Есептер: 3.1 Мамандандырудың көрсеткіштерін шығаруға арналған есептер

100 % - барлық түсімнің жиынтығы

∑ - өнімдердің ара үлесін (2•р•с – 1) еселігіне көбейтіп қосындылау

Т_өаү – тауарлы әрбір өнімнің ара үлесі, %

(2•р•с – 1) – еселік, р•с – мәніне байланысты алатын орны, рет санымен.

Көрсеткіштер	В 1	А 2	Р 3	И 4	А 5	Н 6	Т 7
Жалпы өнім, млн. т.	5125	4981	6245	7184	5768	8347	6586
Тауарлы өнім, млн. т.	4935	5246	5938	6293	5456	7965	7219
I - өнім, млн. т.	3118	2919	4083	3981	2893	4115	4315
II - өнім, млн. т.	1225	1415	782	1309	1289	2089	1857
III - өнім, млн. т.	268	500	857	817	1059	1308	649
Қосымша өнім, млн. т.	324	412	216	186	215	453	398

Тауарлылық деңгейі, тауарлы өнім құрамы, басты өнім, мамандандыру деңгейі?

Тақырып 4. Нарық және ауыл шаруашылығындағы нарықтың механизмі. Нарықтағы бәсеке

Нарықтық өзгерістердің сөзсіз болатындығына студенттердің көздерін жеткізу, оларды нарықтық экономиканың заңдарымен таныстыру, Қазақстан Республикасының АӨК - нің салаларында нарықтың дамуының негізгі тенденцияларын түсіндіру Студенттерді агроөнеркәсіп кешеніндегі ауылшаруашылығы нарықтардағы бәсекенің механизімімен таныстыру

Саладағы нарықтық қатынастардың экономикалық алғышарттары

Нарықтық экономика заңдары

Саладағы нарықтық саясат

4.4 Нарықтық бәсеке және оның түрлері

4.5 Салалардағы өнімдік дифференциация

4.6 Нарықты зерттеу әдістері

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Нарықтық қатынастардың қалыптасуларына керекті жағдайларды
   

2. 
   Тауар өндірушілердің экономикалық айрықшаланулары деп нені
   

3. 
   Нарықтың тене-теңдік заңының әсері қалай көрінеді?
   
4. 
   Тұтынушылық сұранымның деңгейлеріне қандай факторлар әсер
   

5. 
   Сатушылар сатуға ұсынатын тауарлардың мөлшері неге байланысты болады?
   
6. 
   Нарықтарда келісімдер қандай бағалық шектеулер арқылы жүзеге
   

5. 
   Тауар интервенциясы деген не?
   

1.C Ұсыныстың сұраныстан көп болу жағдайындағы нарық, бұл:

A. нарықта тепе теңдіктің болуы

B. дағдарысты нүкте жағдайы

C. сатып алушы нарығы

D. сатушы нарығы

E. зиянсыздық нүктесі
2. D Нарық функциясының қайсысы маңызды?

A. жаңа технологияны жедел қолдану

B. коллективте қолдану үшін тауарды өндіруге ынта жасамайды

C. өзгермелі жағдайға үйрену

D. қоғамдық өндірісті реттеу

E. өндіруші мен тұтынушы арасында байланыс орнату

A. берілген тауар түріне сұраныс пен ұсыныстың байланысын зерттеу

B. өндірістік мүмкіндіктер талдауы

C. тауарды өткізу жағдайын таңдау

D. маркетинг жинағына өңдеу

E. ғылыми - зерттеу жұмысы

A. анықталған уақыттағы сатылған тауар мөлшері

B. сату көлемі мен анықталған тауарға сұраныс қатынас

C. ұсыныстың сұраныстан жоғары болуы

D. ең келешекті нарықты таңдау

E. тұтынушы қолданатын ақша мөлшері

A. қажеттілікті –анағаттандыруға арналған ақша мөлшері

B. бәсеке формасын қабылдаған қажеттілік

C. тұтынушы қажеттілігін қанағаттандыра алатын тауар

D. тұтынушының ішкі мәдениеті

E. нарық субъектілері арасындағы коммерциялық қиындылықтар айырбасы

A. маркетингілік шараны жоспарлау мен бақылау

B. сұранысты қалыптастыру Және өтімді ынталандыру

C. жаңа тауарды өндіруді зерттеу

D. нарық конъюнктурасын болжау, талдау

E. өтім мен сервисті жоспарлау

A. сұраныс ұсыныстан көп болады

B. өндірушілер арасында бәсеке болады

C. ұсыныс сұраныстан көп болады

D. тауар сапасы жақсарады

E. сұраныс ұсыныстан тең болады

A. тәуелсіз бұқаралық ақпараттар құралы

B. бәсеке

C. мемлекеттік Мекеме

D. мақсатты нарықты таңдау

E. экономика

А. бағалар қатты төмендегенде сату көлемдерi көп өзгермейдi

В. бағалар шағын төмендегенде сату көлемдерi көп өседi

С. бағалар шағын төмендегенде сату көлемдерi өзгерiссiз қалады

D. бағалар қатты төмендегенде сату көлемдерi өзгерiссiз қалады

Е. бағалар өзгермегенде сату көлемдерi өседi

А. егер тұтынушы осы тауарды өте қажет етсе және осы тауарлардың саны және түрлерi нарықта көп болса

В. егер берiлген тауар саны мен түрi көп болса және осы тауарларға сұраныс төмен болса

С. егер нарықта берiлген тауарға ешқандай айырбас тауар жоқ болса және сұраныс орташадан төмен болса

D. егер қарастырылатын тауар радиотехникалық өнiмдер болса

Е. егер берiлген тауарға қажеттiлiк жоғары болса, ал осы тауарға айырбас нарықта жоқ болса

А. егер тұтынушы осы тауарды өте қажет етсе және осы тауарлардың саны және түрлерi нарықта көп болса

В. егер берiлген тауар саны мен түрi көп болса және осы тауарларға сұраныс орташадан жоғары болса

С. егер нарықта берiлген тауарға ешқандай айырбас тауар жоқ болса және сұраныс орташадан төмен болса

D. егер қарастырылатын тауар радиотехникалық өнiмдер болса

Е. егер берiлген тауарға қажеттiлiк жоғары болса, ал осы тауарға айырбас нарықта жоқ болса

А. нан, тұз

В. автокөліктер

С. асыл бұйымдар

D. шаң сорғыштар

Е. телевизорлар

1. 
   Ауылшаруашылығы нарықтарын қазіргі жағдайда бәсекелестіктің қандай түрі (жетілдірілген немесе жетілдірілмеген) басым?
   
2. 
   Салааралық бәсекелестік деген не?
   
3. 
   Бағаланбайтын бәсеке деген не?
   
4. 
   Маркетинг ұғымына нелер тән?
   
5. 
   Өткізуді қандай жолдармен ынталандыруға болады?
   

Тауардың бәсекелестiк қабiлетi дегенiмiз не?

А. сапаның әлемде ең жоғары деңгейi

В. ең төмен өзiндiк құн

С. тауардың басқа ұқсас тауарлармен бәсекеге түсу қабiлетi

D. өнiмнiң берiлген мемлекеттің заңында қабылданған сапаның мiндеттi стандарттарына сәйкестiгi

Е. техникалы-экономикалық көрсеткiштердiң жиынтығы

2.Е

Бәсеке түрлерiне не жатпайды?

А. тауар түрлерi бойынша бәсеке

В. таңбалық бәсеке

С. функциональды бәсеке

D. бiр-бiрiне жақын тауарлар бәсекесi

Е. шығындар деңгейi бойынша бәсеке
3. А

Тәуелсіз сатып алушылар мен сатушылардың көпшілігі және олардың еңбек нарығына ерікті кіруіне және шығуына мүмкіндік бар – ол ...?

А. бәсеке

B. жұмыссыздық

C. жиынтық ұсыныс

D. жиынтық сұраныс

E. алмастыру эффектісі
4.C

Маркетинг дегеніміз не?

A. өнімді өткізу туралы ғылым

B. өнімді шығаруға бағытталған адам қызметінің бір түрі

C. нарықты және экономикалық конъюнктураны зерттеуге бағытталған басқарудың нарықтық концепциясы

D. болашаққа іс-әрекеттер жасау жоспарын құру процесі

E. өндірістік процесс элементтерінің оңтайлы үйлесуін қамтамасыз ету процесі
5.Е

Тауардың өмiрлiк цикл кезеңдерiне не жатпайды?

А. ену

В. толығу

D. өсу

Маркетингтің ғылым ретінде қалыптасуы:

А. ХХ ғасырдың басында, яғни өнеркәсіпті дамыған мемлекеттерде бәсекенің қозуында

В. АҚШ-тағы ұлы депрессия жылдарында

С. акционерлік қоғамдар құрыла бастағанда

D. қоғамдар биржасы істей бастағанда

Е. тауарды жүзеге асыру мәселесі қозғандағы ғасырлар тоғысы
7.B

Маркетинг қоспасына келесідей негізгі элементтер кіреді:

A. өндіріс, тауар, ынталандыру, баға

B. тауар, баға, ынталандыру, сату орны

C. қоршаған ортаның бақыланатын және бақыланбайтын факторлары

D. функциялық объекті, қызмет, сату орындары

E. тауар, баға, жеке сату, жарнама
8.B

Тұтыну ұғымы - бұл:

A. қажеттілікті қанағаттандыруға арналған ақша мөлшері

B. бәсеке формасын қабылдаған қажеттілік

C. тұтынушы қажеттілігін қанағаттандыра алатын тауар

D. тұтынушының ішкі мәдениеті

E. нарық субъектілері арасындағы коммерциялық қиындылықтар айырбасы
9.D

Маркетингтің негізгі мақсаты:

A. мейлінше жоғары тұтынуға жету

B. сатып алушылар қажеттілігінің нақты мәні

C. анықталған нарықтағы тауарды тиімді жүзеге асыру

D. тек қана жүзеге асыратын тауарды өндіру

E. нарықтық жаңа тауарларды өндіру
10.C

Тауар концепциясында негізгі көңіл:

A. өндіріс шығынын төмендетуге

B. тауар өткізуге

C. тауар сапасын көтеру арқылы ерекшелендіруге

D. қысқа мерзімді мақсаттың соңына жетуге

E. нарықтың талаптарын зерттеуге бөлінеді
11.D

Макроорта факторларына не жатпайды?

A. экономикалық жағдайлар

B. демография

C. саяси жағдайлар

D. тұтынушылар

E. табиғи жағдайлар
12.A

Сатушы нарығы немен сипатталады?

A. сұраныс ұсыныстан көп болады

B. өндірушілер арасында бәсеке болады

C. ұсыныс сұраныстан көп болады

D. тауар сапасы жақсарады

E. сұраныс ұсыныстан тең болады

Тақырып 5. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізудің нарықтық каналдары

0. 
   5.2 Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу
   

тенденциялары

1. 
   Аралық тұтыну ішкі тұтынудан несімен ерекшеленеді?
   
2. 
   Тауарлы өнімдер дегенге анықтама беріңіз
   
3. 
   Өнімдерді өткізу деген не?
   
4. 
   Өткерілген өнімдердің құрамына не кіреді?
   
5. 
   Өнімдерді бөліп таратудың түрлі арналарының айырмашылықтары неде?
   

1.D

A. жарнаманың таратылу әдісі

B. тауарды алмастыруға қабілетті ұйымдармен тұлғалардың жиынтығы

C. тауарды тасымалдау әдісі

D. дүкендік сауда

E. тауарды үйге жеткізу

Тарату арнасының деңгейі - бұл :

A. тауарды клиентке ауыстыратын сауда делдалының түрі
B. тұтынушылар саны
C. делдалдар саны
D. жеткізушілер саны
E. бөлшек дүкендер саны
3.Е

Өнiмдi өткiзу әдiстерi:

А. жанама, тура және керi

В. керi, аралас, тасқынды

С. тура, параллельды, жүйелi

D. аралас, бөлшек сауда, жаппай

Е. тура, жанама, аралас
4.А

Тарату арна деңгейi неге тәуелдi болады?

А. делдалдар санына

В. жабдықтаушылар санына

С. өндiрушiлер санына

D. тұтынушылар санына

Е. бәсекелестер санына
5.A

Тура немесе жанама өткізу:

A. өндірістік белгідегі тауарды сату кезінде

B. өтпейтін тауарды сату кезінде

C. ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарды сату кезінде

D. қысқа мерзімде пайдаланылатын тауарды сату кезінде

E. супермаркетте сатқан кезде қолданылады
6.A

Тік маркетингтік жүйе өткізу арнасы ретінде:

А. меншікке немесе бір қатысушының қуатына негізделеді

B. кең ассортиментті тауарларды өткізу

C. өндіруші дүкені арқылы сату

D. дистрибьютер қоймасындағы сауда

E. тауарды делдалсыз өткізу
7.D

Жарнама маркетингтік арнасы не?

A. өндіруші дүкен арқылы сату

B. пошталық сауда

C. сауда автоматы арқылы сату

D. тауарды сату,сонымен бірге лизинг және қызмет көрсету

E. бөлшек сауда
8.D

Ерекше өткізу-бұл:

A.тауар сервисті, қызмет көрсетуді талап еткенде, делдалдардың шектеулі санын таңдау:

B. арзан, ұсақ бұйымдарды тарату

C. дүкен торлары арқылы сату

D. бір сауда делдалын таңдау және ерекше құқық ұсыну

E. пошталық сауда
9.С

«Өндiрiсшi-делдал-тұтынушы» тарату арнасын қандай тауар шығаратын фирма қолданған дұрыс?

А. сағыз

В. темекi

С. автомобильдер

D. жуу заттарын

Е. нан
10.D

Өткiзудi ынталандыру субъектiлерi:

А. сатып алушылар

В. делдалдар, сатушылар

С. өндiрушiлер

D. сатып алушылар, делдалдар, сатушылар

Е. өндiрушiлер, сатып алушылар

Тақырып 6. Ауыл шаруашылығындағы өндіріс факторларының нарығы

Студенттерді ауыл шаруашылығы өндірісіндегі негізгі факторлар нарығымен, осы нарықтағы әрекеттердің заңдылықтарымен және олардың даму тенденцияларымен таныстыру

6.2 Еңбек ресурстары және еңбек нарығы

6.3 Салалардың материалдық-техникалық ресурстары және олардың нарық жағдайында қалыптасуы
Бақылау сұрақтары:

8. 
   Жер нарығының негізгі ерекшеліктерін атаңыздар.
   
9. 
   Жерді пайдаланудың тиімділігін бағалау үшін қандай көрсеткіштер қолданылады?
   
10. 
    Еңбек процесінің өзіне нелер тән?
    
11. 
    Екінші еңбек нарығы деген не?
    
12. 
    Қандай жұмыссыздық циклділік деп аталады?
    
13. 
    Экономикалық ресурстар деген не?
    
14. 
    Материалдық өндірістік ресурстардың тиімділігін көтерудің қандай негізгі бағыттары бар?
    

Еңбек нарығы:

А. өндірістің факторларын

B. еңбектің жағымды жағдайларын қалыптастыруды

C. адамдардың тиімді жұмыстарын ұйымдастыру және ынталандырудың тәсілдерін

D. экономикалық процесстерді реттеуді

E. еңбек қызметіне қай бір адамдардың жиынтық қабілеттіліктерін зерттейді
2. А

Еңбектің әлеуметтік мәні:

А. оның бостандығының дәрежесімен

B. еңбек қабылеттерінің жүзеге асуымен

C. өндірістік-шаруашылық қызметімен

D. еңбек мінезімен

E. әлеуметтік - өндірістік қатынастарымен сипатталады
3. Е

Құрылымдық жұмыссыздық:

А. адамдардың жеке ерекшеліктері және қызығушылықтарымен

В. жұмысшы күшіне сұранымның жалпы төмендеуімен

С. мекен-жайының өзгеруімен

Д. іскерлік деңгейінің төмендеуімен

Е. кейбір мамандықтарға сұраныстың өзгеруімен анықталады
4. Е

Жұмыссыздықтың негізгі түрлері:

А. толық, тиімді, жасырын

B. құрылымдық, тиімді, фрикциондық

C. құрылымдық, мерзімдік, тоқтаған, нарықсыз

D. ағымдағы, циклдік, фрикциондық

E. циклдік, фрикциондық, құрылымдық
5. С

Жұмыссыздықтың мүмкін болатын деңгейі:

А. еңбек нарығының қалыпты жағдайымен

В. еңбек нарығында гиперинфляциямен басқарылатын

С. еңбек нарығында инфляциялық процестердің барымен

Д. еңбек нарығында гиперинфляциямен басқарылмайтын

Е. еңбек нарығында жұмысшы күші ұсынымының өсуімен сипатталады
6. В

Жұмыспен қамтылу дегеніміз - ол:

A. халықтың қоғамдық-пайдалы қызметіндегі еңбекке жарамды бөлігі

B. халықтың еңбекке қабілетті бөлігінің қоғамдық пайдалы қызметте тиісті пайда таба отырып қатысуы

C. ұйымдар мен мекемелерден жалданып істейтін жұмысшылардың бөлігі

D. еңбекке жарамсыз жастағы адамдардың жиынтығы

Е. елдегі ресми тіркелмеген жұмыссыздардың бөлігі
7. С

Қай еңбек нарығына жұмыспен қамтылудың тұрақты деңгейі, еңбек ақының жоғарғы деңгейі, кәсіби жоғарылауының мүмкіндігі, үдемелі технология, басқару жүйесі тән және т.б.?

А. ішкі

B. сыртқы

D. екінші

E. құрылымдық
8. А

Ағымдағы еңбек нарығы қандай элементтерден тұрады?

А. ашық және жасырын еңбек нарығынан

B. ішкі және сыртқы

C. алғашқы және екінші

D. еңбек тапшылықты және еңбек молшылықты

E. құрылымдық және конъюнктурлық

9.Б

А) Қор қайырымы

Ә) Өзіндік құн

Б) Еңбек өнімділігі

В) Өндіріс бірлігіне кеткен шығындар

Г) Тиімділік

Халықтың экономикалық белсенділіктің деңгейін есептеңіз, егер халықтың экономикалық белсенді саны 500 адам, жалпы саны 1000 адамды құраса.

А. 50%

B. 20%

D. 500000 адам

E. 2 адам
2. С

Еңбек белсенділігінің деңгейін анықтаңыз, егер:

• 
  жұмысшы күші – 7136 мың.адам;
  
• 
  ХЭБ санының еңбекке қабілетті жастағыдан жоғары немесе төмен – 254 мың.адам;
  
• 
  еңбекке қабілетті жастағы адамдар– 8689 мың.адам.
  

B. 2,92%

D. 118,2

Жұмыссыздықтың деңгейін есептеңіз, егер:

-ХЭБ саны –68,2 млн.адам;

-жұмыс істейтіндер – 64,0 млн.адам;

-жұмыссыздар – 4,2 млн.адам.

A. 16,2%

C. 3,17%

E. 6,56

Студенттерді өндіріс шығындарын анықтаудың негізгі принциптерімен және ауыл шаруашылығы өнімдерінің өзіндік құндарының қалыптасуына, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өндірісінің шығындарының деңгейінің төмендеуіне әсер ететін факторлармен таныстыру.

10. 
    Жасырын шығындар деген не және олар айқын шығындардан қалай айырылады?
    
11. 
    Ұйымдардың қалыпты пайдаларын қалай анықтайды?
    
12. 
    Бухгалтерлік немесе экономикалық пайдалардың қайсысы көп болады?
    
13. 
    Орташа деп қандай шығындарды атайды?
    
14. 
    Ауыл шаруашылығы өнімдерінің толық өзіндік құнына нелер енеді?
    
15. 
    Шығындардың негізгі элементтерін атаңыз?
    
16. 
    Ауыл шаруашылығы өндірісінде өзіндік құндардың қандай негізгі калькуляциялық статьялары пайдаланылады?
    
17. 
    Ауыл шаруашылығы өндірісінің өзіндік құн деңгейіне қандай факторлар әсер етеді?
    
18. 
    Өндірістің және айналымның үлесті шығындарын төмендетудің негізгі бағыттарын айқындаңыз.