Пікір жазғандар

Өндірістік дау-дамайлар

Өндірістік дау-дамайлар – бұл еңбек ұжымының өндірістік қарым-қатынастарындағы қайшылықтарды көрсетудің өзіндік ерекше формасы.

Өндірістік дау-дамайлар барлық деңгейде кездеседі. Өндіріс- тік дау-дамайлардың мынадай типтерін атап көрсетуге болады:

1. 
   Шағын өндірістік топтар ішіндегі дау-дамайлар (топіші-
   

− қатардағы қызметкерлер арасындағы дау-дамайлар;

− басшылар мен қарамағындағылар арасында дау-дамай- лар;

− біліктілігі, жастары әртүрлі қызметкерлер арасындағы дау- дамайлар.

2. 
   Шағын өндірістік топтар арасындағы дау-дамайлар (топ- аралық дау-дамайлар);
   
3. 
   Өндірістік топтар мен әкімшілік-басқару аппараты ара- сындағы дау-дамайлар;
   
4. 
   Кәсіпорын (ұйым) иегерлері арасындағы дау-дамайлар. Олар шағын топтарда (бригада, звено, бөлімше), бірлескен қыз- метті орындайтын адамдар арасында туындайды.
   

1. 
   Қатардағы қызметкерлер арасындағы дау-дамайлар – бұл бір бөлімшеде жұмыс істейтін, бір қызметтегі, бірақ қызмет бойынша жылжуға және мейлінше жоғары жалақы алуға ұмты- латын қызметкерлер болуы мүмкін. Мысалы, бір бөлімше қыз- меткерлері өзінің бастығына жағымды әсер қалдыруға тырысып, өзара бәсекелестікте болады.
   

Бірлескен еңбек қызметі барысында қызметкерлердің жеке мақсаттарына жетудегі кедергілерге жауап ретінде пайда бола-

тын дау-дамайларды атап көрсетуге болады, мысалы, өндірістік тапсырмаларды бөлу (тиімді-тиімсіз), демалыс кестесіне, сый- ақыны беруге қанағаттанбау және т.с.с.

Дау-дамайлар шағын топ мүшелерінің мінез-құлқын ұжымда қабылданған нормаларға сәйкес кеймейді деп қабылдаудан туын- дауы мүмкін. Сонымен, бір нарядқа жұмыс істегенде әрқайсы- сының жалақысы барлығының табысты жұмыс істегеніне бай- ланысты болады. Бір қызметкердің еңбек тәртібін бұзуы еңбек қызметіне қатысушылардың барлығын сыйақыдан айыруға алып келіп, дау-дамай туындатуы мүмкін.

2. 
   Басшылар мен қарамағындағылар арасында дау-дамай- лар, олардың негізінде көбінесе қызметтік рөлдерді бөлу- мен анықталатын қатынастар жатады. Шағын топтарда бас- шылық ететін ядро мен бағыныштылар бар. Егер ұжым мүше- лері арасында өзара түсіністік пен қарым-қатынас орнаса – бұл топтың үйлесімді жұмыс істеуіне ықпал етеді. Бірақ олар- дың арасында жеке тұлғалық ерекшеліктермен және өздерінің рөлдерін орындауға ықпал ететін қайшылықтар туындауы да мүмкін. Бірінші кезекте бұл бағыну мәселесіне байланысты. Сонымен, авторитарлық типке ие тұлғалар басқалардың билік етуіне әрең көнеді. Қатал, иілмейтін басшыға олар оған тек сырттай бағынады. Тұлғасы осындай типті адамдар дау-дамай көзі болуы мүмкін.
   

Ұжым қызметінің жағдайын, оның өндірістік қажеттіліктері мен бағыныштылардың үмітін елемейтін басшының жұмыс іс- теу стилі арасындағы сәйкессіздік қақтығыстар мен шиеленіс- терге алғышарт ретінде болуы мүмкін. Бұл егер, мысалы, жеке мүдделер мен мақсаттарға бағдарланған ұжымға талап қойғыш, принципиалды, әлеуметтік-құндылық бағдарлы басшы келетін болса туындауы мүмкін.

Өзінің қызметтік жағдайымен әшкереленген басшы ұжым мүшелерінің алдына кей уақытта ең қарапайым емес мәсе- лелерді қояды. Оларды орындау белгілі бір шиеленісті, ең- бек жағдайын жақсартуды, қалыптасқан түсініктерді қайта қарауды талап етеді. Мұндай жағдайда барлық қызметкер- лер жағдайды бірден түсініп, жылдам өзгеруге қабілетті бол- майды.

Қызметкерлердің бір бөлігі бұрынғыдай жұмыс істеп, ұжым- ның алдына қойылған міндетті орындауға кедергі келтіреді. Жылдам өзгеруге қабілетсіздік шиеленіс тудыруы мүмкін екені анық. Жаңа басшы жұмысшыларды жеткілікті жақсы білмеген- діктен және оларға сенбегендіктен, қатаң тәртіп керек деп ше- шеді. Жұмысшылар мұндай шешімге қорланып, нашар жұмыс істей бастайды, күштерін толық салмайды. Бірақ қатаң қада- ғалау мәселені шеше алмады. Нәтижесінде олар тұйыққа тіре- леді, жұмысшылардың өз міндеттеріне немқұрайдылықпен қа- рауы мейлінше қатаң тәртіпке себепкер болды, бұрынғыдан да көбірек немқұрайдылық пен қарсыласу тудырды. Жұмысшылар дұшпандық ыңғайда болды, өйткені, басшы өзін бағынышты- лардан «жақсы» сияқты ұстағанын сезінді. Білетін және тәжі-

рибелі басшы жағдайды басқаруды өз қолына алады, қалыпты адами қарым-қатынас орнатады және қайшылықтың дау-да- майға ұласуына жол бермейді.