Пікір жазғандар
жүктеу/скачать 0.66 Mb.
|
| Басқару шешімдерін қабылдауды процессуалдық ұйымдастыру сипаттамасы
Басқару шешімдерінің көпшілігі өзіне жеке және коллегия- лық таңдау компоненттерін қосып алатын құрама болып табы- лады. Бұл жердегі олардың пропорциясы вариацияланады. Бас- қару шешімдері құрама, жеке және топтық таңдаудың негізгі кезеңдерінің туындысы болып табылады. Басқару шешімдерінің жалпы процессуалдық сипаттамасы осыған байланысты екі не- гізгі жоспардан тұрады: жеке және топтық (коллегиялық) таң- даулардың негізгі кезеңдерін тізбектей сипаттау. Екінші аспект шешімдердің нақты формаларының көпшілігі үшін ең типтік және практикалық маңызды болып табылады. Жеке таңдауды қорытылған түрде процессуалдық ұйымдас- тыру келесі кезеңдерден тұрады. Проблеманы тіркеу және саналау. Процестің бұл кезеңі өте күрделі және бірнеше шағын кезеңнен тұрады: 1) таңдауды жү- зеге асыратын жағдайды танып білу; 2) жағдайдың «айқынсыз- дық аймағын» тіркеу (пайда болған проблеманы туындататын па- раметрлерді атап көрсету); 3) таңдау мақсатын қою және оны іс- әрекеттің жалпы мақсаттары мен міндеттері түрлерімен келіс- тіру; 4) мінез-құлықтың таңдау жағдайындағы тұжырымдалған мақсатын жағдай ерекшеліктерімен салыстыру – нәтижесінде жағдай шешілуін талап ететін проблемалық ретінде танылады және субъективті түрде таңдау мәселесі ретінде көрінеді. Шешім қабылдау мәселесі туралы субъективті ұғымды тұжырымдау. Проблемалық жағдайды шешімін табуды қажет ететін мәселе ретінде тіркеген әрі саналаған субъект оның мо- делін тұрғызады. Оның құрамында жағдайдың негізгі параметр- лері, жағдайдың ақпараттық ерекшеліктері, соған қойылған шарттар мен шектеулер, оны шешуге рұқсат етілетін құралдар мен мүмкіндіктер бар. Бұл – объективті жағдайдың оперативтік образға өте ұқсас және оның негізгі қасиеттеріне ие субъективті образы. Ол жағдайдың концептуалдық үлгісі ретінде қарасты- рылады. Бүкіл шешім үшін бұл маңызды кезең шешімнің жалпы уақытының 30 пайызын алады. Баламаны қалыптастыру. Бұл кезеңде жағдайдан шығудың әртүрлі варианттары қалыптасады. Алғашында олар болжам ретінде болады, сонан соң әрі қарай қарастыруды талап етеді. Баламаны тұжырымдау. Таңдауды іске асыру альтернатив- тің бастапқы көпшілігі негізінде жүрмейтіндігі маңызды психо- логиялық ерекшелік болып табылады. Субъект көзқарасынан алғанда, баламалы варианттардың мәнділігі төмендерін алдын ала «сүзгілеу» жүреді. Бұл процесс баламаны элиминациялау деп аталады. Бұл кезең көбінесе саналанбаған формада жүзеге асырылады. Баламаның бастапқы элиминациясы өзіне алдын ала тұжы- рымдалған көрсеткішімен салыстыруды қосып алады. Бала- маның бастапқы көпшілігі осының нәтижесінде едәуір қысқа- рады, бұл келесі талдау мен түпкілікті таңдауды қарапайым- дайды. Баламалар бастауының пайдалылығын бағалау. Элиминация көрсеткіші бойынша таңдалып алынған баламалардың бұл ке- зеңінде тиімділігі (пайдалылығы) жағынан олар соқтыруы мүм- кін бастаулар талданады. Оны баламалы максимизациялау ке- зеңі ретінде белгілеуге болады. Максимизизацияланған баламаны таңдау. Бұл кезең бүкіл процесс үшін шешуші болып табылады. Мұнда көпшілік ішінен бір баламаны таңдап алу жүзеге асырылады. Шешімді іске асыру – таңдап алынған баламаны іске асы- руға бағытталған атқарушылар іс-әрекетінің жиынтығы. Шешімдерді іске асыру нәтижелерін бағалау – егер бағалау оң болса шешімдер циклы аяқталады; ал ол теріс болса, онда шешімді қайта қарау жүргізіледі. Шешімдерді түзету. Нәтижеге шағын жетуді көрсететін баға варианты ең типтік болып табылады. Бұл жағдайда ең тиімді түзету – шешімді толықтай қайта қарау емес, оны нақтылау және толықтыру. Бұл кезеңдердің барлығы бірлесе келе, шешім қабылдаудың толық циклін құрайды. Оның жекеленген сатылар болмайтын, редуцияланған (қысқартылған) формалары жиі кездеседі. Коллегиялық шешімдер, аздап түрі өзгергенімен, қарасты- рылған кезеңдердің көпшілігін қарастырады. Бұл шешімдер төмендегідей жаңа кезеңдермен және психологиялық ерекшелік- термен толыға түседі: Бастапқы мәліметтер жүйесін анықтау қажеттілігі. Топтың белгісіздікті саналауы шешімдер процесін ашып көрсетудің сыни ынталандырушысы (стимулы) болып табылады. Белгісіз- дік аймағын барынша қысқарту, топ мүшелерінің оның шека- расын, сипатын және оны болдырмау мәселелерінің мәнін анық- тауы – осы процесс тиімділігінің маңызды шарттары. Шешімге қосылатын топ құрамын анықтау. Бұл – жетек- шінің қорытынды шешім тиімділгіне ықпал ететін өте маңызды функциясы. Шешімнің ақпараттық негізін қалыптастыру («ақпарат- тың жалпы қоры»). Оның негізгі принципі – ақпараттық қор- дың көпсатылығы, «спираль тәріздес» баюы (шешім шығарудың итеративтілік принципі). Топтың шешімді әрі қарай ұйымдастыру стратегиясы жө- ніндегі меташешімді шығаруы. Топ мүшелерінің жеке мақсаттар туралы, топтың басқа мүшелерінің басымдықтары мен мүмкіндіктері жайлы ұғым- дарды анықтауы. жүктеу/скачать 0.66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|