ПОӘК 042-18-24 03\03-2013 1 ші басылым

Операция тәсілі. Теріні шетке қарай ысырып, инені немесе трокарды қабырға шетініне перпендикуляпрлы бағытта енгізеді. Ол үшін иненің соңғы жағына резеңке түтік кигізіп, және оған кеудені тесу барысында ауа енудің алдын алу қысқыш үшін қысқыш қояды. Иненің кеуде қуысына кіргенін оның оңай жүрісінен, өзегінен сұықтың ағуынан біледі. Инені ірі малға 3-4 см кіргізеді. Өкпеде ісіну болмау үшін немесе мал есінен танбау үшін кеуде қуысын сұықтан жайлап босатады. Журек әлсіз болған жағдайда алын ала кофеин береді Егер іріңді плеврит болмаса барлық сұықты алып керегі жоқ, қалған экссудат өзі бірте - бірте сіңіп кететі. Іріңді экссудатты толық сорып алып, кеуде қуысына асептикалық ертінді мен пенициллин, стрептоцид, риваноль, бактерецид, араластырып жібереді. Ертінді жайлап жібереді де бірнеше минуттан кейін қайта сорып алып тастайды Жууды таза сұйық аққанша бірнеше рет қайталайды. Тескен орынды иод ертіндісімен өңдеп, кілейлі таңғышпен (лейкопластр) жабады. Пункцияны қайталағанда басқа орын таңдайды.

1. Кариесте, некрозда, остеомелитте, қабырғаның жарқыштанып сынуы;

2. Кеуде қуысын ашу үшін сау қабырғаны алып тастайды.

Операция тәсілі. Малды бекітіп, ауырсындырмау жасалып, кесіп алынатын қабырға аумағында операция алаңы дайындалады. Содан соң кесіп алынатын қабырға үсті терісі, тері асты ұлпалары тілініп, қабырға ашылады. Содан соң қабырғаның кесіп алынатын екі ұшынан қабырға тысы көлденең тілініп, олар бір бірімен қабырға бойымен жасалған тілікпен қосылады. Осыдан соң сүйек тысы астына Дунайенконың қабырға тысын ажыратқышы енгізіліп, оны жоғары төмен жүргізу арқылы қабырға тысы қабырғадан ажыратылады. Бұл жағдайда плевраны тесіп алмау керек. Қабырғаның кесіп алынатын бөлігі сүйек кескіш қайшымен немесе хирургиялық арамен кесіп алынады. Қабырға ұштары егеліп, алдымен сүйек тысы, содан соң бұлшық еттер, ең соңында тері тігіледі.

Жалпы анатомо топографиялық ерекшеліктері.

Құрсақ қуысын тесу және ашу.

Мес қарынды тесу және ашу.

Мес қарынды әдетте арнайы аспап — троакармен теседі. Ол үшін троакар-дың өткір ұшын жоғарыда көрсетілген жерге кояды да, малдың қамшылар жагыцдағы садак буынына қарай аспапты бағыттап, троакардың тұткасы үстінен колдыц алақанымен тесетіндей күшпен катты ұрады. Егер тері тесіл-месе, оны алдымен аэдап тіледі. Қүрсақ куысының қабырғасын және қарынды тескен соң, троакарды оны көлденең калканшасына жеткеніие арі карай тығады. Троакардың калканшасың теріге сәл басып, оның гильзасынан стилетті суырып алады да, іле-шала оның орнын дәкемен жабады, содан соң ақырындап газды шығарады. Троакардың гильзасы жем кесектерімен бітеліп қалса, оны стнлетпен тазалайды. Газды шығарып, троакардың гильзасы арқылы қарын ішіне жем ашуын тоқтататын дәрі-дәрмек жібереді және оны малдың, денесіне бннтпен таңып, 5 сағатка дейін ұсгайды. Газды шығарған соң канжарды

троакардың гильзасына кайта салып, теріні саусакпен баса отырып, троакарды қарыннан абайлап суырып алады. Жараны тазалап, йодтын спирттегі ерітіндісін жағады да, коллодий сіңдірілген мактанын жұқа кабатымен желімдейді.

Ірі караның мес қарынын тіліп жару - руменотомня. Мал құрсағын жарғаннан кейің мес қарынды гіліп жаруды руменотомня дейді.

Операция көрсеткіштері. Руменотомняны жұмыршак карын жаракаттанып кабынганда, оның ішіндегі қарыннын кабырғасын тесіп кететін бөгде заттар-ды алып тастау мақсатымен жасайды. Егер операция аурудың бастапқы кезінде, іш пердесінің іріцдеуі әлі басталмаған жағдайда және бөгде зат бас-қа органдарға — бауырға, талаққа, жүрекке өтіп кетпеген болса, операция жасалған малдыц 80 проценті айығады. Сондай-ақ бұл операцияны мес ка-рында өте көп жнналып, катайып тұнып калған жемшөп түйіршіктерін алып тастау үшін және ка^ын көбікті, жіті кеуіп кеткенде баска ем әдістері нәти-жесіз болғанда жасайды. Мес қарынға жиналған азық түйіршіктері шіріп, малды уландырғанда да осындай операцияны жасау керек. Бұдан баска бұл операцияның ауруды аныктау және болжауда да манызы өте үлкен, сондык-тан ішкі органдар ауруының клнникалык белгілері анық болмаған жағдайда да жасайды.

Сезімін жою. Руменотомня жасау алдында кұрсак кабырғасыныц қабат-тарының сезімін Оіртіндеп жою үшін ең соңғы кабырға аралық, I және II бел нервтерінің сезімін жояды.

Ең соңғы кабырға аралық нервтің сезімін жою үшін шіені ақырғы қабыр-ганың арткы бетінен бірінші бел омыртқаныц көлденец қанатыныц ұшы келе-тін жерден шаншады. Ииені эрі карай суйекке тірелгенше шаншады, содан соң сүйектен тайдырып жіберіп орі карай 3—5 мм тағы енгізеді де, 3 процент-тік новокаин ерітіндісінің 10 мл жібереді. Инені кері суырып келе жатып сезім жойғыш ерітіндіні осы мөлшерде ет арасына және тері астындағы клет-чаткаға да жібереді. Осы әдіспен бел нервтерінің де сезімін жояды, ол үшін инені: 1) екінші бел омыртканың көлденең канатының алдыцғы жағынан канат ұшынан 4,5—5,0 см жерден шаншады; 2) үшінші бел омыртканыц көл-денең қанатыныц алдыцғы жағынан канат ұшынан 7,0—7,5 см жерден шан-шады.

Кұрсак кабырғасыныц тізе кыртысы маңынан баска терінің сезімі түгелдей жойылады.

Ткань кабаттарынан сезімін жоюда инені шаншатын жерді мына тәсілмен табады. Екінші бел омыртқаныц көлденец қанатыныц ұшын табады, ол ец соңғы қабырғаның артында әрдайым анық білінеді. Одан 4—5 см жоғары жерден дененің ұзын бойына сызық сызады (бірінші бел омыртқаның көлде-нек канаты нактылы белгі бола алмайды, өйткені ол семіз малда колмен басканда сезілмейді). Инені сол сызык бойынша үш жерден шаншады, біреуін ен соңғы кабырғаның артынан, екеуін екінші және үшінші бел омыртқаның көлденең канаттарының алдыңғы жағынан шаншады.

Операциядан кейін аскынудан сактандыру ушін күрсақ қабырғасынын сезімің жоюмен бірге қосымша түрде Ліосин тосілімен плевра үстілік блокада жаеайды.

Операция тәртібі. Руменотомия кезінде малды козғалмайтын етіп (танау кыскыш салу, кабырғаға белбеулермен тартып байлау) байлаудың қажеті жок. Малға операцияны әдетте түрегеліп тұрған бойы жасайды, тек улану салдарынан мал аяғының шала параличі болып, ол тұра алмай жатқан жаг-дайла операцняны малға сол жаткан күйінде жасанды.

Кұрсак куысын малдыц мінер жағындағы кабырғаның бойымен оның арткы шетінен үш елі (6—7 см) жерден және бел омыртқалардыц квлденең қанат-тарынан да осындай кашыктыктан алынған жерден тіледі. Тері тілігінін узындығы 18—20 см болуы қажет. Кұрсақ қабаттарын бірінеи соц бірін сол теріні кескен бағытта тіледі. Терініц тілінген жнегіне зарарсыздандырылған клеенка жабыстырады.

Ауруды аныктау максатымен жасалғаи операциялар кезінде, сондай-ак жүмыршак карынныц кабынуына операция жасағанда құрсақ қуысын тексе-ріп байқайды. Ең алдымен мес карынныц жемге толыктығыи жоне оның ішіндегі заттың кою-сұйықтығын, сол жактағы бүйректік жағдайын, көлемін, гени-талилердің күйін аныктайды. Содан соң колды оң жак сербектен төмен және алға карай бағыттап кабат жасап тұрған шарбынын арт жағына карай жыл-жытады да бауырынык ок бөлігін тексереді. Бауырдан ішке караіі және сәл төмен жұмыршак карынды табады. Қолды құрсақтык сол жак кабырғасына жылжытып. талақты табады, о.і тіяген жердін алдыкғы жағында жатады, Талақтың жоғарғы жағын саусакпен басып байкап, онык жабыскан жері бол-маса, колды кеуде куысы мен іш куысын бөліп тұратын көк ет — диафрагма-ға дейін жылжытады, жалбыршақтык және аздап ұлтабардык күйін анык-тайды.

Кұрсак куысын тексеріп болған сон, мес карыннын арткы-жоғарғы жағын-дағы жынын төмен және алға карай ығыстырып, қарыннын босаған бөлігін сыртқа шығарады. Шыгарылған карын кабатын орамалмен орап. оныц түп жағына калакша тәрізді, ұзындығы 35—40 сантиметр екі жұмыр таякшадан жасалған кысқыш салады. Қарып кабатынын пайда болған тік кырыныц ұзын-дығын 15—18 см етіп барлык кабатын камти тіледі. Тіліндінің жиегіне арнайы кыскышпен немесе кұйрык кайырып ұстағышпен зарарсыздандырылған екі клеенка бекітіледі (П. А. Алексеев).

Осыдан соң мес карыннан кыскышты алып тастап, ішін аздап тазартып жүмыршақты тексереді. Табылған бөгде заттарды алып тастайды. Егер кат-парша карында бітеліп калған болса, оны жуан резина түтік (танау-өкеш зонды) аркылы глаубер тұзының 5 проценттік ерітіндісін жіберіп жуады, ол үшін түтіктік ұшын операниялык жара және жалбыршақ аркылы жұмыршақ карын кабаттарына өткізеді.Бұдан кейін мес карынға кыскышты кайта салып, тілік жиегіне бекітілген клеенканы алып тастайды*. Қарыеды екі катарлы сірі қабык тігісімен тігеді. Тігуге жұмыр түзу ине, тігіс жібі ретінде жікішке жібек, кетгут, немесе № 10 мақта жіп колданылады. Тігістіц бірінші қатарын елка тәрізді етіп, ннені тілік жиегінен немесе одан 2—3 мм жерден өткізіп тігеді, екінші катарында елка немесе Седовскнй — Плахотинше тігеді. Қыскышты босатып алып, карынға новокаин араластырылған пеницііллин ерітін-дісін шашады да, оны құрсак ішіне кайта салады.

Көк шандырды онын көлденек жұка шандыр кабаты және көлденек етімен бірге кетгутпен Реверденнік үздіксіз оралымды тігісімен жэне кұрсақ кабыр-ғасынық барлық ет кабаттарын бір қатарлы тігіспен тігеді. Құрсақ куысын жабар алдында онык ішіне пеникиллиннін новокаиндегі ерітіндісін жібереді. Теріні жібек жіпті кері тұзакталған немесе әдеттегі түйінді тігіспен тігеді. Операкиядан кенінгі алғашкы күндері малға аздап сапалы пішен, тамыр жемістілер және баска жекіл қорытылатын жемшөп береді.

Мес қарын азық жынына аса толык болмаған жағдайда кұрсақ куысын жэне операния жасаған жараны мес қарыннан жеке ұстау үшін Магда тэсілін колданып, мес қарыннын тері үстіне шығарып кескендегі жнегін (кысқыш салмйй) арнайы нмек ілмектермен теріге немесе тері бетіне операциялық тілік жара айналасына бекітілген қалык резнна пластИнаға бекітеді. Осы тэсілге үксас жекелеуді Герцен де ұсынған. Мес қарын азыққа шамадан тыс толып кеуіп кетсе, оны жарар алдында Тарасов тәсілімен теріге тігеді де, тілінген жара жиегін кайырып, теріге немесе жекелеуіш клеенкаға бірнеше жерінен көктеп тігеді. аралык, I жэне II бел нервтерінің сезімін кетіреді (руменотомняны караныз). Буған косымша аздаған алкоголь наркозын (аузынан 0,5—1,0 л арак кұяды немесе венаға 450—600 мл 33 проценттік ректифнкат спирт жібереді) жасайды.

Жатырдьң жарылуын токтату және оны құрсак куысынан шығаруды женілдету үшін эпидуральді сезімін жояды. Инені I және II куйрык омырт-қаларынын арасындағы ойыс жерге шаншады. Ол жер малдың куйрығын бурғанда айкын байкалады. Инені алдымен теріге тік шаншып, одан өткен соң оны сәл ғана алға карай 45—60° бағыттап, омыртка арасындағы сінірден өткенде жылжытады, ал одан өткен иненің қуыска жеткенінен белгілі болады. Егер ине омыртка куысының кабырғасына тірелсе, оны сәл кері тартады. Ірі караға инені 2—4 си терендікяе шаншалы. Іінені со.т геренд/кке шанышкан-нан кейін эпндураль куысына новоканнкіц 1,5 проадкттік ерітіндісік 100—150 мл мөлшерінде немесе 2 проценттік ерітіндіден 100 миллилитрге дейін жібере-ді. Сезімін кетіру дурыс жасалган болса, жатырдың толғағы жәяе жиырылуы тугел токтайды, арткы екі аяғының шала паралнчі басталады, сезім жойылу азлап курсақ кабырғасына да тарайды. Ине дурыс турған болса. шпрнц пор-шенік сзл басканда ерітінді кедергісіз эпидураль куысқа куйылады.

Операция тәртібі. Сиырды операция жасайтын стол устіне, пішен, не сабан тендерінің үстіне, тіпті болмаса сиыр коранын немесе баска бір кора еденіне он жағына жаткызып, козғалмайтын етіп бекітеді.

Операция жасау алдыида Мосинше плевра үстілік блокада жасалынады және венаға новокаин жіберіледі. Керек жағдайда жүрек дәрілері беріледі. Малға, әсіресе әлсіз малға, венасына глюкоза және кальций глюконатын жібереді. Операция жасайтын жердің жүнін кырады және хирургияда қолда-нылатын жалпы әдістермен операция жасауға дайындзиды.

Курсақ қабырғасын малдын сол жақ сүт венасынан жогары жерден (вена мен шап кыртысы аралығы), кұрсак жігіне катар бағытта тіледі*. Тілік ұзын-дығы 30—Зо см. Тілген жердін арткы шеті сут венасынан 10—12 см, алдынғы шеті — 5—6 см кашыктықта болуы ксрек. Кабаттар былай тілінеді: 1) теріні тері асты кабатымен бірге; 2) күрсак бү.шык етініц шанлырлы сырткы қаба-ты; 3) булшык етті (скальпедь тұткасымен талшык.тарды,і бойычен ажыра-тады); 4) бұлшык еттің шандырлы ішкі кабатын тек етпен бірге тіледі. Кесіл-ген терінін шетіне стерильді клеенка жабыстырылады.

Кұрсак куысын ашкан соң оган колды сұғып, шарбыны жоғары және алға карай ығыстырады да жатыр бутағының жоғаргы бөлігін табады. Жатыр буғағьң екі қолмен ұстап, оны сыртқа қарай тартады да, операция жасалған жердің сыртына шығарады. Жатыр бұтағын оның тілген жерінен тіледі. Тіліктің ұзындығы одан төлді кедергісіз шығаратындай болуы кажет. Төлді шығарып алған соң шуды бүтіндей не жарым-жартылай алып тастаиды. Жатыр қуысына антибиотиктер (унтак түрінде биомицин) жіберіледі.

Жатырды кетгутпен екі катарлы үздіксіз серозды ет тігісімен кілегей кабы-ғын қамтымай тігеді. Бірінші тігісті елка тәрізді, екіншісін — Садовский — Пла-хотинше (руменотомияны караныз) тігеді. Жатыр ыдырап және ісініп турған жағдайда оның жыртылыл кетуі ыктимал, сондыктан косынша көктеп тігелі. Тігілген жатырга новокаинде ерітілген пенициллин ерітіндісін енгізіп, оны кұрсақ ішіне кайта салады.

Көк шандырды бұлшык еттің шандырлы ішкі кабатымен бірге тан тігісімен немесе Реверденнің үздіксіз орай тігу тәсілін қолданып кетгутпен немесе жі-бскпсн тігелі. Егер көк шандыр жырғы.та берсе, онда бұл тігіске әдеттегі

Кенде сиырды сол кабырғасына жаткызып бекітеді де, кұрсак қабырғасын он жак сүт венасы үстінен тіледі (ішегі шығып кетуі кауіп) немесе мат-га аягынан тік тұрган бойы кесарь тілігін жасайды. Сонғы жағдаида кұрсағын сол жак аш бүйірден тіледі. Кұрсақ кабырғасын аш бүйірден төмен қарай тіке немесе курсактын ішкі киғаш ет талшыктарының бағытымен киғаш тіледі, былайша айтканда жоғары және артынан — төмен карай және алга карай. Ішкі киғаш және көлденең етті олардың талшыктарьшын бойымен скальпельдің сабымеп ажыратады. Аягынан тік турған сиырға операция аурудыц бастапкы кезінде, асқынбаған жағдайда, сондай-ақ малдын күйлі кезінде жасалады орнына кайта әкелінген шарбы да коса тіпледі. Бұлшық еттің сыртқы қабатын бөлек-бөлек түиінді тігіспен тігеді. Күрсақ қуысын әбден жауып тастар ал-дында оған новокаин араластырылған пенициллин ерітіндісі (1—2 млн ЕД) жіберіледі.

Теріні жібек жіппен көлденеңінен немесе ұзын бойы тұзақты тігіспен тері асты қабатын, кейбір жерде құрсақ бұлшық еттің шандырлы қабын камти тігеді. Тері тігістерін 10—Г2-күкі алып тастайды.

Олерадиядан кейіл жатырдыц кілегей кабыгынып кабынуып алдык ала және ұқыпты емдеудің үлкеи мацызы бар. Жатырдыц күш-қуатын күшейту және жиырылып-созылуын үдету үшін жатыр дорілері (питуитрин, окситоцин, эрготал) қолданылады, жатырды массаждайды жэне мүмкіндігіне карай мал-ды жетектеп жүргізіп тұрады. Жатыр ішіне жалпы әсер ететін антибиотиктер (биомиціт, тетрациклин) және сульфаниламид преператтары — ең қодайлы-сы — май немесе балауыз күйінде енгізу. Жатыр ішіне жлналған жалкаякты ағызып шығарады. Жатырда шіріген шу калдыктары болатын болса, оның ішін антисептикалық ерітінділермен жуып шаяды. Малға кұнды, сапалы жем береді.

Операция жасайтын жерге тиісті дайыидык жасаған сон оң жақ аш бүйір-дін как ортасынаң бел омыртқа канатынан бастап жоғарыдан төмен қарай пке ие.месе сербектен адга қарай құрсак ішінік киғаш ет талшыгынілң бағы-тымен кнсайта тіледі. Кесетін жердің ұзындығы 15—20 см болуы қажет. Кұрсактьң ішкі киғаш және көлденен ет талшыктарын скальпельдін түткасымен ажыратады. Кұрсақ көк шандь:рын жогарыдан төмен карай тіке тіліп жарған жан, бірак алдын ала көкшандыр майын алып тастаган ынғайлы болады. Құрсак кабырғасын сұт безінен екі елі жоғары альщ тілгенде төлді суырып алу ынғайлы.

Күрсақ қабырғасын жарған сон тілік арқылы жатырдыц буаз бұғағын сыртка шығарады да, оны арка жағынан ақырғы тел тұсынан немесе жатыр буғағыңың екі айрылған жерінен тіліп жарады. Жатырды кейде жатыр дене-сіне жакын жерден көлденек бір-ак жерден тіледі. Бұл жағдайда осы бір тілінді аркылы жатырдыц екі бұғағындағы төлді шығарады. Жатырды жар-ганнан кейін төлді арка жагынан баса қозғап, операция жасалған жерге жа-кындатады да, алдымен төл қабығын жарып, колмен ұстап шығарып алады. Жатырда і.мфизематоздык төл болған жағ-дайда оны кыскышпен ұстап шыға-рып алады. Жатыр кұрғақ больш, іштегі төлді орнынан жылжыту кнынға сокса, оны кыскышпен шығарып алады. Жатыр түбінде жаткан төлді козгап, кескен жерге жакындатуға немесе кыскышпен алуға келмесе, оны жатыр ішіне кол салып шығарып алады. Щуды түгелдей алып тастайды немесе онын тек күш салмай онай алынатын бөліктерін шығарады. Осыдан кейін төл жолында төлдін қалған-кал.чағанын тексереді. Төлден босатылган жатырды екі катар-лы тігіспен тігеді. Бірінші катарлы тігісті Шмиденше инені кілегей кабык жағынан шаншып тігеді. Бұл тігіс үстіне Садовский — Плахотинше сірі кабық бұлшық ет екінші тігісті Жаба тігеді. Тігілген жатыр бұғағын күрсак куысына кайта салады да, екінші бұғакты шығарып алып, оған да бірінші бүғакқа жасағандай операция тәртібін колданады.

Күрсак кабырғасын екі катарлы немесе уш катарлы тігіснен тігеді. Жатырды және кұрсақ куысын тігіп тастау алдында оларға антибиотиктер кұяды. Тері тігісін 8—10-күні алып тастанды.