Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Коллизиялар мен деликтік міндеттемелерді сипаттау.

2. Қазақстан Республиасының аумағында және одан тыс жерлерде зиян келтіруді талдау.

3. Мұрагерлік саласындағы коллизиялық нормаларды сипаттау.

4. Қазақстан Республикасындағы шетелдіктердің және Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелдегі мұрагерлік құқықтарын талдау.

Ұсынылатын әдебиет

1. 
   Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі (Жалпы және ерекше бөлімдері). – Алматы: ЮРИСТ, 2006.
   
2. 
   Основы гражданского законодательства Союза ССР и республик от 31 мая 1991.
   
3. 
   Жайлин Ғ.А. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы. Ерекше бөлім. Том 2. Алматы: Заң әдебиеті, 2005.
   
4. 
   Звеков В.П. Обязательства из приченения вреда в МЧП (некоторые коллизионные вопросы) //В кн.: Очерки МЧП. М., 1963.
   
5. 
   Лунц Л.А. Курс международного частного права. Особенная часть. М.:Юрид. лит., 1975.
   
6. 
   Перетерский И.С., Крылов С.Б. Международное частное право. М., 1987.
   
7. 
   Рубанов А.А. Наследование в МЧП. М., 1972.
   
8. 
   Рубанов А.А. Заграничные наследства М., 1975.
   
9. 
   Международное частное право. Учебное пособие. Издание 2-е, переработанное, дополненное. Алматы: Ғылым, 1998.
   

Тақырып 13 Халықаралық коммерциялық арбитраж

1. Халықаралық коммерциялық арбитраждың түсінігі мен маңызы

2. Халықаралық коммерциялық арбитраждың қызметін реттейтін маңызды актілердің мазмұны

3. Қазақстан республикасының аумағында шетел коммерциялық арбитражының шешімдерін тану мен орындау
1. Халықаралық сауда экономикалық, ғылыми-техникалық шарттарды орындау барысында тараптардың арасында даулар пайда болады. Бұл даулар көбінесе шартта көрсетілген міндеттерді орындамауға байланысты туындайды.

Сыртқы сауда тәжірибесі көрсеткендей бұл даулардың көпшілігі тараптардың өзара келісімдері арқылы шешіледі. Егерде даулар тараптардың өзара келісімдері арқылы шешілмесе, онда дау үшінші немесе арбитраж соттың қарауына беріледі.

Халықаралық сыртқы саудада пайда болатын даулар екі түрге бөлінеді. Ол бірнеше мемлекет арасында пайда болатын даулар, яғни үкіметаралық экономикалық келісімдер орындалмағаннан туындайтын даулар. Бұл даулар келіссөздер аркылы немесе үшінші мемлекеттің делдалдық қатысуымен шешіледі. Сондай-ақ аралық немесе халықаралық соттарда шешіледі. Екінші шаруашылық жүргізетін субъектілердің арасындағы туындайтын даулар. Олар аралық соттарда егер келісімге ескертпе болған жағдайда каралады. Ал егер ескертпе болмаған жағдайда немесе екі тарап келіскен жағдайда дауларды жалпы соттарда яғни мемлекеттік соттарда, жауапкердің немесе мүліктің тұрған жері бойынша, сондай-ақ басқа соттылығы бойынша қарастырады.

Бұл жерде тағы бір айтатын жәйт ол халықаралық арбитраж және мемлекеттік арбитраж - әр түрлі ұғымды анықтайды. Халықаралық коммерциялық арбитраж ол халықаралық сыртқы саудада келіссөздерден туындайтын дауларды қарайды. Ал мемлекеттік арбитраж ол мемлекеттің ішіндегі субъектілердің арасындағы дауларды қарайтын сот. Халықаралық коммерциялық арбитраж дегеніміз - ол түрлі мемлекеттерден шыққан тараптардың немесе шетелдік элементі бар тараптардың арасындағы дауды тараптардың өздері тағайындаған бейтарап арбитрлардың немесе арбитрдің шешу тәсілі. Оның шешімі міндетгі күшіне ие болады.

Халықаралық коммерциялық арбитраждың жалпы мемлекеттік соттан айырмашылығы:

1. 
   Халықаралық коммерциялық арбитражды тараптар өздері тағайындайды.
   
2. 
   Халықаралық коммерциялық, арбитражда дау жабық түрде жүргізіледі, ал мемлекеттік сотта дау ашық және жабық түрде де жүргізіледі.
   
3. 
   Халықаралық коммерциялық, арбитражда даулар қысқа мерзімде шешіледі, ал мемлекеттік сотта көптеген процедуралардан өту керек.
   
4. 
   Халықаралық коммерциялық арбитраж дауды өздерінің жеке ережелерімен және тараптардың келіскен материалдық құқықтарымен шешеді, ал мемлекеттік сот өз елінің материалдық құқығына жүгінеді.
   

Жалпы, арбитраждық келісім өзіндік автономиялық заңды күші бар келісім. Яғни, бұл дегеніміз арбитраждық келісімінің растығы жасалған шарттың растауына байланысты емес.

1958 жылғы «Шетел арбитражының шешімін тану және орындау туралы» Нью-Йорк конвенциясы және 1961 жылғы «Сыртқы сауда арбитражы туралы» Еуропалық конвенцияға сәйкес арбитраждық келісім жазбаша жасалған ескерту, сондай-ақ, тараптардың арасында хат, телеграмма арқылы жасалған келісім болып табылады.

2. Халықаралық тәжірибеде коммерциялық арбитраждың екі түрі бар:

1) уақытша аd һос; 2) тұрақты (институционалды).

Аd һос - шарттан туындаған дауды шешу үшін арнайы құрылған арбитраж.

Тұрақты - белгілі бір арбитраждық мекемемен байланысты, яғни тұрақты жұмыс істейтін арбитраж.

Тұрақты арбитраж өзінің ережесімен жұмыс жасайды және өзінің тәртібі мен процедуралары бар. Оның ерекшелігі, ол өзін құрған органның іс жүргізу тәртібін қолданады. Қазіргі кездегі белгілі тұрақты арбитраждар: Лондондағы төрелік сот, Париждегі халықаралық сауда палатасының халықаралық коммерциялық арбитраж соты, Стокгольмдегі сауда палатасының арбитраж институты. Ал Қазақстан Республикасында сыртқы саудалық дауды шешетін Жоғарғы Сотының шаруашылық істері жөніндегі коллегия және ҚР Министрлер Кабинетінің каулысына сәйкес 1993 жылғы 5 казанда құрылған ҚР Сауда өндірістік палатасы құрамындағы Арбитраж комиссиясы құрылған. Алайда, заманның өзгеруіне байланысты, 2004 жылғы 28 желтоқсанда «Халықаралық коммерциялық арбитраж» туралы Заң қабылданды, осыған сәйкес Халықаралық коммерциялық арбитраж соты құрыдды, бірақ бұл сот әлі жұмысын бастаған жоқ.

Уақытша арбитраждық сот нақты істерді қарау үшін тараптардың өздері құратын сот. Тараптар істі шешудің тәртібін де өздері таңдайды. Жалпы уақытша арбитраждың қызмет жасайтын үш регламенті белгіленген:

1. 
   1986 жылы қабылданған Еуропаға арналған БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссияның арбитраждық ережесі;
   
2. 
   1966 жылы қабылданған Азия мен Африкаға арналған ЭКАДВ БҰҰ-ның экономикалық комиссиясының халықаралық коммерциялық арбитражының ережесі;
   
3. 
   1976 жылы кабылданған халықаралық сауда құқығына байланысты БҰҰ комиссиясының арбитраждық регламенті ЮНСИТРАЛ.
   

Ал Конвенцияның бесінші бөлімінде қандай жағдайларда шешімнің орындалуына қарсылық білдіретіндігі көрсетілген:

1. 
   шешім шығарған жердің заңы бойынша тараптың біреуі әрекетке қабілетсіз болса және шешімнің заңсыз болуы;
   
2. 
   арбитраждық талқылау туралы мүдделі тұлғаларға хабарламауы;
   
3. 
   арбитраждық келісімдегі шартқа қатысты емес немесе арбитраждық ескертуге сәйкес келмейтін дауларға байланысты шығарылған шешімдері;
   
4. 
   арбитраждың орналасқан жерінің заңы бойынша арбитраж органының немесе арбитраж іс жүргізуінің тараптардың келісімімен сәйкес келмеуі:
   
5. 
   тараптар үшін шешім түпкілікті болып табылмауы;
   
6. 
   шешім мәжбүрлі түрде орындалатын жердің заңы даудың объектісі арбитраждың іс жүргізу объектісіне жатпауы;
   
7. 
   шешімді тану және орындау сол мемлекеттің көпшілік құқығына қайшы келуі.
   

1961 жылы 21 сәуірде Сыртқы сауда арбитражы туралы Еуропалық конвенция қабылданды. Конвенцияның 6-бабында тараптардың уақытша және тұракты арбитраждарға жүгіну құқығы керсетілген. Сондай-ақ, конвенция уақытша арбитражды құрудың тәртібін көрсетеді.

Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығына сәйкес Қазақстан Республикасы 1995 жылы 4 казанда 1958 жылғы «Шетел арбитражының шешімін тану және орындау туралы» Нью-Йорк конвенциясына және 1961 жылғы «Сыртқы сауда арбитражы туралы» Еуропалық конвенцияға қосылды. Қазіргі таңда ҚР шетел сотының және арбитраждық шешімдері тану мен орындалуын қамтамасыз ететін өзіндік жүйе кұруда. 1992 жылы 2 наурызда Киев қаласында ТМД мемлекетерінің арасында бірінші рет шаруашылық қызметке байланысты дауларды караудың тәртібі туралы көп жақты келісімге отырды. ҚР Жоғарғы Соты бұл келісімді 1992 жылы 2 шілдеде бекітті. Бұл келісімге байланысты осы келісімге отырған мемлекеттің шаруашылықпен айналысатын субъектілері сотка, арбитраждық сотқа, үшінші сотқа немесе басқа да органдарға жүгіне алады және арбитраж шешімдерін таниды және орындайды.

Екінші көп жақты келісім ТМД мемлекеттері қатысқан 1993 жылы 22 қаңтарда қабылданған азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер бойынша құқықтық қатынасқа байланысты құқықтық көмек көрсету туралы Конвенция. ҚР Жоғарғы Соты бұл конвенцияны 1993 жылы 31 наурызда бекітті.

Бұл келісімге байланысты конвенцияға қатыскан мемлекеттердің азаматтары екінші мемлекеттің аумағында болса немесе заңды тұлға сол мемлекеттің аумағында құрылса, онда сол мемлекеттің жеке және заңды тұлғалары ие құқықтар мен міндеттерді атқарады; азаматтық істер бойынша сот шешімдерін тану мен орындау кезінде бір-біріне құқықтық көмек көрсетеді; сот шешімдерін орындау сол мемлекеттін іс жүргізу заңымен реттеледі. Шетел арбитражының шешімдерін тану мен орындауға байланысты шаруашылық қызметтің өсуіне байланысты 1992 жылы 27 наурызда Қазақстан Республикасы мен Ресейдің арасында екі жақты келісім жасалды. Шаруашылық субъектілерінің арасындағы дауды караудың тәртібін мемлекетаралық келісімге сәйкес шешеді.

 Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Халықаралық коммерциялық арбитраждың түсінігі мен маңызын ашу.

2. Халықаралық коммерциялық арбитраждың қызметін реттейтін маңызды актілердің мазмұнын ашу.

3. Қазақстан Республикасының аумағында шетел коммерциялық арбитражының шешімдерін тану мен орындау сұрағын қарастыру.

Ұсынылатын әдебиет

1. 
   Дмитриева Г.К. Международный коммерческий арбитраж. М., 1997.
   
2. 
   Доронина Н.Г. Споры, связанные с исполнением обязательства по экспорту / Комментарий арбитражной практика. М., 1991. №21.
   
3. 
   Лунц Л.А., Марышева Н.И. Курс международного частного права. В трех томах. Раздел «Международный гражданский процесс». М., 1976.
   
4. 
   Нысанбекова Л.Б. Халықаралық жеке құқық. Негізгі институттар: Оқу құралы. – Алматы: Жеті-жарғы, 2006.
   
5. 
   Шильманов К. Арбитраж во внешнеэкономической деятельности / Панорама, 1994. №224.
   

2. Халықаралық дербес құқықтың мазмұны мен мәні

3. Халықаралық дербес құқықтың құқық саласы ретіндегі мәні

4. Халықаралық дербес құқықтың құқық жүйесінде алатын орны

 Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Халықаралық дербес құқықтың мазмұны мен мәні

2. Халықаралық дербес құқықтың құқық саласы ретіндегі мәні

3. Халықаралық дербес құқықтың құқық жүйесінде алатын орны

4. 
   Богуславский М.М. Международное частное право. М., 1999.
   
5. 
   Ануфриева П.К. Международное частное право: В 2 т. М.: БЕК, 2000.
   
6. 
   Лунц Л.А., Марышева Н.И., Садиков О.Н. Международное частное право. М., 1984.
   

1. Коллизиялық ереженің түсінігі және маңызы

2. Коллизиялық норманың құрылымы және оның түрлері

3. Мазмұнын анықтау және шетел заңын пайдалану

 Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Коллизиялық ереженің түсінігі және маңызын ашу;

2. Коллизиялық норманың құрылымы және оның түрлерін талдау;

3. Мазмұнын анықтау және шетел заңын пайдалануды қарастыру.

6. 
   Богуславский М.М. Международное частное право. М., 1999.
   
7. 
   Ануфриева П.К. Международное частное право: В 2 т. М.: Бек, 2000.
   
8. 
   Лунц Л.А., Марышева Н.И., Садиков О.Н. Международное частное право. М., 1984.
   
9. 
   Scoles E.P. Conflict of Laws. St. Paul: West Pub., 1982.
   
10. 
    Sukes E.I. International and Interstate Conflict of Laws, 2nd Edition. Sydney: Butterworths, 1981.
    

1. Меншік құқығы және халықаралық дербес құқық

2. Халықаралық дербес құқықтағы ұлттандыру

3. Шетелдік инвестицияларды құқықтық реттеу

 Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Меншік құқығы және халықаралық дербес құқықтың ара қатынасын талдау;

2. Халықаралық дербес құқықтағы ұлттандыру мәселесін сипаттау;

3. Шетелдік инвестицияларды құқықтық реттеу сұрағын талдау.

Ұсынылатын әдебиет

3. 
   Богатырев А.Г. Инвестиционное право. М.: Российское право, 1992.
   
4. 
   Gastel J.G. Extraterritoriality in International Trade Canada and USA compared. Toronto: Butterworths, 1988.
   

1. Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесі

2. Халықаралық дербес құқықтағы заңды тұлғалардың мәртебесі мен қызметі

3. Халықаралық дербес құқықтық қатынастарға мемлекеттің қатысуы

1. Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесін ашу;

2. Халықаралық дербес құқықтағы заңды тұлғалардың мәртебесі мен қызметін сипаттау;

3. Халықаралық дербес құқықтық қатынастарға мемлекеттің қатысуын қарау.

7. 
   Богуславскиий М.М. Иммунитет государства. М., ИМО, 1962.
   
8. 
   Галкин И. Совместные предприятия в Польше //Внешняя торговля, 1991. №10.
   
9. 
   Деятельность совместных и инностранных предприятий. – Қаржы-Қаражат. Финансы Казахстана, 1998. №4.
   
10. 
    Лунц Л.А., Марышев Н.А., Садиков О.Н. Международное частное право: Учебник. М.: Юрид. лит., 1984.
    
11. 
    Международное частное право. Учеб. Пособие /Г.К. Дмитриева, А.С. Довгерт, В.П. Панов, Н.А. Шебанова и др. М.: Юрист, 1993.
    
12. 
    Хлестова И.О. Проблемы юрисдикционного иммунитета инностранного государства в работе Комиссии Международного права //Советский ежегодник международного права, 1988. М., 1989.
    

1. Сыртқыэкономикалық мәміленің жалпы сипаттамасы және оның түрлері

2. Сыртқыэкономикалық мәміленің коллизиялық ережелері және оларды жою шаралары

3.Англия, германия, ақш және франция құқығындағы сыртқыэкономикалық мәміленің коллизиялық ережелері

 Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Сыртқыэкономикалық мәміленің жалпы сипаттамасы және оның түрлерін сипаттау.

2. Сыртқыэкономикалық мәміленің коллизиялық ережелерін және оларды жою шараларын талдау.

3. Англия, Германия, АҚШ және Франция құқығындағы сыртқыэкономикалық мәміленің коллизиялық ережелерін ашу.

1. Казакстан Республикасының Азаматтық кодексі. Ерекше бөлім. 1999ж. 1 шілде.

2. Сулейменов М.К. Право и внешнеэкономическая деятельность в РК. Алматы, 2001.

3. Покровская В. Организация и регулирование внешнеэкономической деятельности. М., 1999.

4. А.Сэлэкьюз Дж. У. Секреты заключения международных сделок. М., 1994.

5. Звеков В.П. Международное частное право. М., 2000.

6. Лунц Л.А. Курс международного частного права. М., 1975.

7. 
   АнуфриеваЛ.А. Международное частное право. М., 2000.
   
8. 
   Розенберг. Международная купля-продажа товаров. М., 1995.
   

7. 
   Испаева Г.Б. Право, подлежащее применению в международной купли-продажи. Алматы, 1998.
   

1. Есеп айырысу және несие қатынастарының түсінігі

2. ТМД және дүниежүзіндегі халықаралық есеп айырысу

3. Есеп айырысу қатынастары

4. Халықаралық несиелеудің түрлері

Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Есеп айырысу және несие қатынастарының түсінігін ашу.

2. ТМД және дүниежүзіндегі халықаралық есеп айырысуды сипаттау.

3. Есеп айырысу қатынастарын ашу.

4. Халықаралық несиелеудің түрлерін талдау.

Ұсынылатын әдебиет

4. 
   Аккредитивы. Документарные инкассо. Банковские гарантий. М., 1993.
   
5. 
   Пебро М. Международно-экономические, валютные и финансовые отношения. М.: Прогресс, 1994.
   
6. 
   Расчетно-кредитные отношения. В кн.: Гражданское и торговое право капиталистических государств. М.: Международные отношения, 1993.
   

1. Халықаралық дербес көлік құқығының түсінігі

2. Халықаралық тасымалдау

3. Жүкті тасымалдау шарты бойынша жауапкершілік және жолаушы мен теңдеме жүкті тасымалдау

 Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Халықаралық дербес көлік құқығының түсінігін ашу.

2. Халықаралық тасымалдаудың жеке түрлерін ашу.

3. Жүкті тасымалдау шарты бойынша жауапкершілік және жолаушы мен теңдеме жүкті тасымалдау сұрағын сипаттау.

Ұсынылатын әдебиет

4. 
   Лунц А.А. Курс международного частного права. Особенная часть. М., 1975.
   
5. 
   Садиков О.Н. Правовое регулирование международных перевозок. М, 1981.
   
6. 
   Гуреев С.А. Коллизионные проблемы морского права. М., 1972.
   

1. Отбасы құқығы саласындағы коллизиялық сұрақтар

2. Некеге отыру және некені тоқтату

3.Ерлі-зайыптылар арасындағы және ата-ана мен бала арасындағы құқықтық қатынастар

4. Халықаралық дербес құқықтағы бала асырап алу, қамқоршылық пен қорғаншылық институттары

 Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Отбасы құқығы саласындағы коллизиялық сұрақтарды сипаттау.

2. Некеге отыру және некені тоқтатуды қарастыру.

3. Ерлі-зайыптылар арасындағы және ата-ана мен бала арасындағы құқықтық қатынастарды талдау.

4. Халықаралық дербес құқықтағы бала асырап алу, қамқоршылық пен қорғаншылық институттарын сипаттау.

7. 
   Ұсынылатын әдебиет
   
8. 
   Қазакстан Республикасының Конституциясы. 1995 ж. 30 тамыз.
   
9. 
   Казакстан Республикасының Азаматтық кодексі. 1999 ж. 1 шілде.
   
10. 
    Қазақстан Республикасының «Неке және отбасы туралы» Заңы 1998 ж.
    
11. 
    «Қазақстан Республикасындағы шетел азаматтарының құқықтық, жағдайы туралы» Қазакстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 1995 ж. 19 маусым.
    
12. 
    Богуславский М.М. Международное частное право. М. 1994 г.
    

1. Интеллектуалдық меншіктің қазіргі халықаралық-құқықтық түсінігін қалыптастыру тарихы

2. Интеллектуалдық меншіктің нормативтік түсінігі

3.Интеллектуалдық меншік бойынша әрекет ететін халықаралық конвенциялар

4. Интеллектуалдық меншікті қорғау саласындағы халықаралық ұйымдар

5. Интеллектуалдық меншік құқығын қорғау тәсілдері

 Өзін өзі бақылау сұрақтары

1. Интеллектуалдық меншіктің қазіргі халықаралық-құқықтық түсінігін қалыптастыру тарихын сипаттау.

2. Интеллектуалдық меншіктің нормативтік түсінігін ашу.

3.Интеллектуалдық меншік бойынша әрекет ететін халықаралық конвенцияларды сипаттау.

4. Интеллектуалдық меншікті қорғау саласындағы халықаралық ұйымдарды талдау.

5. Интеллектуалдық меншік құқығын қорғау тәсілдерін талдау.

17. 
    Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі (Жалпы және ерекше бөлімдері). – Алматы: ЮРИСТ, 2006.
    
18. 
    Основы гражданского законодательства Союза ССР и республик от 31 мая 1991.
    
19. 
    «Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы» Қазақстан Республикасының 1996 жылдың 10 маусымындағы заңы.
    
20. 
    «Қазақстан Республикасының патент заңы» Қазақстан Республикасының 1999 жылдың 16 шілдесіндегі заңы.
    
21. 
    «Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылдың 13 шілдесіндегі заңы.
    
22. 
    «Тауарлық белгілер, қызмет белгілері және тауарлардың шығу тегінің атаулары туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылдың 26 шілдесіндегі заңы.
    
23. 
    Положение о Комитете по правам интеллектуальной собственности Министерства юстиции Республики Казахстан.- Утв. постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 марта 2001 г. № 411.
    
24. 
    Введение в интеллектуальную собственность.- Публикация ВОИС-Женева. - 1998.
    
25. 
    Вещные права в Республике Казахстан /Отв. редактор М.К. Сулейменов. -Алматы: Жеті-жарғы, 1999.
    
26. 
    Гражданское право. Учебник. Часть 3 /Под ред. А.П. Сергеева, Ю.К. Толстого.- М.: ПРОСПЕКТ, 1998.
    
27. 
    Гражданский кодекс. - Модель. Часть третья. Рекомендательный законодательный акт СНГ- Санкт-Петербург, 1995.
    
28. 
    Иващенко И.В. Понятие и содержание интеллектуальной собственности //Юрист. 1999, № 2.
    
29. 
    Каудыров Т.Е. Гражданско-правовая охрана объектов промышленной собственности: Монография. – Алматы: Жеті-жарғы,
    
30. 
    Сергеев А.П. Право интеллектуальной собственности в Российской Федерации. - М.: Теис, 1996.
    
31. 
    Халфина Р.О. Общее учение о правоотношении. -М.: Юрид. лит, 1975.
    
32. 
    Щенникова Л.В. Вешные права в гражданском праве России.- М. :Издательство БЕК, 1996.