыстар

3) Мемлекеттің резервтерді жасауға жұмсайтын шығыстары

Шығыстардың бірінші тобы мемлекеттің шаруашылық қызметімен шартқа отырған және ұлттық табысты жасаумен байланысты

Шығыстардың екінші тобы қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін ұлттық табысты тұтынумен байланысты.

Мемлекеттік шығыстардың үшінші тобы  мемлекеттік резервтерді құру мен толықтыруға жұмсалынатын шығындар.Төтенше жағдайлар кезінде, мысалы, дүлей апаттар кезінде өндірістік, сондай-ақ, өндірістік емес аялардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға, кәсіпорындарды, мекемелерді, ұйымдарды және халықты тауарлармен, азық-түлікпен жабдықтауды қамтамасыз етуге бағытталған. Мемлекеттік шығындар қаражатарды максималды түрде  тиімді пайдалана отырып, мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыруды қамтамасыз етеді.

Мемлекеттік шығыстардың айрықша түрлеріне қызмет істеп тұрған немесе қайта қалыптасатын кәсіпорынға инвестиция бөлуге  жұмсалатын шығындар жатады. Мемлекеттің әлеуметтік қызметін атқарумен байланысты шығындары біртіндеп артып отырады. Осының нәтижемінде халықтың нақты табыстары мен материалдық және мәдени шараларға жұмсайтын шығындары артады.

Мемлекеттік шығындарды қаржыландыру әр түрі нысанда — өзін-өзі қаржыландыру, бюджеттік қаржыландыру және несиемен қамтамасыз ету нысанында орын алады.

Өзін-өзі қаржыландыру  мемлекеттік кәсіпорындардың   шығындарын жабуда өздерінің меншікті қаражаттарын қолдануды айтамыз.

Бюджеттік қаржыландыру  жалпы мемлекеттік мәні бар шығындарды жабу үшін қолданылады.

Несиемен қамтамасыз ету ағымдық   және инвестициялық шығындарды жабу мақсатында мемлекеттік кәсіпорындардың  банктік ссудаларды алуда қолданылады. Сонымен қатар несиемен қамтамасыз ету қаржы нарығында мемлекеттік несиені түріндегі  ақшалай қаражаттарды пайдаланатын мемлекеттік басқару құрылымының әр түрлі деңгейінде пайдаланылады. Мемлекеттік шығындарды қаржыландырудың аталып өткен нысандарындағы мақсатты өзара байланыстық қатынас экономикалық қатынасқа қатынасушылардың  арасындағы тепе-теңдік байланысты айқындайды.

Бюджеттік қаржыландырудың жиі қолданылатын  келесідей нысандарын атап кетуге болады:

1) Дотация  – мемлекеттік бюджеттен және бюджеттік емес қорлардан қайтарымсыз нысанда кәсіпорындар мен ұйымдардың шығындарын  және бюджеттің теңгерімділігін жабу мақсатында бөлінетін ақшалай қаражаттар.

2) Субвенция – халықты әлеуметтік қорғау және тағы басқа мақсаттарға жүзеге асырылатын бағдарламалар мен іс- шараларды қаржыландыруға жұсалынатын мемлекеттік ақшалай көмек. Қаржының мақсатсыз негізде жұмсалғаны анықталған жағдайда қаражаттар қайтарылады.

3) Субсидия – бюджеттен, бюджетік емес қорлардан және арнайы қорлардан ақшалай және натуралды нысанда бөлінетін қайтарымсыз жәрдемақы.
10. Персоналды басқарудағы бастықтың рөлі

Жоспар

1Стратегиялық басқару және оның ерекшеліктері

2

Стратегиялық басқару (Стратегическое руководство) — қарулы күштерді басқарудағы жоғары мемлекеттік және әскери органдардың қызметі. Қарулы күштер бүтіндей және олардың стратегиялық топтастықтары Стратегиялық басқарудың объектілері болыи келеді. Стратегиялық басқарудың негізгі мазмұны:

• 
  бейбіт және соғыс уақытында қарулы күштердің іс-әрекеттерінің барлық аумағындағы шешімдерді дайындау мен қабылдау (мақсаттар мен міндеттерді
  
• 
  оларды орындау тәсілдерін анықтау
  
• 
  адамдық
  
• 
  материалдық және қаржылық қорлармен қамтамасыз ету)
  
• 
  соғыс қимылдары кезінде міндеттерді қою
  
• 
  шешімді жүзеге асыруға дайындық
  
• 
  бірлесе қимылдауды ұйымдастыру қарулы күштерді басқару
  

Стратегиялық менеджменттің негізгі мазмұнын мыналар құрайды: фирма бизнесін белгілеу мен негізгі мақсатын анықтау; фирманың сыртқы ортасын талдау; оның ішкі жағдайын талдау; фирманың шаруашылық аймағы деңгейінде стратегияны таңдау мен дайындау; әртараптандырылған фирманың портфелін талдау; оның ұйымдық құрылымын жобалау; компания стратегиясы мен нәтижелерінің кері әсерін қамтамасыз ету; стратегияны, құралымды және басқаруды жетілдіру.

Ұйымдастыру деңгейінің негізгі түрлері: корпорациялық деңгей; стратегиялық қожалық ету аймағының деңгейі; функционалдық деңгей: төменгі деңгейдегі менеджмент (оперативтік стратегия).
7. Тәжірибелік сабақтар мазмұны және олардың сағаттағы көлемі
Тақырып 1 Басқару ойдың даму тарихы

Басќару ѓылыми мектебіне кесте т‰рде ситаттама беру.

Әлеуметтік басқарудың жалпы және нақты функцияларын топтастыру жєне меңгеру.

Әлеуметтік ±йымның ішкі жєне сыртќы ортасын сипаттау.

2-ші таќырыптың есебін пайдаланып, єлеуметтік ж±мыста басќарудың ұйымдастыру құрылым; ќызметтірдің жєне бµлімдерінің функцияларын ќалыптастыру.

Әлеуметтік ±йымда басќару єдістеріне кесте т‰рде ситаттама беру.

Персоналды басқару процесін сызба н±сќа немесе кесте т‰рде сипаттау.

Наќты жаѓдайында басќару шешімін ќабылдау процесін сипаттау.

Жанжалды басқару принциптерін жєне технологиясын сызба н±сќа немесе кесте т‰рде сипаттау.

Студенттердің өзіндік жұмысына кіреді:

• 
  дәріс сабақтарына дайындалуы;
  
• 
  тәжірибелік сабақтарға дайындалуы;
  
• 
  курстың тақыраптарын өздігінен меңгеруі;
  
• 
  консультация (ОСӨЖ)
  

6. 
   Өздік жұмыстардың тапсырмасы
   

Тақырып 1 Басқару ойдың даму тарихы

Алғашқы қоғам қатырының жағдайында бірге еңбекті ұйымдару және реттеу формалары.

Бақылау түрі: ауызша сұрау

Әлеуметтік басқару түсінік ретінде. Әлеуметтік ұйымның қызмет етуіне әлеуметтік жұмысты басқару керек шарты ретінде. «Ұйымдастыру» термині және оны әлеуметтік басқаруда қолдану.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 3 Ұйымда басқару қызметінің ерекшеліктері

Ұйым түсінік ретінде. Формальды және формальды емес ұйымдар. Формальды ұйымның белгілері.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 4 Әлеуметтік жұмысты басқару мағынасы мен мазмұны

Әлеуметтік жұмысты басқару әлеметтік басқарудың бір түрі ретінде. «Әлеуметтік жұмысты басқару» терминінің көп мағыналылығы. Әлеуметтік жұмысты кәсіби басқаруды мағынасы.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 5 Әлеуметтік жұмыста басқарудың ұйымдастыру құрылымы

Құрылым және ұйымдастыру құрылым түсінік ретінде. Ұйым жүйе ретінде. Ұйымдастыру құрылымның түрлері.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 6 Әлеуметтік жұмыста билік жүргізу

Билік жүргізу түсінік ретінде. Билік жүргізу және басқару. Әкімшілік ету қызмет атқару өкімет органдарының, басқару функцияларының жүзеге асыру бойынша лауазымды тұлғалар ретінде.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 7 Басқару әдістері

«Басқару әдістері» түсінігі. Басқару әдістерінің классификациясы. Ұйымдастыру-әкімшілік әдістері, олардың сипаттамасы. Ұйымдастыру-әкімшілік әдістерді пайдалану ерекшеліктері.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 8 Әлеуметтік қызмет басқарудың институтционалдық негізі ретінде

Тұрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесінде әлеуметтік қызмет көрсету. Әлеуметтік қызмет көрсетудің институционалдық көрсеткіштері. Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесі.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 9 Персоналды басқару

Персоналды басқару процесінің сипаттамасы. Персоналмен жұмыс істеуінде басқарушылық мақсаты, міндеттері, функциялары. Басқарушылық стратегиясын таңдау.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 10 Персоналды басқарудағы бастықтың рөлі

Лидер болу. Басқару стильдері және лидер болу теориялары. Басқарушының қызметінде лидер болудың рөлі. Ұйымдағы бастықтың рөлі. Еңбекті ғылыми басқару принциптері.

Бақылау түрі: ауызша сұрау

Меңгеру өзектілігі көрінуші дау-жанжалды қарсы әрекеттерге басқаратын әсер іскерліктері. Әлеуметтік жанжал әлеуметтік әрекеттестіктердің түрі реінде.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 12 Әлеуметтік сала мекемелерінде құжаттармен жұмысты ұйымдастыру

Басқару құжаттарды дайындау. Іскерлік қарым-қатынастың сипаттамасы. Ұйымдастыру-құқықтық құжаттар. Билік жұргізу құжаттары. Хабарлық – бақылау және есеп құжаттары.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 13 Басқару мәдениеті әлеуметтік жұмыстың тиімділігі шартты ретінде

Басқару мәдениетінің түсінігі. Басқару мәдениеттің түрлері, олардың симаттамасы. Мәдениеттің дегейін өлшеу әдістері: нормативтік, салыстырмалы, констуктивтік-сынау.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
Тақырып 14 Басқару қызметінің ақпараттық қамтамасыз ету

Хабарлау, оны басқаратын қызметтің қолдану контекстінде түсіндіру. Басқаруда пайдаланатын ақпаратқа талаптар.

Бақылау түрі: ауызша сұрау
10. СӨЖМ кеңесінің кестесі

Пәнді оқудың соңы емтихан тапсырмен аяқталады, яғни өткен барлық материалдарды қамтиды. Емтиханға жіберілу міндетті түрде бағдарламада көрсетілген барлық тапсырмалаларды орындап тапсырғаннан кейін ғана іске асады.

Әр бір пән 0-100 баллдық жүйемен бағаланады.

Жіберу рейтингісі барлық ағымдағы сабақтардағы тапсырмаларды орындап, тапсырру арқылы жүзеге асады (дәрістерге қатысу, үй тапсырмаларын орындау, СӨЖ бойынша тапсырмалар, межелік бақылау және т.б.).

Пән бойынша межелік бақылауға (МБ) жұмыс оқу бағдарламасының барлық талаптарын (барлық лабораториялық жұмыстарды, СӨЖ жұмыстарын және тапсырмаларын), курстық жұмысты қорғаудан жақсы баға алған және межелік бақылаудан 50-ден кем емес балл жинаған студенттер жіберіледі.

Әр бір пән бойынша студенттердің оқу үлгерімдерінің деңгейі (соның ішінде пәндер бойынша қорытынды бақылау нысаны (Е) қорытынды бағамен (Қ) белгіленеді, ол ЖР және ҚБ бағаларының (емтиханнан, дифференциалданған сынақтан немесе курстық жұмыстан, олардың үлес салмағы есепке ала отырып) жиынтығынан құралады.

Қ = ЖР*0,6 + ҚБ*0,4

Үлес салмағы жыл сайын университеттің ғылыми кеңесімен бекітіледі және ЖР үшін 0,6-дан артық емес болу керек, ал ҚБ үшін 0,3-тен кем емес болу керек.

Қорытынды баға пән бойынша мына жағдайда, егер білім алушы, жіберу рейтингісі бойынша және қорытынды бақылау бойынша оң баға алған жағдайда ғана есептелінеді. Қорытынды бақылауда келеңсіз жағдайлар бойынша келе алмаған жағдайда «қанағаттанарлықсыз» бағасы қойылады.
Емтихан бағасы студенттерге сол күні белгілі болуы керек немесе жабаша емтихан түстен кейін алынған жағдайда ертеңгі күні бағасы айтылады.

Нақты есептеу үшін білім алушылардың қорытынды бағасын межелік бақылауда және ақырғы емтиханда 0 ден 100 % -ға дейінгі аралықта бағалайды.

Межелік бақылау бағасы ақырғы баға мен межелік бақылау бағаларының қосындысынан құралады.

Студенттердің білімдері, машықтықтары көп баллдық әріптік жүйемен және бағалаудың дәстүрлік жүйесімен бағаланады:

Жұмыстарды берілген уақыттарында тапсыру керек. Барлық тапсырмаларды ақырғы тапсыру – емтихан сессиясы басталғанға дейін 3 күн қалғанда.

Барлық тапсырмаларды тапсырмаған және курстық жұмысты қорғамаған студенттер емтиханға жіберілмейді.

Өткен тақырыптарды және өткен материалдарды міндетті түрде қайталап оқып отыру қажет. Оқу материалдарын меңгеруді бақылау тест түрінде немесе жазбаша түрде тексеріліп отырады.

Оқытушының жетекшілігімен студенттердің өздік жұмыстарын орындау кезінде мына төрт негізгі функцияларды ескеру қажет:

Бірінші – студенттер оқу пәні бойынша белгіленген сабақтары бойынша оқытушылардың ақпараттарын белсенді қабылдауды қажет етеді.

Екінші функциясы, студенттер өз еріктерімен оқу-әдістемелік құралдарын, оқулықтарды пайдалана отырып үй тапсырмаларын, бақылау жұмыстарын және курстық жұмыстарды орындайды..

Үшінші функциясы студенттер талдау жасағанда, сабақты түсінбей қиындықтар туындауы мүмкін. Осы жағдайда студенттер оқытушыға сұрақтар қою арқылы мәселелерді шешуі.

Төртінші функция студенттердің оқытушыға кеңестер алуы, талқылаулары жатады.
Әдебиеттер тізімі

Негізгі

1) Конституция Республики Казахстан от 30 августа 1995г.

2) Закон Республики Казахстан «О государственной службе» от 23 июля 1999 года. Алматы, Данекер, 2000г.

3) Атаманчук Г.В. Теория государственного управления. Курс лекции. М., 1997.

4) Богачек И.А. Философия управления. Очерки профессионального
управленца. СПб., 2008

5) Дауранов И.Н. Организация государственного управления: Монография. Алматы: Издательство НВШГУ, 2007

6) Зеркин Д.П., Игнатов В.Г. Основы теории государственного управления. М.2008

7)Пикулькин А.В. Основы государственного управления. М. Юнити, 2007

8. 
   Чиркин В.Е. Государствоведение. М.:2006
   

10) Атаманчук Г.В. Как найти формулу разделения областей?// Российские вести. 2008. I 1 ноября.

11)Атаманчук В.Г. Современная концепция государственного управления Россией // Государственное управление: проблемы теории, истории. практики преподавания. Ростов-на-Дону, 2009

12) Атаманчук В.Г. Государственное управление: рациональность и эффективность его в период структурных перемен / Ракурс. Управление: теория, практика, поиск. Минск, 2010

13) Байгельдинов Е. Теоретические основы устойчивого развития. Евразийское сообщество. 2009 г., №2, стр. 114-121.

14) Есентугелов А. Итоги реформ и состояние экономики: успех и ошибки. просчеты и их причины. Аль Пари, 2009., № 4-5. с тр. 27-30.

16. 
    Козбаненко В. Формы и методы государственного управления. Проблемы теории и практики управления. 2010 г., №2. стр.46-49.
    
17. 
    Кубаев К. Экономическая модель эффективного государства. Транзитная экономика. 2009 г., №4. стр.49-58.