Психология негіздері
жүктеу/скачать 2.42 Mb. Pdf көрінісі
|
| жан-жакты
талдау негізінде «дамудағы күрделі кемістік» бойынша көп түрлі үғымдар бар екендігін байкатты. Осы үғымның синонимдері болып «дамудың күрделі закымдануы», «дамудың күрделі аномалиялары», «бірігіп кеткен зақымданулар», «аралас закымданулар», «жиынтык кемістіктер» «ауыр жэне көп зақымданулар» жэне т.б. табылады. Н.М. Назарова балалардын күрделі зақымдануына бір индивидумның басында екі жэне одан көп бастапқы психофизикалык кемістіктердің бірігулерін (есту мен көруі бүзылуы, зияты мен есту қабілетінің бұзылысы, есту кабілетінін зақымдануы мен церебральдык паралич, көрудің бүзылуы мен балалар церебральдык параличі жэне т.б.) жатқызады. Қазіргі уақытта АҚШ-та балалардын кору мен есту қабілеті закымдануымен катар окытудың «көп кедергілері бар» арнайы бағдарламалары жұмыс істейді. Бүл термин бірнеше зақымдары бар, мәселен ақыл-есі кемістердің кору немесе есту органдары зақымдануларымен бірігіп кетуін білдіреді. Бүл жағдайдағы «кедергі» окыту міндеттерін киындатады, өйткені бүл балалар бір кемістікке бағытталган арнайы мекемелерге орналаса алмайды. С.Е. Гайдукевич көптеген закымдануы бар ауыр форма түрғысынан интеллектулдык дамуы бұзылған балалардын, кору, есту, ~ 1 1 3 - дене құрлысының жетіспеушілігі мен тэрбиедегі киындықтарының бірігуін түсіндіреді. В.Н. Чулковтың пайымдауынша күрделі кемістік дегеніміз баланың әлеуметтік бейімделуіндегі дамуының зақымдануы мен қиындыктарының құрылымын аныктайтын бірдей дэрежедегі екі немесе одан да көп бұзылулардың бірігуі. «Кемістіктің күрделі кұрамы» жэне «күрделі кемістігі бар балалар» үғымдарының теңестірілуі дүрыс емес. Л.С. Выготскийдың түжырымдарына негізделе отырып, М.В. Жигарева әрбір түрақты бүзылу бастапқы және кейінгі иеархиялық ңұрылымына ие екендігіи анықтайды. Ягни әр кемістік сатылылы: бастапқы сатысынан және оның салдарынан (кемістіктің екінші сатысы) тұрады - бұл эр жеке кемістіктік күрделі цүрамын білдіреді. Демек, практикалық сұрактардың дүрыс шешімі күрделі жэне күрделенген бүзылуларды аныктау барысындағы негіздемені накты түсінуді талап етеді. Кешенді зақымданулар туралы мәселені аномальдык дамудың күрделі кұрылымының негізгі ережелері туралы білімдер контексінде ғана карастыру мүмкін. Бұзылыстар бірігіп бір- біріне көп қырлы ықпал етеді жэне өзара күшейе түседі. Оның соңынан, бөлек бір зақымданудың карапайым сомалық қосындысымен салыстырғанда сапалык жэне сандық түрғыдан айтарлықтай дөрекі кері салдары болуы мүмкін. Күрделенген закымдану - біркатар бастапкы закымдануларға ие, бірак оның біреуі негізгісі, жетекшісі болып табылатын, — 114 — аномальдык даму құрылымын анықтайтын, яғни екінші ауытқуға негіз болатын бұзылуды айтады. Сонымен бірге екінші кемістік бастапкы болғанымен айкын көрініс таппаған немесе компенсацияға бағынатын, дейтұрғанмен ол негізгі жетекші кемістікке ықпал етеді. Бұдан басқа, біркатар дереккөздерде «көптік зақымданулар» ұғымы қарастырылып, баланын дамуындағы үш немесе одан да көп бастапқы бұзылулардың жиынтығы. Оның эр кайсыеы кері ықпалды ауытқуға ие болатындығын білдіреді, мәселен: соқыркерен акыл- есінің закымдануымен ұштасуы. Жоғарыда айтылғандар негізінде мынадай тұжырым жасауға болады: күрделі (кешенді) кеміст ік дегеніміз эрбірін бөлек алғанда аномальдык дамудың кұрылымы мен сипатын аныктайтын бірқатар бастапкы ауыткулардын бірігуі. Закымданулар бір-біріне көп қырлы ықпал етеді жэне олар өзара күшейе түседі. Онын соңынан, бөлек бір зақымданулардын карапайым сомалык косындысымен салыстырғанда сапалык жэне сандық түрғыдан айтарлықтай дөрекілік тұрғысындағы кері салдары болуы мүмкін. жүктеу/скачать 2.42 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|