ПОӘК 042-18 23/03-2014 №2 басылым 11. 09. 2014

1) Классикалық әдіс

Салыстырмалы экономикалық тиімділік көрсеткіштері бірнеше вариантты салыстыруға мүмкіндік береді. Ол үшін келтірілген шығындар формуласы қолданылады:

Е_н – экономикалық тиімділіктің нормативты коэффициенті.

К – күрделі шығындар. Т_н – ақталу мерзімі.

Тиімді вариантты іске асырудың экономикалық нәтижесі келесі формула бойынша табылады:

Ақталу мерзімі: Та = (К₂ – К₁)/П(Үж)

Жылдық экономикалық үнем: Үж = (С₁ – С₂)*В₂

2) Дисконттау әдісі

Инвестициялар кәсіпорын қызметіне ұзақ уақыт ішінде әсер етеді. Шығындарды мен нәтижелерді белгілі бір уақыт шектерінде бағалайды, оны есептеу горизонты (Т) деп атайды. Осы есептеу горизонтын құрайтын уақыт аралықтары (бірліктері) есептеу қадамдары деп аталынады. Есептеу горизонтының ұзақтығы келесі факторларға тәуелді болады:

• 
  Объектіні жасау және қолдану ұзақтығы;
  
• 
  Негізгі технологиялық жабдығының қызмет ету мерзімі;
  
• 
  Алдын ала белгіленген пайда сипаттамаларына жетуіне қарай;
  
• 
  Инвестор талаптары.
  

1. 
   Базистік – белгілі бір уақыт мерзімінде халық шаруашылығында қалыптасқан бағалар. Олар бүкіл есептеу мерзімі ішінде өзгеріссіз қалады (Ц_б).
   
2. 
   Болжамды бағалар – баға динамикасын болжау негізінде белгіленеді. Үнемі түзетіліп отырылады (инфляцияны есебке алмай):
   

3. 
   Есепті баға – инвестирлеу нәтижелерін инфляцияны есебке алып есептегенде қолданылады:
   

Инвестициялар ұзақ уақыт бойы кәсіпорын қызметіне әсер етуіне байланысты барлық шығындарды және нәтижелерді бастапқы мерзім бағаларына келтіру қажеттігі туындайды. Ол үшін дисконттау коэффициенті қолданылады:

Е – дисконт нормасы, капиталға саналған пайда нормасына тең, инвестор өздігінен белгілейді. Ол үшін банк депозиттерінің пайызына, ірі сенімді фирмалар акцияларының дивиденд пайызына, өндіріс рентабельділігіне назар аударылады.

Дисконттау әдісі бойынша келесі көрсеткіштер анықталады:

1. 
   ТКТ – Таза келтірілген табыс (NPV).
   
2. 
   ТИ – табыстылық индексы.
   
3. 
   ТІН– Табыстылықтың ішкі нормасы.
   
4. 
   Т – ақталу мерзімі.
   

1. 
   ТКТ (NPV)
   

T – есептеу горизонты. t – есептеу қадамы. R_t – t қадамында инвестициялаудың нәтижесі.

З_t – t қадамы бойынша болған шығындар. Сонымен қатар келесі формула қолданылады:

- t қадамы бойынша инвестицияларсыз болған шығын көлемі

– t қадамында инвестицияларды дисконттау.

Егер ТКТ>0, онда жоба тиімді деп саналады.

2. 
   ТИ (PI)
   

3. 
   ТІТ (IRR) Келесі теңдеу бойынша табылады:
   

Е_вн – келтірілген нәтиже шамасы келтірілген күрделі шығындарға тең болғандағы дисконт нормасы.

Егер Евн>Е, онда жоба тиімді.

4. 
   Т – жобаны бастау уақытынан бастап жалпы интегральды нәтиже оң сан шыққанға дейінгі минимальды уақыт:
   

Жобаның коммерциялық нәтижелігі қаржылық шығындарды табыстылық нормасын қамтамасыз ететін нәтижелерді салыстыру арқылы анықталады.

Әр қадамдағы нәтиже ретінде нақты ақшаның ағыны қолданылады.

Жобаны іске асырғанда 3 түрлі қызметті бөліп көрсетеді:

1. 
   Инвестициялық – негізгі қорлар құнының өзгерісімен байланысты.
   
2. 
   Операциялық – кәсіпорынды басқарумен және ағымдағы шығындармен байланысты.
   
3. 
   Қаржылы – бағалы қағаздар қоржынымен байланысты.
   

П – ақшаның түсімі.

О – ақшаның шығыны.

Ф – нәтиже.

Негізгі шарт – аталған көрсеткіштер оң сан шығу керек.