19
СССР-дің бұрынғы аумағында цистанхенің 7 түрі,
көбінесе Орталық Азия
және Закавказье елдерінде кездеседі. Қазақстан аумағында цистанхенің үш
түрі: (жүзгін түбiрлерiнде) сары, (сексеуiл түбiрлерiнде) күмәндi және
(сексеуіл түбірлерінде, сораң, Kalidiumнiң түбiрлерiнде, сирек жүзгінде)
сортаңды цистанхе. Ресейдің Астрахань ауданында сортаңды цистанхе
кездеседі.
6-сурет. Cistanche phelypaea
7-сурет. Cistanche salsa
8-сурет. Цистанхе 9-сурет. Цистанхенің құрылысы
Сортаңды цистанхе.
Сортаңды цистанхе – көпжылдық, көп немесе аз түкті, биіктігі 10-40 см-дей
өсімдік. Сағағы жуан, орталық бөлімінде қалыңдығы 5-20 мм,
қабығымен
отырғызылған. Гүлдеуі қысқацилиндірлі, кейде қатты қысқартылған,
ұзындығы 5-25 см, ені 5-8 см, қою.
Гүлдері отырылған немесе жартылай
отырылған,
күл тажының ұзындығы 25-35 мм ,
доғал – қоңыраулы, еңкейiңкі,
ақшыл сары түтікшелі және күлгiн иiнді
келеді.
Сәуір-мамыр айларында гүлдейді.
Көктемде жас бұтақшаларын алып тастайды (қияды). Гүлшоғырын қияды.
Құрғатады.
20
Күнде, сазда,
кейде борды, әкты топырақта, жазықтықтарда, жартылай
щөлдерде өседі. Марево туыстық түрлерінде паразиттік етеді. (Chenopodiaceae
Vent.)
Өсімдіктің құрамында көмірсулар, янтарь қышқылы, иридоидтар, стероидтар,
фенолдар, лигнандар бар.
Өсімдіктің жер асты бөлігін дәрілік қасиетіне байланысты қолданады.
Цистанхе бүйрек аурулары (нефрит, пиелонефрит, цистит), жыныс жолдары
аурулары, бедеулік, несеп түтігі, несеп жолдарының аурулары үшін
жақсы
әсерін тигізеді.
Жергілікті жерге қолданғанда қан айналымын реттейді, терінің ісінуін, ауруды
басады.
Қытай медицинасындағы қолданысы:
1.Импотенция, бедеулік, арқа және тізе сынуы, Ян бүйректерінің
жетіспеуінен сіңір және сүйектің әлсіреуі, Цзин
квинтэссенциясының және
қанның азаюы .
2 Іштің қатуы, құрғауы.
Достарыңызбен бөлісу: 
