Р87 Ғылыми-практикалық конференция материалдарының электрондық жинағы. Алматы: «Өрлеу» баұо ақФ Қр ббжқбари, 2018. 380 б

274 
 
өтті,  аталған  мәселе  жан-жақты  талқыланып  келеді.  «Болашаққа  бағдар: 
рухани  жаңғыру»  атты  бағдарламалық  мақаласында  да  2025  жылдан  бастап 
латын  әліпбиіне  көшуге  кірісетініміз,  болашақта  барлық  саладағы  іс-
қағаздар,  мерзімді  баспасөз,  оқулықтар  осы  қаріппен  жазылуы  тиіс  екендігі 
анық  көрсетілді.    «Ол  кезең  де  таяп  қалды,  сондықтан  біз  уақыт  ұттырмай, 
бұл  жұмысты  осы  бастан  қолға  алуымыз  керек.  Біз  осынау  ауқымды 
жұмысты  бастауға  қажетті  дайындық  жұмыстарына  қазірден  кірісеміз. 
Үкімет қазақ тілін латын әліпбиіне көшірудің нақты кестесін жасауы керек», 
— деп нақты көрсетті Елбасы.  
        «Тіл – ақылдың өлшемі, ұлттың жаны» - деген ұлы адамдар. Бүгінгі күні 
үшінші мыңжылдықтың есігін ашып,  ХХІ ғасыр табалдырығын аттап кірген 
шақта  Тәуелсіз  Қазақстан  Республикасының  ендігі  болашағы,  шығар  биігі 
саяси-экономикалық  жағдайлармен  қатар,  оның  мемлекеттік  тілі  -  қазақ 
тілінің  тағдыры  талайына  тікелей  байланысты  екенін  бәріміз  де  жан-
жүрегімізбен  сезініп,  терең  түсінеміз.      «Мәңгілік  ел»  болатын  Қазақстан 
мемлекетінің  биік  тұғырда  тұратын  тілі  –  бір  ғана  қазақ  тілі.  Осы  орайда, 
халқымыздың  біртуар  перзенті  Мағжан  Жұмабаев:  “...Ұлттың  ұлт  болуы 
үшін бірінші шарт – тілі болуы. Ұлттың тілінің кеми бастауы – ұлттың құри 
бастағанын көрсетеді. Ұлтқа тілінен қымбат еш нәрсе болмасқа тиіс»,- деген.  
Тілде  сол ұлттың сыры, тарихы, тұрмысы, мінезі айнадай көрініп тұрады. Ол 
әр халықтың рухани, мәдени өсуін, ғылымы мен білімінің, барлық саладағы 
даму деңгейін көрсететін маңызы зор әлеуметтік-мәдени құбылыс.  Қазақ тілі  
білімінің,  әліпбиінің  негізін  салған  бірегей  ғалым  А.Байтұрсынұлы:  «Біздің 
заманымыз  –  жазу  заманы:  жазумен  сөйлесу  ауызбен  сөйлесуден  артық 
дәрежеге жеткен заман. Сондықтан сөйлей білу қандай керек болса, жаза білу 
керектігі  одан  да  артық»,  -  деген  болатын.  Бұл  –  ХХ  ғасырдың  басындағы 
қоғамдағы  коммуникациялық  үрдістерді  зерделеуден  туған  ой  болатын. 
Жазудың маңызы бұрынғыдан бірнеше есе өскен заман. Сондықтан, әлемдегі 
елдердің  басым  бөлігі,  соның  ішінде  туыстас   түркі   халықтары  қолданатын 
латын  әліпбиіне  көшу  –  жаһандану  дәуіріндегі  рухани  жаңғырудың  берік 
іргетасы деп білеміз. «Рухани жаңғыру» деген ұғымның өзі ұлттық сананың 
кемелденуін білдіреді. Оның екі қыры бар. Біріншіден, ұлттық сана-сезімнің 
көкжиегін  кеңейту.  Екіншіден,  ұлттық  болмыстың  өзегін  сақтай  отырып, 
оның бірқатар сипаттарын өзгерту. 
Біз  ақпараттық  технологияны  өндіруші  ел  болсақ  қана  бәсекеге 
қабілетті  бола  аламыз.  Себебі  ХХІ  ғасыр  ғылым  мен  смарт,  сенсор, 
ақпараттық және жалпы сандық технологиялардың тілі. Тіл білімінің негізін 
қалаған  ғалым  Ахмет  Байтұрсынұлы  айтқандай:  «Жақсы  әліпби  тілге  шақ 
болуы  керек.  Артық  әріптері  көп  әліпби  қолайсыз  болады».  Осы  талапты 
ескере  отырып,  Н.Нығматуллин  латын  әліпбиіне  көшу,  ең  алдымен,  қазақ 
әліпбиі  мен  орфография  ережелерін  реформалауға  бағытталғанын  және  сол 
арқылы  тілдің  фонетикасы  мен  графикасының  сәйкестігін  қалыптастыруға 
мүмкіндік беретінін атап өтті. Латын әліпбиіне көшу  –бұл уақыт талабынан 

275 
 
туған  тиімді  шара  және  латын  тіліне  енуіміз  мәдени,  рухани  жетілуіміздің 
нәтижесінде жаңа белеске, жаңа деңгейге шығуымыз.  
Жазу – ұлы міндет.   Жазу  өткен мен бүгінгі және болашақ өмірімізді 
ғасырдан ғасырға жеткізетін құрал. Ол – ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз 
ететін алтын көпір. Ал, жазудың өзгертілуі сол халықтың қоғамдық өмірінің 
барлық  саласына,  рухани  әлемі  мен  мәдени  деңгейіне,  тіпті,  әлеуметтік 
психологиясына әсер етеді. 
Қазіргі  таңда  біз  әлем  таныған  мемлекетпіз.    Тілдің  жаңа  реформасын 
енгізу  арқылы өркениеттен алатын орнымызды көрсете аламыз. Бұл:  

 
шет елдердегі қандастарымызбен  мәдени, рухани байланысты нығайта 
түседі;  

 
 ел азаматтарының шет елдермен тәжірибе алмасуда аудармашыларсыз 
коммуникацияны жетілдіру; 

 
қазақ тілінің төл дыбыстарын таңбалауда ұтымды мүмкіндіктер туады, 
ол өз кезегінде тіл үйренушілерге жеңілдіктер береді; 

 
қазақ тілінің әуезділігі, орфоэпиялық заңдылығы қалпына келеді; 

 
ағылшын тілін және интернеттің тілін  меңгеруді жеңілдетеді; 

 
әлемнің ақпараттық жүйесіне кіруге мүмкіндік береді 
         Бүгінде  латын  әліпбиін  дүниежүзі  халқының  80  пайызы  қолданады. 
Сондықтан  латын  қарпін  білген  отандастарымыз  жер  шарының  қай 
түкпірінде  жүрсе  де  ақпар  алып,  хабар  алмаса  алады.  Латын  графикасы 
халықаралық  сипат  алып,  өзге  елдерге  біздің  бай  және  көркем  тілімізді 
танытуға мүмкіндік береді. Бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына қосыламыз 
десек, латын әліпбиіне көшіп қана қоймай, тез арада жетік меңгеріп алуымыз 
керек.  

жүктеу/скачать 3.87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: