Психиатрияға кіріспе тармақ психиатрияның жалпы мәселелері тарау

~ 190 ~ 
ҧйықтайды немесе ҧйқысы беткей, жиі оянады, ҧйқыдан кейін демалғандық 
сезімі 
болмайды. 
Жалпы 
психикалық 
қолайсыздық 
жағдайы 
соматовегетативтік бҧзылыстармен бірге жҥріп отырады. 
Неврастенияның 
клиникалық 
кӛрінісіндегі 
психопатологиялық 
бҧзылыстар неврастенияда ҥш сатыны немесе форманы ажыратуға 
мҥмкіндік берді: гиперстениялық, тітіркенген әлсіздік (ӛтпелі) және 
гипостениялық. 
Классикалық 
жағдайларда 
ауру 
гиперстениялық 
кӛріністерден басталады, содан кейін тітіркенген әлсіздік және гипостения 
байқалады. Гиперстениялық сатысындағы науқастарда жоғары 
тітіркенгіштік, ҧстамсыздық, шыдамсыздық, зейін бҧзылысы байқалады. 
Сонымен қатар, ӛршу кезеңдерінде ментизм белгілері байқалады: ойлары 
ретсіз шатасады, хаосты, бірақ жаттылық және еріктен тыс пайда болу сезімі 
болмайды – бҧл астениялық ментизм деп аталады. 
Невроздың әрі қарай дамуында симпатикасы бірте - бірте ӛзгереді. Ең 
бастысы тітіркенген әлсіздік белгісі болып табылады. Тітіркену 
кӛріністері айқын әлсіздікпен бірге жҥреді, жиі науқастың 
гиперактивтілігімен 
алмасып 
отыратын 
апатия, 
ҧйқышылдылық 
эпизодтары пайда болады. Науқастар бастаған ісін жылдам қажу әсерінен 
соңына дейін аяқтамайды. 
Кейінірек интеллектуальды қажу, физикалық жҧмыстарды орындау 
қиындығы, жоғары ҧйқышылдық, әлсіздік, кейде кҥнделікті 
жҧмыстағы белсенділіктің кҥрт тӛмендеуімен кӛрінетін психикалық 
және физикалық астения симптомдары басым бола тҥседі. Суреттелген кҥй 
неврастенияның гипостениялық сатысына тән.
Науқас Н. 27 жаста, инженер. Тҥскен кезінде жҧмысқа деген қабілетінің 
тӛмендеуіне, тітіркендіргіштікке, ҧйқы сезімінің болмауына шағымдар айтты. Тҧқым 
қуалаушылық аурылығы жоқ. Әкесі жуас, сыпайы, жолдасының айтқанын тыңдайды. 
Анасыі ӛзінің айтқанын жасататын, талапшыл адам. 
Науқас мінезі бойынша ашық, мақсатқҧмар, ӛзгелердің ескертулерін жҥрегіне 
жақын қабылдайды. Істеген істерін анасының бақылауы бойынша, айтуынша жасаған. 
Мектепте жақсы оқыған, бірақ жоғары баға оңайлықпен алынбаған. Жиі ӛзін әлсіз 
сезінген, анасының ескертулеріне тітіркенумен жауап білдірген. Мектеп бітірісімен 
машина қҧрастыру институтына тҥскен. Оқуының бастапқы курстарында ӛзінің курстас 
қызымен танысқан, оған ҥйленгісі келген. Анасының ықпалынан кейін ҥйленуден бас 
тартуға мәжбҥр болған. Осы жағдайдан кейін кӛңіл-кҥйі тӛмендеп, мҧңға тҥскен, бірақ 
кӛп ҧзамай ӛзін қолға алып, сабырға тҥскен. Институтты бітірген соң инженер 
мамандығы бойынша жҧмысқа заводқа жіберілген. Тез арада ӛз міндетін ҥйреніп, 
жҧмыстас қызметкерлерімен жақсы қатынаста болған, кейінірек ӛте жауапты жҧмысқа 
ауыстырылған. Қиын жҧмыс орнына тап болып, жауапты шешім қабылдауға, ҥлкен 
коллективті басқаруға тура келген. Жҧмысында қиыншылықтар, қателіктер орын алған, 
науқас осыларды кӛңіліне алып, ауыр кҥйзелген. Завод басқармасы жҧмысындағы 
қателіктері ҥшін ескертулер жасаған. Ӛзінің қӛабілетіне сенімсіздік пайда болған. 
Жҧмысқа барғысы келмей, жҧмыс уақытының аяғына қарай шаршау кҥйін сезінген. 
Жҥрек тҧсында жағымсыз сезімдер, кеде айқын тершеңдік байқалған . Ҥйінде 
анасының кеңестерін сабырмен қабылдай алмаған. Жылдам тітіркеніп, одан кейін ӛзін 
одан да нашар сезінетін болған. Тҥнде нашар ҧйықтап, оянғанда қалжырау кҥйін 
кешкен. Шешім қабылдау қиынға тҥскен. Ӛз істерінің дҧрыстығына сенімсіз болған, 
жолдастары ҧмытшақ болып кеткендігін ескерткен. Жолдастарымен сӛйлескенде 

~ 191 ~ 
тітіркенгіштік танытқан, артынан жиі ӛкінген. Осы кҥйі кҥшейіп бара жатқанын сезіп, 
учаскілік дәрігерге қаралған, невроздар бӛлімшесіне емделуге жолданған. 
Психикалық жағдайы: уақыт және орын бойынша бағытталған. Бас ауыруына, 
ҧйқыға кетудің қиындығына, жиі оянатынына, беткей ҧйқыға, тахикардияға, 
тершеңдікке, сирек вегетативті криздерге шағымданады. Ӛз жасынан ересек болып 
кӛрінеді, бет әлпеті қажыған, байсалды. Ӛз кҥйзелістері жӛнінде ашық айтқысы келмейді. 
Жҧмысын меңгере алмайтынына, басшылық оның іскерлігін қанағатсыз деп 
бағалайтындығын айта береді. Бӛлімшеде басқалардан бӛлектеніп жҥреді, кӛп 
ҧйықтайды, қарым-қатынасқа талпынбайды, ойға шомыған кҥйде жҥреді. 
Бағытталған психотерапиямен комплексті ем жҥргізгеннен кейін науқастың жағдайы 
жақсарды. Сергектік, еңбекке деген қабілеттіліктің пайда болғанын, қарым-қатынасқа 
талпыныс пайда болғанын, ӛзін жақсы сезінетінін айтады. ӛз кҥйін және болған дертті 
жағдайды дҧрыс
бағалайды.
Неврастенияның кҥрделі клиникалық кӛрінісінің хабаршы белгілері 
ӛткінші астениялық реакциялар болып табылады. Кейінірек неврастенияның 
ӛзі дамиды. Неврастенияның ҧзақтығы әртҥрлі және бірнеше айлардан 
бірнеше жылға созылуы мҥмкін, ол психогенияның айқындылығы мен 
әсер ету ҧзақтығына, тҧлға қҧрылымына, органикалық зақымның бар-
жоғына, қосалқы соматикалық ауруларға және т.б. кӛптеген факторларға 
байланысты. Әдетте психожарақаттық жағдайларды жойғаннан кейін 
немесе оған деген науқастың кӛзқарасын ӛзгерткенде және сәйкес ем 
қолданғанда науқас айығады. Бірнеше жылға созылған невастенияны 
тҧлғаның неврастениялық дамуы ретінде кваликациялауға болады. 
Невротикалық даму жиі психикалық жарақат созылмалы әсер еткенде, 
тҧлға психотравмалық жағдайларға ӛзінің кӛзқарасын ӛзгертпегенде және 
оған бейімделе алмағанда дамиды. Бҧл науқастарда невротикалық 
симптоммен қатар аса ҥрейшілдікпен, шаршағыштықпен немесе 
қарқынды 
аффективті 
реакцияларға 
бейімділікпен, 
демонстративтілікпен, 
эмоциональды 
тҧрақсыздықпен 
мінез-қҧлық 
бҧзылыстары байқалады. Бҧл пайда болған мінез-қҧлық бҧзылыстарына 
науқас сыни кӛзқараспен қарайды және ол бҧзылыстар жеке жағдайларда, 
психожарақаттық ситуацияда пайда болады (О. В. Кербиков ). 
Осылайша, тҧлғаның невротикалық дамуы пайда болған бҧзылыстарға 
сыни кӛзқарастың сақталуымен невротикалық және мінез-қҧлықтық 
симптоматикалардың бірлестігімен кӛрінеді. 

жүктеу/скачать 5.77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: