Жарықты операциямен емдеу

Б і р і н ш і т ә с і л. Жарық сүйық затын кұрсақ қуысына қайта енгізгеннен кейін жарық тесігін қайырма тігіспен кусыра тігеді. Тігіс жібін жарық тесігінін, шегінен 1,5—2 см жерден көкшандырға тиңей, теріден және кұрсақ кабырғасынан өткізеді. Бұл тәсілмен жасалатын операцияны тек енесін еміп жүрген торайларға жасаған жөн, өиткені ол кезде жарық шеңбері үлкен бол-майды.

Екінші тәсіл. Теріні тура бағытта немесе ұршық тәрізді етіп жарыктың ең үлкен дөнесін айналдыра кеседі. Жарық үлкен және қабысып кегкен жағдайда, сондай-ақ сыртқы беті өліеттенген болса, ұршық тэрізді кесу әдісі колданылады.

Жарыктың сірі кабын дәке тампонмен теріден жарык сакинасына дейін ажыратады. Сақина айналасындағы тканьдерді де жан-жакқа ығыс-тырады. Содан соц жарық кабын кұрсақ қуысына салады да, жарық тесігін бүрінді, түйінді немесе ілмек тігіспен тігеді. Тігістіц екінші қатарымен теріні тігсді, Бұл Жарыктың сірі кабын дәке тампонмен теріден жарык сакинасына дейін ажыратады. Сақина айналасындағы тканьдерді де жан-жакқа ығыс-тырады. Содан соц жарық кабын кұрсақ қуысына салады да, жарық тесігін бүрінді, түйінді немесе ілмек тігіспен тігеді. Тігістіц екінші қатарымен теріні тігсді, Бұл Жарыктың сірі кабын дәке тампонмен теріден жарык сакинасына дейін ажыратады. Сақина айналасындағы тканьдерді де жан-жакқа ығыс-тырады. Содан соц жарық кабын кұрсақ қуысына салады да, жарық тесігін бүрінді, түйінді немесе ілмек тігіспен тігеді. Тігістіц екінші қатарымен теріні тігсді, Бұл Жарыктың сірі кабын дәке тампонмен теріден жарык сакинасына дейін ажыратады. Сақина айналасындағы тканьдерді де жан-жакқа ығыс-тырады. Содан соц жарық кабын кұрсақ қуысына салады да, жарық тесігін бүрінді, түйінді немесе ілмек тігіспен тігеді. Тігістіц екінші қатарымен теріні тігсді, Бұл тәсіл карапайым, бірак аурудыц кайтадауы да мүмкін. Жарык кабын қүрсак кабырғасына коса тіккенде де ауру қайталауы ықтимал.

Төртінші тәсіл. Шошканын жарығы үлкен болған жағдайда ең тиімді операция күрсақ қуысын жарып, жарық тесігін тіккен жөн. Сезімін жою үшін хлоралгидратты наркоз (вена аркылы) қолданылады. Малды қақ шалқасынан жатқызып, басын сәл салбыратып қояды. Арткы аяқтарын тірсе-гінен сәл бүгіп байлап, күрсағына карай иіп, алдыцғы аяхтарын кейін қарай дене бойына тзртып кояды. Бүлай бекіту күрсақтыц бауыр бетін босацсытуға көмек береді.

Жарык капшығыныц ец үлкен төмпешігі үстінен теріні үзынынан кеседі, оныц үзындығы жарық тесігініц үзындығынан сәл үлкен болуы керек. Айнала кесілген тері тіліндісін алып тастайды да, скальпельдіц түткасымен сірі қап-шықты қоршап түрған тканьнен ажыратады. Содан соц шекті күрсақ қуысына салады, жарық капшығын алдынан және артынан Пеан кысқышымен немесе корнцангпен ұстайды да, оны ортасынан көлденек тіледі. Пайда болған екі тіліндіні (алдыцғы және арткы) екі жағына тартып, күрсақтын бауыр қабыр-ғасын сәл жапсыра басады. Бұл кезде жарық сақинасы аздап көлденец бағыт-та созылады да сопак түрге келеді. Осылай түрғанда оны түйінді тігіспен, бы-лайша айтқанда күрсак куысына өтетін тігіспен тігеді. Тігіс жібін үзына бойына, құрсак жігіне жарыспалы күйде өткізеді, сөйтіп жарык тесігінің ал-дыцғы жане арткы кабырғасын жакындатады. Тігіс жібі ретінде № 6—8 жібек немесе иірілген жіп қолданылады. Көкшандырды жарык тесігініц қабырғасын бармакпен бакылай отырып, оныц шетінен, 0,5—10 см жерден инені шаншып, жарык қапшығыныц тіліндерініи түбінен тігеді. Жарык тесігініц көлеміне карай 2-ден 8—10-ға дейін тігіс салады.

Егер жалпы наркозсыз, тек операция жасайтын жердіц сезімін жоюмен операцияланатын болса, онда шек шығып кетуден сактану үшін Ричардсон шарыи қолдануға болады. Спнртпен сүртілген шағын баллонды күрсак ішіне салып, жарык тесігініц касына орналастырады да, оныц резинкалы түтігін сыртка шығарады және оны Пеан қысқышымен кысып кояды. Щағын баллон-ды үрлеп ауаға толтырады, сөйтіп шекті жарық тесігінен әрі ығыстырады, бүл жарық аузын тігуді едәуір жецілдетеді. Тігіп болған соц алдымен шағын бал-лонныц ауасын шығарады да, кұрсақ қуысынан суырып алады. Жарық тесігін тіккеннен кейін, оныц капшығыныц тілінділерін жоғары көтеріп, күрсақ қуы-сынан 1,5—2 см жерден кеседі. Тілінділердіц қалған шетін үздіксіз немесе түйінді тігіспен косып тігеді. Операцияны тері тігумен аяктайды.

Ұма-шап жарығына операция жасау. Ұма-шап жарығы көбінесе қабандарда кездеседі. Ол торайларда алғашкы 3—4 айлык кезінде пайда болады, ал А. Ф. Бурденюктің мәліметтері бойынша туғаннан кейін бірнеше күнде немесе бірнеше апта өткен сон да пайда болады. Бұл жарықтың пайда болуына шошқаны күту және жемдеу жағдайлары көп әсер етеді. Ол көбінесе нашар кұтілген, авитаминоз, мешел немесе кейбір басқа да аурулардың белгісі бар малда байкалады. Шошкада ұма-шап жарығының кысылып калуы сирек байкалғанымен, ауру малды операцня жасап емдеу керек. Олай болмаса, жарык үлкейіп кетеді де, шошканы бағып-күту және бордакылау қиындайды және бракқа ерте шығаруға тура келедГ. Қабанныц үма-шап жарығына опе-рация жасаудыц тәртібі мынадай: операциядан бір күн бүрын оған жем бермей ашыктырады. Жотасына жатқызып, басын төмен салбыратып байлаіг* бекітеді. Асау, сондай-ақ жарык үлкен болса, наркоз колданылады, Операция жасаған кезде мынадай тәсілдердін бірі қолданылады.

Бірінші тәсіл. Жабық тәсілмен піштіреді. Қынадтык жалпы қабықты мүмкіндігінше толык тарта бөліп, оны ен және енбаумен бірге бірнеше рет айналдыра бүрайды. Бүл кезде шек куысына еніп кетеді. Егер жарық сұйық заты қынаптыц жалпы қабыкпен жалғасуы салдарынан кұрсақ куысына кайта енбесе оны кішкене тіліндімен жарады да, жалғаскан жерін скальпельдіц тұткасымен немесе кайшымен бұзады. Бұрағаннан кейін қынаптық жалпы кабыкка жэне енбауға мүмкіндігінше жарықтыц сыртқы сакинасына жақын жерден тігіс лнгатурасын салады. Лигатураны жараныц түбіне ұма коршау-ына бекітеді. Бұл тәсіл оцай болғанымен, сонынан ауру кайталауы мүмкін.

Екінші тәсіл. Теріні шаптыц сырткы сакшіасыныц үстінен және одан әрі үманын алдыцғы бетімен тіледі. Тіліктіц ұзындығы 5—10 см болуы кажет. Теріні, тері асты -кабатын және көк шандырды кынап каналына дейін тіледі. Қолды кесілген жерге енгізіп, қынаптык жалпы кабыкты ажыратады да, оны енмен бірге сыртқа шығарады, бірак алдын ала кынаптык жалпы қабықпен ұма терісініц артқы-төменгі белігініц арасындағы сіцірді кеседі. Шекті кұр-сак куысына ығыстырады. Қынаптық жалпы кабыкты енбаумен бірге бірнеше айналдырып бұрайды. Сыртқы шап сақинасынан 3—4 см жерден енбауға қынаптық жалпы қабығымен бірге тігіс лигатурасын салады. Лигатураныц бір ұшын сыртқы шап сакинасыныц шетінен, ал екіншісін — ішкісінен өткізеді. Лигатураныц ұштарын тартып байлайды; бұл кезде лигатурадан жоғары жаткан енбау ішке қарай тартылады да биологиялык тампон ретінде шап каналын жабады. Енбауды лигатурада 5—2,0 см жерден кеседі. Шап саки-насы кец болған жағдайда оған косымша 2—3 тігіс салынады. Теріні түгелдей тігеді немесе оныц арткы бұрышынан аздап тесік калдырады, одан ұма ішіне 3—4 күнге дәкелі дренаж салады (Чубарь).

Бұлайша піштіру тәсілі сенімді және нәтижелі, бірақ жарық кезінде кы-наптық каналдын, кабырғасы өте жұқаратын болғандықтан, операция жаса-ғанда жаракаттануы мүмкін. Бұл шектіц сыртка шығуына әкеліп соктырады, ал мұныц озі операцня жасауды киындатады.

Үшінші тәсіл. Ұма терісін малды кәдімгі піштіру кезіндегідей етіп тіледі. Қынаптык жалпы кабыкты ажыратады және оны бұрап, шекті кұрсак куысына ығыстырады. Жалпы үя кабымен жабылған енбауға корнцанг сала-ды. Одан 1,5—2,0 см жерден енбауды кеседі де, енді шығарады. Содан сон жоғарғы шагг" сакннасыныц үстінен екінші жерден теріні және көкшандырды тіледі, онда бұралған енбау анық сезіліп тұрады. Корнцанг пен енбау осы кескен жерден тері астымен шығарып алынады. Шыққан. енбауды баска корнцангпен ұстайды да, біріншісін босатып, ұма кесілген жерден сыртка шығарып алады. Енбауды корнцангтан жоғары жерден, алдын ала тағы 1—2 рет бүрайды да, тігіс лигатурасымен буып байлайды. Лигатураныц ұштарын екінші тәсілдегідей сырткы шап сакинасыныц жнегінен өткізеді. Содан кейін корнцангты босатып алып, лигатураныц ұштарын тартып байлайды. Шап са-кинасыныц үстіндегі тілікті түгелдей тігеді, ал ұма тілігін ашык калдырады (Алексеев).

Жарық бір жағында болғанда, екінші енді операцияныц кез келген тәсілімен жабық әдіспен алып тастайды.
Дәріс – 12. АТАЛЫҚТАРДЫ ПІШУ (ЛЖС – 13-14)

Аталықтарды пішу – орхиодектомия деп аталады.

Жас кабанды пішу. Ен және оның косалқылары түгелдей алынып тас-та.іынатын болса, толык піштіру, ал енніц немесе онын қосалқыларының кей-бір бөліктері орнында калдырылатын болса — жартылай піштіру деп ата-лады.

Толық пішу. Толык піштіргенде ен ашық немесе жабык тәсілдермсң алынып тасталады.

Ашык тәсіл. Ашық тәсіл колданғанда кабанды лигатурамен, Занд кыскышымен немесе эмаскулятормен және енбауды үзу әдісімен піштіреді.

1. Лигатурамен тарттыру. Бұл әдіспен еркек торайды туғанына 10 күн тол-ғаннан кейін және одан аскан соң піштіре береді. Әдетте еркек торайларды енесінен айырудан екі апта бұрың немесе одан бірнеше күн өткен соң пішті-реді.

Еркек торайдык жасына байланысты оны басын төмен салбыратып, арткы аяктарын көтеріп тұрады немесе орындыкка, баспалдақка, астауға, не опера-ция жасайтын столға жаткызып байлайды. Ұма жүнін кыркып, терісін дена-турат араластырылған спнртпен сүртіп майсыздандырады, ал тілетін жеріне иодтың спирттегі 5 проценттік ерітіндісің жағады. Бұдан соц ен сол колдың сұк бармағымен үлкен бармағының арасына үсталады да ұманын барлық тканін және кынаптык жалпы кабығын коса скальпельмен тіледі. Тілік ұыа жігімен жарыстыра, одан 0,5—1 см жерден жасалады.

2. 
   Қыскышпен немесе эмаскулятормен піштіру. Бұл тэсіл ересек кабанға колданылады. Занд кысқышын жаланаштанған енбауға салады да, оның аузын жабады. Езілген енбауды қолмен бұрап үзеді. Қалған қалдығына иод-тын. спирттегі ерітіндісін жагады, содан соң кыскышты жайлап алып тастай-ды. Эмаскуляторды колданғанда ен аспаптың кескішімен бөлінеді.
   
3. 
   Енбауды үзу әдісімен тарттыру. Бұл тэсіл 10—15 күндік еркек торайға колданылады. Бекіткіш сіңірді кескен соң тканьдерді сол колмен шап сакина-сына карай саусак арасынан енбауды еткізе ығыстырады. Он колмен енді ұстап, оны ұзына бойына бұрайды да, аздап кұрсак кабырғасына карай тар-тады. Содан соң сол колмен ұма мойыны терісі аркылы енбауды ұстайды да (Кохер пинцетімен де ұстауға болады), оны оң колдың сұқ бармағына бір айналдырып, енбау үзілгенше тартады. Кейбір операторлар енбауды кауырт тартып үзеді. Жараға антнсептнкалык ұнтак себеді немесе оның жиегіне антибиотнктері бар вазелин маііын жағады.
   

1. 
   Кәрі кабанды піштіру. Жануарды ша.ткасынан жаткызып байлайды, опе-рация жасайтын жерді дайындайды. новокаиннің 5 проценттік ерітіндісімең ткань қабаттарының сезімін жояды. Ұма терісін көлденең бүктейді де, кынап-тык жалпы кабыкка тимей (ол көкшіл түсті) байкап тіледі. Кынаптық жалпы кабыкты жаланаштап, ол аркылы енді ұстайды да, ұманы купер фасциясымен бірге кұрсақ кабырғасына ығыстырады. Содаң соң енді кынаптық жалпы қабыкпен бірге ұзына бойыиаи 360 -ка айналдырады да, мүмкіндігінше шап сақинасына жакын жерден тігіс лигатурасын буады. Енбауды кынаптык жал-пы қабыкпен бірге лигатурадан енге қарай 1—2,5 см жерден кеседі.
   
2. 
   Интравагиналды жарығы бар кабанды піштіру. Мұндай қабанды неғұр-лым жас кезінде тарттырған жөн. Оны денесінің арт жағынан көтеріңкі етіп шалқасынан жаткызып байлайды. Операцня жасайтын жерді дайындап, әдет-тегі тэсілмен сезімін жояды. Әдеттегідей ұма маңынан емес, сыртқы шап сакинасына карсы (бұл жагдайда жарык сакинасына карсы) жерден ұзын-дығын 6—9 см етіп тіледі. Бұл үшін теріні пинцетпен көлденең қабаттап тіледі. Кынаптық жалпы кабықты, бұл арада жарык қабы болып тұрғаи, жармай-ды, оны ішіндегі сұйық затымен бірге дәке тампонымен ұма терісінен ажыра-тады. Содан кейін жарық қабындағы сұйық затты (әдетте шек тұзағы) құр-сақ қуысына ығыстырады, ал қынаптық жалпы қабықты енбаумен және енмен бірге 1—2 рет айналдыра бұрайды, мұнда шек бөлігі кысылып калмауын байкау керек. Қынаптык жалпы қабықтын үстінен, жарық сақинасына неғұр-лым жакын жерден тігіс лигатурасымен буады да, одан енге карай 1 ем жерден кеседі. Калдығын лигатураның ұшымен жарық сақинасына тігеді, ол үшін жіптіц бір ұшын жарык. тесігінік сырткы жиегіне, ал екіншісін — ішкі жиегіне өткізеді, содан сок лигатураның екі ұшын байластырады.
   

Ашық тәсіл. Мұнда енді үзу немесе енбауды бұрап үзу әдісі немесе лигатурамен піштіру әдісі қолданылады.

1. 
   Енбауды үзу әдісімен піштіру. Бұл әдіспен тек жас малды піштіреді. Көмекші адам табуреткага отырады да, қошқарды екі тізесінік үстіне салады, оны аркасына жаткызып екі колымен аяқтарынан ұстайды (бір қолымен арткы және екінші колымен алдыкғы аяктарды қоса ұстау кажет. Кошқардык басын төмен салбыратып, арткы аяқтарынан ұстауға немесе операцня жасай-тын столда шалкаеынан жаткызуға да болады. Ұма жүнін кыска етіп қырқа-ды, онык терісін денатурат араластырылған спиртпен немесе химиялық таза бензннмен майсыздандырады және иодтыц спнрттегі ерітіндісін жағады. Бұдан сок пинцетпен ұма ұшын үстап, оны тартады да, ұзындығын 1—2 см етіп қай-шымен кеседі. Операция жасалған жермен ұмадан екі енді де шығарады, кынаптық жалпы кабықты тіледі (егер ол қайшымен кескенде кесілмеген болса) және бекіткіш» сіңірді де кеседі. Бұдан кейін енбауды жаланаштайды да еннен ұзын ұстап айналдыра бұрайды, содан соң қыскышы бар пинцентпен ұкыпты кысып кояды. Енбауды пинцетпен үстай отырып, кенет тартып, оны үзеді. Енбауды пннцентпен ұстамай үзу қауіпті, өйткені кұрсак ішінің қансы-рауы немесе кұрсақ ішіндегі шек бөлігінің кысылып қалуы мү.мкін (үзілген енбау кұрсақ кабырғасына тұзак тәрізді кіріге еседі).
   
2. 
   Енбауды бұрап үзу әдісімен піштіру. Бұл операцияны алдыңғы тәсіл бойынша жасайды, бірақ енбауды пинцентпен кыскашіан кенін тартып үзбейді, тек. еннен ұстап бұрап үзеді.
   
3. 
   Лнгатурамен піштіру. Жалакаштанған енбауға сырткы шап сақинасына ең жакын жерден кәдімгі лигатура, ал ересек кошкарға тігіс лигатурасын салады.
   

1. 
   Лигатурамен піштіру. Ересек кошқарларды піштіреді. Піштіруге дайын-дық әдеттегідей. Ұма түбін кескеннен немесе ұма жігін ұзынынан тілгеннен кейін әрқайсысы қыиаптық жалпы қабыкпен жабылған екі енді ашады. Кесіл-ген тканьдерді құрсақ кабырғасына ығыстырады, ал қынаптық жалпы кабык-пен жабылған енбауды лигатурамен байлайды, кейде тігеді, мұнда кетгут жіп қолданған жаксы. Енбауды және кынаптык жалпы қабықты лнгатурадан 1,5—2 см жерден кеседі, Ендерін алып тастаған соң ұма жиегіне антнсепти-калық ұнтақ себеді немесе иодтың стіирттегі 5 проценттік ерітіндісін жағады.
   
2. 
   М. А. Ханиннің тәсілімен Занд кысқышымен ұманы кесіп тастау аркылы піштіру. Кәрі кошқар мен текені 6—12 сағат ашыктырып барып піштіреді. Малды £толғ.э сол жак бүйірше жаткызып байлайды. Үма моиныныи ма-нындағы жүнін енін 5—6 см етіп айнала кыркады. Операция жасаіітын жерді әдеттегідей дайындайды. Оператор сол колымен үма түбін қысып, екі енді де сырткы шасі сакинасына карай ьгғыстырады, ума тканін кыеып, екі енді де сырткы шап сакннасына карай ығыстырады, үма тканін дөнтелек тәрізді етіп (теріні, жүмсак етін және еггі-кабықгы) жетілмеген сут емшектерден төмен 2 см жерден кеседі.
   

Енбауларды кыскиштык жүзіне жакын жерден кеседі, ал калдығына иод-тын спнрттегі 5 проценттік ерітіндісін жағады. Қысқышты 2—3 минуттан кейін босатып алып, жараға ак стрептоцидтін унтағын себеді, ал жара жиегін жакындатып екі түйінді тігіспен ортасынан тесік қалдырып тігеді.

3. 
   А. Г. Черноморсков бойынша перкуталык. тәсіл.мен піштіру (эндоорхи-дектомня). Кошкардын жасы 2—3 айлық, текеиікі — 1-^2 ай. Малды шонда-найында жэне күйрығынык түбімеи 40—50° бағытта жерге тірелетін етіп бай-лайды, ол үшін көмекші адам қошқарды алдыкғы екі аяғынан көтереді. Сол жак енді ліштіргенде кесуші адам аяғының табанымен қошкардыц сол аяғын жерге басады, сол колымен енді ұстайды да оны үма түбіне ығысгырады, бу.т кезде енбау созылады, серпімді жіп тәрізді белгілі болады. Оператор он қолы-нык сүк, ортанғы және үлкен бармағымен енбауды ума мойнынан устайды да, тайдыра жоғары карай кенет тартып, енбауды және сырткы ен кэтергішті үаеді, бүдан сок ен үма түбіне түседі. Екінші енмен де осылай істейді. Еннік семуі 25—30-күні басталады.
   
4. 
   К. Г. Голенскийдіц және И. А. Г.тушконың кыскышымен перкуталык тәсілмен піштіру. Малдын жасы 3—4 ай, аятынан тік түрған бойы байлап бекітеді. Операгор бас бармағы және сүқ бармағымен енбауды үстап, оны үма мойнынык шет жағыиа тартады. Көмекші адам кыскыштын басын енбауға салады, оны кысып бір минут ұстайды. Содан сок кысқышты ашып, оны 1—1,5 см жоғары караіі жылжытып, тағы да енбауды кысады. Екінші ен.мен де осылай жасайды. Еннік семуі 2—3 айға созылады.
   
5. 
   И. А. Телятннковтык қысқышымен перкуталык тәсілмен піштіру. Малдык жасы 1—5 айға дейін. Бүл тәсіл тері астынан енбауды еэіп үзуге ыкғайлакған. Енбауды еннен ек жакыны 0,5 см, ец алысы —3 сантиметр\ден кем емес жерден үзу қажет.
   
6. 
   А. Н. Мочаловскнн бойыншэ компрессиялык тәсілмен піштіру. Малдык жасы 3—7 ай. Енбаудын толықша келтен шетіне 2—3 миллилитрден 3 прокент-тік новокаин ерітіндісін жібереді. Малды бүйіріне жаткызып байлап бекітеді. Енді ума мойнынак үстап, арнайы дайындалған қыскыш ернініц арасына салып кысады, ен пареихнмасын езеді де оны белоктык және кынаптык кабы-гынан шығарады. Ен қосалкысы жаракаттанбайды. Екіиші енмен де осылай істейді.
   

А. А. Байбуртцянныц әдісімен піштіру. Піштіретін кош-кар мен текенік жасы 1—4 айлықтан артық болмауы қажет. Малды стол үстіне шалқа буйіріне жаткан түрінде аяқтарын байлап бекітеді. Оператор ұма терісін сол колынык үлкеи, сүқ және ортақғы бармақтарынын арасынан алып енді устайды. Ине шаншатын жердегі ума жүнін екі жакқа ажыратады немесе қырқады, черіге иодтық спирттегі о проценттік ерітікдісін жағады. Косалкыға карсы бетінен еннік ортацғы үлкен кырынын үштен бір бөлігінен жаллақ скальпельмен шаншады да, онык жүзін (еннін мвлшеріне карай) 0,5—1 см етіп паренхимасына енгізеді. Скальпельді суырмай тұрып оны өз боійымен 90° айналдыра бүрайды да, суырыл алады. Ен ларенхимасын пайда болған жарадан ок колдык бүгілген саусақтарымеи (сұқ саусақ, ортақғы және бас бармак) әуелі жараға жакын жерден, содан сок еннің орта шенінен, одан кейін онык арт жағынан жж бас жатыиан біртіндеп сығып шығарады. Екінші енді де осылай алып тастайды. Бұл тәсілдіц кемістігі паренхима толык алынбаған жағдайда оның регенерациясы болады да, піштірген кошкардын үрыктану кабілеті кайта басталады.

В. Я. Андреевскнй мен Г. Тильманнын әдісімен қош-
карларды (букаларды) жарым-жартылаи л і ш тіру. Опе-
рацняны малды сынау ретінде пайдалану үшін және ұрғашы малдыц жыныс-
іык кызметін үдете тусу үшін жасайды. Осы мақсатпен еркех маддын еи
косалкысының кұйрығын алып тастайды. Малды піштіргендегідей беЛтіп,
ұманын төменгі жагын кырып, кесетін жердін ткань қабаттарыныц сезімік
жояды, ал енніц түп жағындағы косалкы кұйрыкка 2—3 миллилитрден 3 про-
центтік новокаин ерітіндісін жібереді. 5—7 минут өткеннен кейін сезімі жойы-
лады.

Операцияны алдымен төменгі енге, кейіннен жоғарғы енге жасайды. Енді ұма тұбіне ығыстырады, сонда косалкы құйрығыныц шеті жақсы көрінеді. Қынаптық жалпы кабықгы коса тканьдерді енніц төменгі жағынан ұма жігіне катар етіп, 1—2 см жерден (бүкаларда 3—4 с.«), узындығын косалкы күйры-ғыныц көлеміне сәйкес тіледі.

Тілген жерден шығарылған қосалкы күйрығын екі кетгут лигатурамен, бі-реуін ұрық жолы бастамасына, екіншісін — ен денесінің қосалкыға айналған жерінен байлайды. Лигатураны байлағаннан кейін қосалқы қүйрығын кеседд, кынаптык жалпы кабыктыц айналасындағы жараның аузын кетгутпен тігеді, ал теріні түйін тігіспен тігеді. Тілінген жердің үстіне иодтыц спирттегі 5 про-центтік ерітіндісін немесе нодоформ коллоднндін жағады. Малды 15—20 күн бойы бөлек устайды, бұдан кейін оны кажетіне карай пайдаланады.

А. Я. Қ р а с к и ц к и й д і ц ә д і с і м е н ұ р ы қ ж о л ы н к е с і п т а с т а у. Бұл операцняда да жоғарыда көрсетілгендегідей мақсат көзделеді, біряк еркек малдык иіабыты яен шағылысу каб'ілеті сакталады, ұрғашы мал-ды үрықтандыра алмайды. Малды арка бүніріне жаткызып бекітеді, ұманың арткы бетіндегі түгін тазалап, теріні майсыздандырып, иодтын спирттегі ері-тіндісін жағады да және тілетін жер бойына 10 миллнлитрден 1 проценттік новоканн ерітіндісін жібереді. Ұма жігіне қатар I—1,5 см, үзындығын 4—5 см етіп тіледі. Тілінген жерден пннцетпен ұрық жолын ұстап, оны катар орна-ласкан кан және лнмфа тамырларынан ажыратады да, ұзындығын 1—2 см етіп кеседі. Тері тілігін түііінді тігіспен тігіп, коллоид таңғыш салады. Екінші ұрык жолымен де осылай істейді. Жара- 7—10 күннен кеііін беті тартылып жазыла бастайды, 20—25 күннен соц малды кажетіне карай паіідаланады.