Программа вступительных испытаний для специальностей второй ступени высшего образования

Народная літаратура

Уплыў фальклору на развіццё літаратуры і выяўленчага мастацтва.

1150-годдзе місіі свв. Кірыла і Мяфодзія, іх вучняў на землях паўднёвых славян (сучасная Македонія). Охрыдская, Кратаўская і Брэгалніцкая школы пісьменства. Першыя азбукі. Царкоўнаславянская мова як літаратурная. Сербская рэдакцыя царкоўнаславянскай мовы і жывыя гаворкі ў старажытных помніках пісьменства.

Сербская перакладная літаратура сярэднявечча

Cербская літаратура ХVIІ - ХVIIІ стагоддзяў

Абумоўленасць развіцця духоўнай культуры і мастацтва сербаў знешне- і ўнутрыпалітычнымі фактарамі.

Вусная паэтычная творчасць гэтага перыяду. Пісьменства ў рэчышчы традыцый: Рачанская школа — “Сціхіра князю Лазару” Кіпрыяна, “Падарожжа да града Ерусаліма” Ератэя, творчая спадчына Гаўрыіла Венцлавіча. “Славенасербская хроніка” Джорджа Бранкавіча.

Імпульсы з перыферыйных рэгіёнаў і суседніх земляў: Босніі — М.Дзіўкавіч, С.Маціевіч, П.Папіч; Славоніі — М.А.Рэлкавіч, В.Дошэн; Чарнагорыі — А.Змаевіч, І. А. Ненадзіч; Далмацыі — А. Міошыч Качыч, Харватыі — Б.Кашыч, П. Вітэзавіч. Барочныя тэндэнцыі.

Усходнеславянскі ўплыў на развіццё літаратуры праз сістэму асветы і кадыфікацыю літаратурнай мовы (сербскаславянская і рускаславянская рэдакцыі). “Траэкамедыя пра цара Ураша” Эмануіла (Міхаіла) Казачынскага. Ёван Раіч і Захарыя Арфелін як прадаўжальнікі нацыянальна-духоўнай традыцыі і носьбіты новых ідэй. Эвалюцыя сістэмы жанраў і паэтыкі. Асаблівасці сербскага барока.

Замежныя, іншаканфесійныя і ўласныя крыніцы асветніцкіх ідэй у Сербіі ХVІІІ стагоддзя. Рэцэпцыя філасофскіх і мастацкіх ідэй Буало, Дзідро, Вальтэра, Русо, Гердэра, Гётэ. Сутнасць “ёзэфінізму”.Роля перакладной літаратуры (перш за ўсё з класічных, раманскіх і германскіх моў). Кантакты з рускай літаратурай і культурай. Дзейнасць Д.Абрадавіча і С.Пішчавіча на беларускіх землях.

Навукова-асветніцкія справы і творы Стэфана Вуяноўскага, Атанасія Дземетравіча Секерэша, Тэадора Янкавіча Мірыеўскага, Эмануіла Янкавіча, Ёвана Мушкаціравіча, Аўрама Мразавіча, Савы Тэкеліі.

Першыя перыядычныя выданні: “Славенасербскі магазін” Захарыі Арфеліна, “Славена-сербскія ведамасці” Стэфана Навакавіча.

Значэнне асобы Дасітэя Абрадавіча; яго “Жыццё і прыгоды”, “Парады здаровага розуму”, “Байкі”.

Арыентацыі на класіцызм.Асаблівасці праяў сентыменталізму і перадрамантызму ў сербскай літаратуры.

Алексіе Везіліч, Атанасіе Стойкавіч, Глігорые Трлаіч; Лукіян Мушыцкі, Паўле Берыч, Ёван Хаджыч, Васіліе Субаціч; Ніканор Груіч, Светазар Вуіч; Стэфан Стэфанавіч, Лазар Лазаравіч як прадстаўнікі асноўных літаратурна-мастацкіх плыняў.

Ідэйна-мастацкая разнастайнасць творчай спадчыны Ёвана Стэрыі Попавіча: гістарычныя драмы і трагедыі — “Смерць Стэфана Дэчанскага”, “Уладзіслаў”, “Лахан”, “Свеціслаў і Мілева”, “Мілаш Обіліч”, камедыі — “Скнара”, “Родалюбы”, “Бялград некалі і цяпер”, “Хлус і прыхлуснік”, раман “Бітва на Косаве альбо Мілан Топліца і Зараіда”, сатырычны “Раман без рамана”.

* * *

Цікавасць да сербска-харвацкай (“влашке”, “морлачке”) народнай паэзіі ў Еўропе: роля А.Форціса, Ё.Гердэра, І.В.Гётэ, Ш.Надзье, П.Мэрымэ, А.Пушкіна. Сербскі нацыянальна-вызваленчы рух і ўздым культуры. Актуалізацыя фальклорнай спадчыны і эпас барацьбы за вызваленне пачатку ХІХ ст. “Бунт супраць дахіяў” Філіпа Вішніча.

Роля Вука Караджыча — як лексікографа, лінгвіста-тэарэтыка, перакладчыка Святога Пісання, фалькларыста, этнолага, гісторыка — у сербскім культурным адраджэнні. Сербскія філолагі Паўле Соларыч, Джура Данічыч, Стоян Навакавіч.

Між класіцызмам і рамантызмам: паэзія Сімы Мілуцінавіча, Васы Жыўкавіча, Ёвана Субаціча.

Мемуары і падарожныя нататкі Д. Абрадавіча, С. Пішчавіча, прот. М.Ненадавіча, Ё. Вуіча, М. Відакавіча, Л.Ненадавіча.

Творчасць Петара Петравіча Негаша як сінтэз памкненняў нацыянальнай літаратуры: “Горны вянок”, “Прамень мікракосму”.

Рамантызм

Сукупнасць чыннікаў, якія прадвызначалі развіццё сербскай літаратуры сярэдзіны ХІХ стагоддзя. Грамадска-палітычныя перадумовы станаўлення рамантызму. Уплывы замежных паэтаў-рамантыкаў (Дж.Байрана, Г.Гейнэ, Ш.Пецёфі).

Асаблівасці ідэйна-мастацкіх пошукаў Бранкі Радзічавіча.

Рамантызм як дамінантны стыль сербскай паэзіі 1850-1860-х гадоў.

Ёван Ёванавіч Змай і яго творчыя здзяйсненні: зборнікі паэзіі “Ружы”, “Ружы завялыя”, “Спеўнік І”, “Спеўнік ІІ”, “Сненні”; сатыра, пераклады твораў Гётэ, Гейнэ, Пецёфі, Лермантава, Пушкіна; запачаткаванне сербскай дзіцячай літаратуры.

Джура Якшыч — паэт, празаік, драматург, жывапісец рамантычнага складу.

Літаратурная і філасофска-эстэтычная спадчына Лазы Косціча ў нацыянальным і агульнаеўрапейскім кантэкстах.

Проза і драматургія ў рэчышчы рамантызму (творчасць Міларада Попавіча Шапчаніна).

Агульная панарама культурных працэсаў у Сербіі пасля набыцця незалежнасці. Кантакты з рускай культурай як вызначальныя дзеля сцвярджэння рэалістычнай эстэтыкі. Пераклады з рускай мовы. Непасрэдныя ўплывы М.Гогаля, І.Тургенева, Л.Талстога, Ф.Дастаеўскага.

Ранні этап сербскага рэалізму: навелістыка Стэфана Мітрава Любішы (“Прыпавесці чарнагорскія і прыморскія”, “Аповеды Вука Дойчавіча”); раманы Якава Ігнятавіча “Дзіўны свет”, “Вечны жаніх”, “Васа Рэшпект” .

Сацыяльна-палітычныя і эстэтычныя ідэі, абуджаныя рускімі рэвалюцыйнымі дэмакратамі і трансфармаваныя Светазарам Маркавічам, Перам Тадоравічам. Крытычны рэалізм.

Асноўны пафас апавяданняў (“Галава цукру”, “Рагатае”, “Злавесная лічба”, “Рэдкі звер”) і камедый (“Падвох”, “Дзве дваццаткі”) Мілавана Глішыча. Этнаграфізм і сацыяльная крытыка ў прозе Мілана Мілічавіча, Лазы Лазаравіча, Янкі Весялінавіча, Светаліка Ранкавіча, Сімы Матавуля.

Палітычная сатыра ў аповесцях і апавяданнях Радое Даманавіча — “Страдзія”, “Данга”, “Правадыр”, “Мёртвае мора”. Гумарыстычная проза Стэвана Срэмца.

Сербскі гістарычны раман другой паловы ХІХ стагоддзя (“Гайдук Станка” Янкі Весялінавіча, “Хаджы Джэра” Драгуціна Іліча, “Перабежчык” Сімы Матавуля).

Паэзія эпохі рэалізму. Наватарства творчасці Воіслава Іліча.

Рэалістычная драматургія Мілавана Глішыча, Янкі Весялінавіча, Мілуціна Іліча.

Феномен Браніслава Нушыча-драматурга (“Даніна крывёю”, “Хаджы Лоя”, “Так мусіла быць”, “Грэх за грэх”,“Народны пасланнік”, “Падазроная асоба” і пазнейшае — “Пані міністрыха”, “Сям’я ў жалобе”, “Доктар”, “Нябожчык” ).

Мадэрн (“модерна”)

Змест паняццяў “српска модерна”, “jугословенска модерна”.

Супярэчлівасць цывілізацыйных, палітычных, сацыяльна-эканамічых, філасофска-ідэалагічных і эстэтычных працэсаў у свеце канца ХІХ - пачатку ХХ стагоддзя. Дачыненні сербскай літаратуры да ўплывовых кірункаў развіцця еўрапейскага мастацтва (рэалізму, натуралізму, сімвалізму, “парнасу”, імпрэсіянізму, футурызму, экспрэсіянізму і інш.).

Літаратурная перыёдыка. Роля часопіса “Српски књижевни гласник”. Богдан Попавіч і Ёван Скерліч — найбольш уплывовыя эстэтыкі, літаратуразнаўцы і крытыкі новай фармацыі.

Суадноснасць еўрапейскага і нацыянальна-традыцыйнага ў арыентацыях сербскай культуры гэтага часу: творчасць Алексы Шанціча, Светазара Чоравіча, Ранкі Младэнавіча.

Паэтычны свет Ёвана Дучыча. Філасофскія і мастацкія вартасці вершаў Мілана Ракіча. Творчасць Ё.Дучыча і М. Ракіча як новая школа паэтыкі і стылістыкі вершаскладання. Асноўныя матывы паэзіі Сімы Пандуравіча, Уладзіслава Петкавіча Дзіса, Мілуціна Боіча.

Сербская літаратура міжваеннага перыяду. Паэты з арыентацыяй на экспрэсіянізм (Мілаш Црнянскі, Станіслаў Вінавер, Тодар Манойлавіч, Душан Васілеў, Растка Петравіч, Любамір Міціч). Уласна сербскія мадэрнісцкія напрамкі: суматраизам, хипнизам, зенитизам.

Спасціжэнне таямнічага ў асобе і этнасе — творчасць Момчылы Настасіевіча.Сербскія неарамантыкі Дэсімір Благоевіч, Радэ Драінац, Рыста Раткавіч.

Панарама сербскай прозы ў асобах Івы Чыпіка, Петара Кочыча, Велькі Петравіча, Мілуціна Ускокавіча.Мастацкія асаблівасці твораў Борысава Станкавіча. Гумарыстычны летапіс эпохі ў прозе Браніслава Нушыча (“Аўтабіяграфія”, “Абшчыннае дзіця”).

У рэчышчы сюррэалізму (серб. надреализам): Марка Рысціч, Душан Маціч, Аляксандр Вуча, Мілан Дзедзінац, Оскар Давічо.

Прадстаўнікі руху, які склалі “књижевна левица”,“социjална литература”, “нови реализам” – Ота Біхалі Мерын, Паўле Біхалі, Весялін Маслеша, Отакар Кершавані, Радаван Зогавіч, Ёван Попавіч, Стэван Галагажа, Мірка Баневіч.

Літаратурная “левіца” Югаславіі ў адносінах да СССР і савецкага мастацтва: кнігі “Паездка ў Расію” М.Крлежы, “Падарожжа па Савецкаму Саюзу” А.Цэсарца, удзел О. Біхалі-Мерына ў І з’ездзе савецкіх пісьменнікаў. Тэарэтычнае і літаратурна-крытычнае абгрунтаванне адпаведнай плыні Міланам Багданавічам, Веліборам Глігарычам, Джорджам Ёванавічам.

Літаратура перыяду Другой сусветнай вайны і сацыялізму

Пісьменнікі левай арыентацыі ў народна-вызваленчай барацьбе. Спалучэнне антыфашызму з ідэямі сацыялістычнай рэвалюцыі,“брацтва, адзінства” народаў Югаславіі — светапоглядныя пазіцыі Бранкі Чопіча, Чэдаміра Міндэравіча, Ёвана Попавіча, Уладзіміра Дэдзіера, Івана Горана Ковачыча, Марына Франічавіча Плочара, Скендара Куленавіча, Хасана Кікіча, Косты Раціна, Слаўкі Янеўскага, Карала Дзястоўніка Каюха, Матэя Бора, Франца Касмача. Рознавектарнасць літаратуры перыяду Другой сусветнай (адначасова грамадзянскай) вайны.

Спецыфіка ідэйна-эстэтычных працэсаў у Сербіі, падобна як і ўсёй Югаславіі, першага пасляваеннага дзесяцігоддзя.

Асэнсаванне гераізму і трагізму народа ў прозе 50-70-х гадоў: навелістыка Бранкі Чопіча, Антонія Ісакавіча; раманы Міхайлы Лаліча, Добрыцы Чосіча, Оскара Давіча, Бранкі Чопіча, Младана Олячы.

Універсалізм мастацкага светапогляду Івы Андрыча: раманы “Мост на Дрыне”, “Траўніцкая хроніка”, Пракляты двор”. “Перасяленні” М.Црнянскага як значнейшы твор сербскай гістарычнай прозы.

Аналіз повязі часоў у эпічных творах Добрыцы Чосіча – “Карані”, “Час смерці”, “Час ліха”, “Час улады”.

Меша Селімавіч як выразнік рэгіянальнага, нацыянальнага і агульначалавечага.

Новыя жанры і формы сербскай прозы (творчасць Міадрага Булатавіча, Драгаслава Міхаілавіча, Міларада Павіча).

Шляхі развіцця сербскай паэзіі другой паловы ХХ стагоддзя.

Наватарская традыцыйнасць Дэсанкі Максімавіч.

Адметнасць творчых лёсаў і асоб: Васка Попа, Міадраг Паўлавіч, Бранка Мількавіч, Стэван Раічкавіч, Любамір Сімавіч, Мація Бечкавіч, Дара Секуліч, Міларад Джурыч, Алек Вукадзінавіч, Адам Пуслаіч, Радамір Андрыч, Любіца Мілеціч, Райка Петраў Нога.

Драматургія Джорджа Лебавіча, Аляксандра Абрэнавіча, Аляксандра Попавіча, Борыслава Пекіча. Сучасны камедыёграф Душан Кавачавіч.

Літаратура для дзяцей і моладзі (Міра Алечкавіч, Гроздана Олуіч, Драган Лукіч, Браніслаў Црнчавіч, Любівое Ршумавіч, Слобадан Вуканавіч).

Сучасная літаратурная крытыка: Зоран Мішыч, Міраслаў Эгерыч, Петар Джаджыч, Драган Ерэміч, Мілаш Бандзіч, Паўле Зорыч, Свэта Лукіч, Зоран Глушчавіч, Срба Ігнятавіч.

Кантэкст: Ранка Марынкавіч, Векаслаў Калеб, Іван Дончавіч, Мірка Божыч, Уладан Дэсніца, Марыян Маткавіч, Весна Парун, Антун Барац (Харватыя), Цырыл Касмач, Матэй Бор, Іван Потрч, Тоне Паўчак, Драга Янчар, Ёсіп Відмар(Славенія), Блажа Канескі, Слаўка Янеўскі, Міхаіл Рэнджаў (Македонія).

ЛІТАРАТУРА

Богдановић Димитрије. Историја старе српске књижевности. – Београд, 1980.

Булацкая Н.А. Славянские литературы: классика и современность (болгарская, польская, сербская, чешская). Учеб.-метод. Пособие. – Минск, 2011.

Вулетић, Витомир. Руско-српска књижевна поређења : епоха српског препорода. - Нови Сад, 1987.

Гавриловић А. Историjа српске и хрватске књижевности. І-ІІІ. – Београд, 1910 -1913.

Голенищев-Кутузов И.Н. Славянские литературы: Статьи и исследования. – М., 1973.

Деретић Јован. Историја српске књижевности. – Београд, 1983.

Дмитриев П.А., Сафронов Г.И. Из истории русско-югославских литературных и научных связей. – Л., 1975.

Дмитриев П.А., Сафронов Г.И. Сербия и Россия (страницы истории культурных и научных взаимосвязей). – СПб., 1997.

Ђурић В. Постанак и развоj народне књижевности. – Београд, 1966.

Зарубежные славянские литературы. ХХ век. – М., 1970.

История литератур Восточной Европы после Второй мировой войны. В 2 т. Т.1. – М., 1995; Т.2. – М., 2001.

История литератур западных и южных славян: В 3 т. – М., 2001.

Караџић Вук Стефановић. О српскоj народноj поезиjи. – Београд: Просвета, 1964.

Кравцов Н.И. Проблемы сравнительного изучения славянских литератур. – М., 1973.

Латковић В. Народна књижевност. – Београд: Научна књига, 1982.

Литературы славянских и балканских народов конца ХІХ – начала ХХ веков. Реализм и другие течения. Сб-к. – М., 1976.

Мещеряков С. Н. Сербская литература второй половины XII – XIX вв.: Краткий очерк истории: Учеб. пособие. – М.: МАКС Пресс, 2004.

Новаковић С. Мали извод из историjе српске књижевности. – Београд, 1867.

Павић М. Историjа српске књижевности (2-4). – Београд: Досиjе, Научна књига, 1991.

Палавестра Предраг. Послератна српска књижевност, 1945-1970. – Београд, 1972.

Роман в современных южных и западных славянских литературах: Сб-к / Под ред. Н.И.Кравцова, Е.З.Цыбенко. – М., 1973.

Самасейка Л. Раздзел “Югаславія” // Сувязі беларускай літаратуры з літаратурамі зарубежных славянскіх народаў.1906-1962. Бібліяграфія.– Мінск, 1963, с.100-103.

Сербская литература // Зарубежная литература средних веков. Учебное пособие. – М., 1975.

Сибиновић Миодраг. Словенски импулси у српској књижевности и култури. – Београд, 1995.

Скерлић Jован. Историjа нове српске књижевности. – Београд, 1912, 1914.

Трифуновиħ Ђорђе. Кратак преглед jугословенских књижевности средњега века. – Београд, 1976.

Чарота І.А., Трус М.В. Югаславянскія літаратуры і культуры. – Мн., 1998.

Яковлева Н.Б. Современный роман Югославии. – М., 1980.

БАЛГАРСКАЯ ЛІТАРАТУРА

Змест

Дапісьмовы перыяд у балгарскай культуры.

Рунічныя надпісы пратабалгар (“першабалгарскія надпісы”) –– пачаткі балгарскай пісьмовай традыцыі: летапісныя (надпіс хана Прэсіяна, Хамбарлійскі надпіс хана Крума), трыумфальныя, інвентарныя, “будаўнічыя” надпісы (“Тырнаўскі надпіс хана Амуртага, Чаталарскі надпіс на мосце ракі Тыча), надгробныя і памятныя надпісы.

Пачатак славянскай пісьменнасці. Дзейнасць Кірылы і Мяфодзія: Хазарская (858 — 861 гг.) і Мараўская (863 — 866 гг.) місіі братоў-асветнікаў. Росквіт Кірыла-Мяфодзіевай справы ў Балгарыі: Охрыдская і Праслаўская літаратурна-перакладныя школы. Дзейнасць наступнікаў Канстанціна і Мяфодзія –– Клімента Охрыдскага, Канстанціна Праслаўскага, Іаана Экзарха Балгарскага. Тэматычна-жанравы падзел старабалгарскай літаратуры: рэлігійна-богаслужбовая і свецкая літаратура. “Жыціе Кірыла (Канстанціна)”, “Жыціе Мяфодзія”. Павучальныя (“Павучэнне на Вялікдзень”, “Слова на св. Тройцу”, “Пра Грыгорыя цудатворца”, “Пра евангеліста Марка” і інш) і ўхвальныя (“Слова пра прарока Захарыя і зачацце Іаана Прадцечы”, “Слова на ўваскрасенне Лазарава”, “Слова на Ўспенне Багародзіцы, “Ухвальнае слова Кірылу”, “Ухвалы Кліменту Рымскаму, арханёлам Міхаілу і Гаўрыілу”, “Пахвальнае слова Дзімітру Солунскаму” і інш) словы Клімента Охрыдскага. “Павучальнае евангелле” Канстанціна Праслаўскага і вершаваны малітвенны пралог да яго “Азбучная малітва”. “Істарыкіі” Канстанціна Праслаўскага –– страрэйшая летапісная праца на славянскай мове. “Чатыры словы супраць арыян” — замоўлены Сімяонам пераклад Канстанціна Праслаўскага твора Атанасія Александровіча. Казанне Чарнарызца Храбра “О писменехь” –– узор палемічнай публіцыстыкі.

Сімяонаўскі перыяд (864 — 927 гг.) развіцця старабалгарскай літаратуры – залаты век балгарскай пісьменнасці. Сімяонаўскія зборнікі: “Першы Сімяонаў (Святаславаў) зборнік” 1073 г., “Другі Сімяонаў зборнік” 1076 г., “Трэці Сіямонаў зборнік”. Культ Сімяона-асветніка ў “Казанні пра жалезны крыж” (X ст.) і “Балгарскім апакрафічным летапісе” ( XI—XII стст.). Перакладныя творы Іаана Экзарха Балгарскага: “Нябёсы” — пераклад Іаана Дамаскіна і “Шасціднеў”–– кампелятыўныя звод твораў антычных і візантыйскіх аўтараў.

Постсімяонаўскі перыяд старабалгарскай літаратуры. Старазапаветныя і новазапаветныя апакрыфічныя аповеды “Слова пра Адама і Еву”, “Саламон і яго жонка”, “Мудрасць Саламонава”, “Тыверыядскае мора”, “Дзяцінства Ісусава”, “Хаджэнне Багарадзіцы па пакутах” і інш. Апакрыфічныя малітвы. Апокрыфы папа Іерамея: “Легенда пра хроснае дрэва”, “Малітва супраць ліхаманкі”. Гадальныя кнігі. Энцыклапедычныя веды, закладзеныя ў “пытальна-адказным” жанры як сумесі антычных, біблейска-хрысціянскіх і фальклорных ведаў: “Разумнік”, “Прамудрасць Саламонава”, “Слова нашага Госпада Ісуса Хрыста” і інш. Узнікненне багамільскай і антыбагамільскай літаратуры. “Тайная кніга” і “Катарскі трэбнік” –– арыгінальныя багамільскія творы. Апалагета-палемічная і гамілетычная традыцыі пісьменства, закладзеныя прасвітарам Казьмой. “Размова супраць ерасі Багамілаў” прасвітара Казьмы –– арыгінальны публіцыстычна-сатырычны твор як узор антыбагамільскай літаратуры.

Літаратура перыяду візантыйскага ўладання (1018—1186 гг.). Працяг апакрыфічнай традыцыі. “Балгарскі апакрыфічны летапіс” (“Казанне прарока Ісаі, як быў узнесены анёлам да сёмага неба”), “Солунская легенда” (“Слова Канстанціна Філосафа, як хрысціў балгар”). Пашырэнне і развіццё жыційнай літаратуры. Прастраннае “Жыціе Клімента Охрыдскага” (“Балгарская легенда”) і “Жыціе пяцідзесяці Тыверыўпальскіх пакутнікаў” Тэафілакта як крыніцы ведаў. “Кароткае жыціе Клімента Охрыдскага” (“Охрыдская легенда”) Дзімітра Хамаціяна. “Жыціе Іаана Рыльскага” Георгія Скіліцы. “Народнае жыціе Іаана Рыльскага”.

Сярэднебалгарскі перыяд літаратуры ( XI — XIV стст.).

Літаратура XIII cт. Заграфскі, Рыльскі і Кіліфараўскі манастыры –– літаратурныя цэнтры XIII стагоддзя. “Сінодзік цара Барыла” (1211) –– працяг антыбагамільскай традыцыі. Зборнікі змешанага зместу (“Бярлінскі зборнік”,”Драганаў зборнік”). “Аповяд пра заграфскіх пакутнікаў” (“Лаціняне нападаюць на Заграф”). Запісы, надпісы, граматы і дакументы XIII ст.: “Тырнаўскі надпіс цара Асэна II”, “Дуброніжская грамата”, “Драганавы маніфест”, “Слова пра Сівіла”, “Манасіева хроніка”. Перапісы богаслужбовых кніг: “Тырнаўскае чатырохевангелле”, “Дабрэйшава евангелле”.

Літаратура поздняга Сярэднявечча. Літаратура XV ст. Эпоха Асманскага ўладарства. Перамяшчэнне літаратурных цэнтраў з Тырнава і Відзіна ў Рыльскі манастыр. Дзейнасць Уладзіслава Граматыка. Традыцыі Г. Цамблака і імкненне да гістарызму ў “Апавядзе аб перанясенні мошчаў І. Рыльскага з Тырнава ў Рыльскі манастыр 1460 г.” (“Рыльская аповесць”). Прыём трохразовага паўтору дзеяння. Зборнікі энцыклапедычнага зместу У. Граматыка: “Межы” (“Предели”) (1456), “Загрэбскі” (1469), “Адрыянты” (1473), “Рыльскі панягірык” (1479). Роля Рыльскага панягірыка ў захаванні твораў візантыйскіх і балгарскіх аўтараў. Аздобленасць, аўтарскія заўвагі і тлумачэнні панягірыка. Дзімітар Кантакузін –– ініцыятар “Загрэбскага зборніка” Ул. Граматыка. Захаванне панегірычных традыцый ў творах Кантакузіна: “Жыціе Івана Рыльскага з невялікай пахвалой і службай падзвіжніку”, “Пахвальнае слова св. Дзімітру Солунскаму”, “Пасланне да шчырага свяшчэнніка і местыка кіра Ісаі”. Кульмінацыя “апакаліпсна-песімістычнага” настрою твораў Дз. Кантакузіна ў “Малітве да Багародзіцы”.

Сафійская літаратурная школа XVI ст. Стварэнне мартырый — аповядаў пра пакуты вернікаў, апалогій веры. “Жыціе Георгія Новага Сафійскага”, “Служба Георгію Новаму Сафійскаму” (згарэўшаму на вогнішчы за хрысціянскую веру 11 лютага 1515 г.) папа Пея, “Жыціе Ніколы Новага Сафійскага” (забітага камянямі туркамі) Мацея Граматыка. Эрудычнасць, рытарычнасць, захаванне агіяграфічнага канону, аўтарская прысутнасць, дасягненне праўдападобнасці і рэалізму ў творы Мацея Граматыка. Друкарская справа Якава Крайкова ў Венецыі: друкаванне балгарскіх кніг “Часаслоў”, “Актоіх”. “Псалтыр”, “Малітвеннік”, “Разнастайныя патрэбы”.

Літаратура XVII –– сярэдзіны XVIII стст. Традыцыі зборніка Дамаскіна Студзіта “Скарб” у наступных зборніках змешанага зместу энцыклапедычнага характару для “дамашняга чытання” – “дамаскінах”. Дэмакратызацыя літаратурных норм балгарскай мовы, фарміраванне новабалгарскай мовы. Разгортванне раней створаных летапісных апавяданняў (“Аб балгасркіх і сербскіх патрыярхах” папа Пятра, “Пра патурчванне балгар” Мяфодзія Драгінава), манастырскіх (хроніка Этрапольскага манастыра “Варавітэц” манаха Тэадосія 1648 г.) і радавых (сямейныя хронікі Жэнда Вічава з Котэла, папа Еўча з Траўны, Тодара Пірдопскага) хронік. Перакладчыцкая дзейнасць Есіфа Брадатага: пераклад жывой народнай мовай заходнебалгарскага дыялекту слоў Дамаскіна Студзіта. Пераклад “Кірыякадраміона” Агапія Крыцкага на балгарскую мову (“Нядзельнік”). Пранікненне каталіцкіх традыцый у балгарскую кніжнасць праз сувязь з італьянскімі гарадамі-рэспублікамі. Роля далмацкага (паўднёвая Харватыя) горада Дуброўнікі ў распаўсюджванні каталіцкіх традыцый. “Дуброўніцкія тэмы” як заклад каталіцкіх традыцый і сувязяў у эпасе харватскага арыстакрата Петара Хектаравіча: “Рыбак і рыбацкая размова” (1566), у паэме Івана Гундуліча “Асман” (1622-1638). Пачатак ілірызму як палітычнага і культурнага руху ў Харватыі і Славеніі за аб’яднанне паўднёвых славян у творчасці Паўла Рытэра Вітэзавіча, Андрыя Качыча Міошавіча, Петара Прэрадавіча. Выдавецтва “Балгарскіх народных песень” братоў Міладзінавых епіскапам Ёсіпам Штросмайерам. Чыпраўцы –– цэнтр балгарскай каталіцкай епіскапіі. Адкрыццё каталіцкіх школ і пашырэнне асветы праз вучэнне за мяжой (Італіі, Польшы, Германіі). Стварэнне ілірыйскай штучнай мовы (закладзенай на харвацкай аснове з прымесямі іншых розных славянскіх моў) як адзінай паўднёваславянскай мовы для набажэнства. Творчая спадчына чыпраўцаў Пятра Багдана Бакшыча (даклады да Кангрэгацыі ў Рым (1640, 1653, 1655 гг.) як гістарыяграфска-падарожныя творы, “Гісторыя Балгарыі” (1667 г.)) і Пятра Парчэвіча (эпісталярная спадчына і асобна ліст да папскага нуцыя ад 29. IX. 1673 г. як “першы аўтабіяграфічны твор паўднёваславянскіх літаратур”). Працяг друкарскай справы Якава Крайкова Філіпам Станіслававым: выдавецтва “Абагара” ў Рыме ў 1651 г. “Ілірыйцы” XVIII ст.: Крысцё Пейкіч (“Люстэрка праўды” 1716 г.), браты Якаў і Францыск Пеячэвічы (навуковыя працы па геаграфіі і багаслоўству), Павел Дуванлійскі (зборнікі змешанага зместу, вершы), Пётр Кавачаў (зборнікі з павучальнай прозай). Праваслаўныя “ілірыйцы”: Хрыстафор Жэфаравіч (“Стэматаграфія”), Парфеній Паўлавіч (“Аўтабіяграфія”) і інш.