2. Эмоциялықашусебептеріжәнеолардыңалдыналу
Себептері
|
Жалпыжағдайлар
|
Қаттыпсихикалықжаралану, ұзақуақытзорығу, ұзаққасозылғанжәнежұрттанжасырыпкелгенжанжалдыжағдай (біркүнішіндеәрекеттүрініңбейберекетөзгеруі, үйреншіктіөмірырғағыныңбұзылуы, үрей, жиіренжу, жақынадамыңныңауыруынемесеқайтысболуы, жағымсыз хабар, өзіңді, өзіңніңтілектерің мен сезіміңдіжасырыпұстауқажеттігі, «міндеттімін» және «қалаймын» арасындағықайшылық»)
|
Көрінісі
|
Күйзелістипібойынша: ұйқыбұзылады, ұмытшақтықартады, шаршағышболады, жабығу, қитетсежылаупайдаболады. Агрессия типібойынша: ашушаңдық, ұстамсыздық, шыртетпелік, қорқыныш, агрессивтілік
|
Мазасыздықтараптары (сапалары)
|
+
|
-
|
– адамдымазасыздықсебебініздеугежұмылдырады; – болуымүмкінқауіптіңхабаршысы; – күш-жігерінжинауғашақырады – дәрменсіздік, өзінесенімсіздік; – жағымсыз фактор күшінасырабағалау; – өзіне-өзікелеалмау
|
– адамдымазасыздықсебебініздеугежұмылдырады; – болуымүмкінқауіптіңхабаршысы; – күш-жігерінжинауғашақырады – дәрменсіздік, өзінесенімсіздік; – жағымсыз фактор күшінасырабағалау; – өзіне-өзікелеалмау
|
Түзету
|
1.спорт.
2. Жағдайдыөзгерту: мүмкіндігіншемазасыздықтудырғаннәрсеніңшешімін табу.
3. Оқиғаға көзқарасын өзгерту (шартты рефлекс типі бойынша өзін-өзі сендіру көмегімен мазасын алған нәрсеге парықсыздық таныту).
4. Ширығыстан арыла білу және күйзеліс жағдайынан арылу (жаңа «ішкі позаны» қалыптастыру – сап-сау адамның рөлін ойнау).
|
Алдыналу
|
Психикалықденсаулықпарыздары: айналаңдағылардыөзіңшеөзгертеміндептырыспа; қиыншылықтаөзіңмен-өзіңғанақалма; үнеміөзіңдіжетілдіруүстінде бол (өзабыройыңдыжоғарыұста); аспаннанжақсылықтүседідепкүтпе, реалист бол; өзіңеөзгеніңкөзіменқарайбіл; мазасызойлардан тез арылуғатырыс.
|
Құралдары
|
|
– Релаксация.
Аутогендікжаттығу.
– Әзіл-қалжың.
Өзіңді сынай білу.
– Арт-терапия (сурет салу, музыка, оқу).
– Бос уақытыңды ұйымдастыру (театр, музей, филармония, стадион, табиғатқа бару).
– Спорт.
– Еңбек арқылы емделу (бақша, гүлдер).
– Ароматерапия.
– Шығармашылық.
|
1-кестедегі «Құралдар» бағанын сен өз ұсыныстарыңды ғылыми әдебиеттерде ұсынған құралдармен салыстыру арқылы өзіңше толтыра аласың.
2-кестеде эмоциялық ширығыс пен күйзелістік жағдайлардың себептері, олардың әртүрлі кәсіби типтерде көрініс беруі жинақталады, тіпті бұл жағымсыз жағдайдың алдын алудың кейбір тәсілдері беріледі.
Себептері
|
Кәсібиерекшеліктері
|
Жағдайды, өзге адамдарды өзгертуге ұмтылыс, бірақ оның мүмкін еместігі. Қажеттіліктерін үйлесімді қарым-қатынас пен түсіністік арқылы өтеу. Мәртебесіне қауіп төнуі.
|
Көрінісберуі
|
Кәсіби типология
|
Байланысшы
|
Ұйымдастырушы
|
Зиялы
|
Пәнмұғалімі
|
Көпшіл, сөзқұмар, тәжірибелі лігін алға тарту
|
Өзгелердің өміріне белсенді түрде араласу, жұртты қалай өмір сүркге үйретуге ұмтылу, бұйыру, жұртты өзіне бағындыру талабы
|
Даналық, ақылайтасөйлеуге
,адамгершіліккешақыруғабейімділік
|
Тұрмыстықжағдайларға да ғылымдыенгізу, өзгелердіөзпәніарқылыбағалау, ғылымимінез-құлық
|
Түзету
|
|
Мәдени және әлеуметтік даму теңдігін қалпына келтіру. Жіктемелі білім алу. Өзін-өзі барабар бағалауы. Жеке бас мазасыздығы мен асыра бағалауын кеміту. Эмоциялық эмпатиясын арттыру. Авторитарлығын азайту. Балалармен жұмыс жасауда кәсіби біліктілігін арттыру.
|
Алдыналу
|
Өмірдегі басты тірегі: – өмірге оң көзқарасы (психологиялық ереже: егер жағдайды өзгерте алсаң, өзгерт; өзгерте алмасаң – оған деген көзқарасыңды өзгерт); – дұрыс өмір сүру (психологиялық ереже: шиеленісті өмір сүре алмасаң, ақылмен өмір сүр); – сәтсіздікті денсаулыққа зиян келтірмей бастан кеше білу (психологиялық ереже: өмір ырғақты, өрі мен ылдиы кезектесіп келіп отырады).
|
Кеңестер
|
1. Күйзелістен үлгі арналары бойынша арылу: теріс эмоцияларды бұлшықет қимылы арқылы шығару (жаяу көп жүру, бұлшықетке арналған ерік-жігер дене жаттығуларын орындау). Мысалы, таңертең және кешкісін 10 минуттан (музыкаға билеген сияқтанып), түрегеп тұрып, өкшені еденнен ырғақты түрде көтере тұрып, аяқтың басымен 90 градус оңға және солға бұрыла тұрып, бір мезгілде белді барынша бұра тұрып, бұрылған кезде қолды құлаштай сермеп, көзді ашып-жұма тұрып би қимылдарын жасау. Бұл жүйке-психикалық шиеленістен арылу, көңіл күй мен жұмыс қабілеттілігін жақсарту үшін пайдалы (балама үнді медицинасынан). 2. В. М. Шепель профессордың өміршеңдік формуласы: әрбір 6 сағаттық жұмыстан кейін өзіне, өзінің демалысы мен денсаулығына арналған бір сағат болуы. Бұл рекреация уақыты (организмнің дене күшін қалпына келтіру), релаксация (босаңсу), катарсис (сезім ширығысын бәсеңдету, тазару), ойын басқа арнаға бұру тәсілі (уайымға берілгеннің орнына – жағдайды қалай жедел жөндеуге болатынын ойластыру).
|
Экспресс-тәсілдер
|
Тыныс алу.
Жаттығу (ширығу – босаңсу).
Күлімсіреу.
|
Өмір неғұрлым ширығысты болған сайын, күйзеліс жүктемесі соғұрлым жоғары болады, адам үшін өзінің денсаулығына ақылды өмір салты арқылы саналы түрде әсер ету соншалықты өзекті болмақ. Өз өмірін оған деген көзқарасын өзгерту, оны ең құнды сый ретінде қабылдау арқылы ғана жақсартуға болады. Келеңсіздіктер, өмір қайшылықтары біздің санамызда өз құнынан артық орын алмауы тиіс. Әзіл-қалжыңмен өмір сүруді үйренген жөн. «Әзіл-қалжың – өмір тұзы, – деген К. Чапек. – Кім тұзды көқп сіңірсе, сол ұзақ өмір сүреді».
Достарыңызбен бөлісу: |
