Р87 Ғылыми-практикалық конференция материалдарының электрондық жинағы. Алматы: «Өрлеу» баұо ақФ Қр ббжқбари, 2018. 380 б

96 
 
адамзаттық  құндылықтар  негізінде  қазақстандық  жастардың  тәрбиесін 
жүзеге асыру - әрбіріміздің қасиетті парызымыз болуы тиіс. 
Осы  мақсатта  2016  жылғы  26  сәуірдегі  Қазақстан  халқы 
Ассамблеясының  «Тәуелсіздік.  Келісім.  Болашағы  біртұтас  ұлт»  XXIV 
сессиясында «Мәңгілік Ел» патриоттық актісі әзірленіп, қабылданды.  
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.  Назарбаев  «Мәңгілік  Ел» 
патриоттық  актісі  –  бұл  –  қазақстандықтардың  біртектілігі  мен  бірлігінің 
ауқымды 
да 
бірегей 
генетикалық 
бағдарламасы. 
Біздің 
рухани 
құндылықтарымыз  бен  ұмтылыстарымыздың  негізгі  форматын  ұрпақтан 
ұрпаққа жеткізуі тиіс. 
Онда  экономика  мен  саясаттың,  мораль  мен  діннің  мәселелері, 
Қазақстанның  жаһандық  әлемдегі  орны  жөніндегі  көзқарастарымыз  бір 
арнаға 
тоғыстырылған. 
Патриоттық 
акті 
біріншіден, 
халқымыз 
қалыптастырған  және  өз  жан-жүйесінен  өткерген  басты  жалпыұлттық 
құндылықтар,  екіншіден,  мемлекеттің,  қоғамның  және  азаматтардың 
Қазақстанның  тағдыры  мен  оны  дамыту,  өркендету  жолындағы  өзара 
жауапкершілігінің  өзегі.  Біз  жаңа  белестерге  қарай  ілгері  басқан 
қадамымыздың  дұрыстығын  компаспен  тексергендей,  Патриоттық  акт 
арқылы анықтайтын боламыз» - деп көрсетілген 
 
«Мәңгілік Ел» Патриоттық актісінде.  
Елбасы  Н.Ә.Назарбаев  біздің  еліміздің  ұзақ  мерзімді  даму  әлеуеті 
шеңберінде  абзал  міндеттерінің  бірі  ретінде  қазақстандық  патриотизмді 
қалыптастырудың  міндеттерін  айқындап  берді.  Елбасы  жыл  сайынғы  өзінің 
Жолдауында  жастардың  патриоттық  тәрбиесіне  баса  назар  аударады. 
Елбасының  тапсырмасымен  «Мәңгілік  Ел»  патриоттық  актісі  әзірленді.  Бұл 
құжаттың  мемлекеттік  маңыздылығы  Қазақстан  білім  ұйымдарының 
басшыларын,  мұғалім-практиктерді  патриоттық  тәрбиенің  жеті  қағидаты 
формасындағы «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясын түсіндіру жұмыстарын 
жүргізуге белсенді кірісуге міндеттейді. 
Мәңгілік  ел  –  жалпы  қазақстандық  ортақ  шаңырағымыздың  ұлттық 
идеясы. Бабаларымыздың арманы. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен 
Астанада  асқақ  рухымыз  бен  мәңгілік  мұраттарымызды  паш  етіп  тұрған 
«Мәңгілік  Ел»  салтанат  қақпасының  салынуы  «Мәңгілік  Ел»  идеясының 
мемлекеттік идеологияға айналғандығының бір дәлелі. 
«Мәңгілік  Ел»  идеясының  мақсаты  -  ұлттық  сана-сезімі,  ұлттық  рухы, 
патриоттық  рухы,  тарихи  санасы  мен  әлеуметтік  жадысы,  кәсіби  біліктілігі 
мен  бәсекеге  қабілеттілігі  жоғары  деңгейлі,  мемлекетіміздің  тұрақтылығын, 
тәуелсіздігін, қауіпсіздігін сақтау бойынша белсенді әрі шешуші әрекеттерге 
даяр, өзге мәдениет өкілдерімен салихалы сұхбат құра алатын мамандардың 
жаңа буынын, қоғамның әлеуметтік белсенді мүшелерін тәрбиелеу.  
 «Мәңгілік Ел» идеясының ерекшеліктері: 
«Мәңгілік  Ел»  идеясының  ерекшелігі  оның  мазмұндық  бөлігіндегі 
құжаттық,  тарихи  сипатында:  болашақ  мамандардың  ұлттық  тәрбиесінің 
мақсаты,  міндеттері,  мазмұны  мемлекетіміз  тәуелсіздік  алған  күннен  бергі 

97 
 
қабылданған  стратегиялық  құжаттар  мен  Қазақстан  Республикасының 
Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  Жолдауларының  негізгі 
ережелеріне  ретроспективалық  талдау  жасау  негізінде  анықталып, 
қалыптастырылды;  болашақ  мамандардың  жоғары  деңгейлі  ұлттық  сана-
сезімін,  патриотизмін,  азаматтығы  мен  әлеуметтік  белсенділігін  барынша 
қалыптастыруға  бағытталғанда;  «Мәңгілік  Ел»  пәнінің  бүкіл  мазмұны 
мемлекетіміздің  ұлттық  идеясының  маңызды  құрамдас  бөліктерін  (этнос 
қалыптастырушы,  азаматтық  және  жалпыұлттық),  сондай-ақ  «Қазақстан  - 
2050» Стратегиясының» негізгі алты бағытын ескере отырып, құрылған. Бұл 
аталғандар Мықты да қуатты Қазақстан Мемлекетін құруда назарға алынуы 
тиіс.  Бірінші.  Жаңа  қазақстандық  патриотизмге  тәрбиелеу.  Жаңа 
қазақстандық  патриотизм  дегеніміз  –  этникалық  өзгешелігіне  қарамастан, 
барша  қоғамды  біріктіруші  күш.  Екінші.  Барлық  этнос  азаматтарының 
құқықтық  теңдігі.  Біз  баршамыз  тең  құқылы  және  бірдей  мүмкіндіктері  бар 
қазақстандықтармыз.  Біз  жерімізде  бейбітшілік  пен  тыныштықтың 
сақталуына  тікелей  жауаптымыз.  Үшінші.  Қазақ  тілінің  мемлекеттік  тіл 
ретінде  дамуы  және  үш  тұғырлы  тіл.  Аса  жауапты  тілдік  саясат 
Қазақстанның  біртұтас  халқын  біріктіретін  басты  факторлардың  бірі  болып 
табылады.  
«Мәңгілік  Ел»  идеясының  мақсаты  мен  міндеттері  жаңарған 
қазақстандық 
қоғамның  сұраныстарына 
сай  жастардың 
тұлғасын 
қалыптастыруға бағытталған. Демек, олар тәрбие теориясының әдіснамалық 
көзқарастары негізінде жүзеге асуы тиіс.  
Қазіргі уақыт талабы мектепте әлемдік білім беру тәжірибесін пайдалана 
отырып,  баланың  жан-жақты  дамуын  қамтамасыз  ететін  оқу  –  тәрбие 
үлгілерін  іздестіруге  және  оларды  қолдануға  бағытталған.  Әрбір 
жасөспірімнің  қалыптасып  дамуында  өздері  күнбе-күн  өмірден  сезінетін, 
еститін, көретін заттары мен құбылыстары, оқиғалары үлкен орын алады.   
Орта білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында «Назарбаев Зияткерлік 
мектептерінің» 
ДББҰ 
тәжірибесінде 
«Мәңгілік 
Ел» 
идеясының 
маңыздылығын  сабақта  және  сабақтан  тыс  уақытта  білім  беру  саласындағы 
оқу пәндерінің үлгілік оқу жоспарларын кіріктіру арқылы өткізіледі:  
 «Мәңгілік  Ел»  жалпыұлттық  идеясының  құндылығын  пән  салалары 
бойынша қалай меңгертуге болады? Оның бір нұсқасы жылдық тақырыптық-
күнтізбелік  жоспарды  әзірлеу  барысында  пән  бойынша  оқылатын 
материалдарды  сәйкестендіру.  Егер,  материалдың  көлемі  мен  қайталанып 
келуін ескерсек, пән бойынша оқушыны жүктеу олардың сапалы меңгеруіне 
мүмкіндік бермейді, ал кіріктіріп оқыту және пәнаралық байланысты орнату 
оқу мүмкіндіктерін кеңейтеді. 
1-сыныптағы «Математика және Дүниетану» пәнінен мысалы келтірсек, 
«Мәңгілік  Ел»  құндылықтарын  іске  асыруда  1-сыныпта  тақырыптық- 
күнтізбелік  жоспарлауды  әзірлеу  қажет.  «Мәңгілік  Ел»  құндылықтарына  - 
«Мәңгілік Ел – бұл - Тәуелсіздік және Астана» тақырыбы берілген.  
 Математика пәнінің тақырыбы: «Кеңістік және уақыт туралы түсінік».  

98 
 
Мақсаты: Кеңістік және уақыт туралы түсінігін қалыптастыру  
Міндеттері:  
-бір-біріне 
қарағанда  денелердің  жазықтықта  және  кеңістікте 
орналасуын анықтауды меңгерту;  
- оқиғаларды рет-ретімен қою дағдыларын дамыту;  
- шығармашылық ойлауын дамыту, назары, қиялы.  
- Туған Астана қаласына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу .  
Дүниетану пәнінің тақырыбы: «Күз табиғаты».  
Мақсаты: Күз сипатының белгілері туралы түсінігін қалыптастыру; тірі 
табиғаттағы уақыт өзгеруінің байланысын көру (жаз-күз салыстыру);  
Сабақтың міндеттері:  
1.  Күздегі  жануарлар  мен  өсімдік  тіршілігіндегі  өзгерістерге  түсінік 
беру.  
2. Осы өзгерісті өлі табиғатпен байланыстырып көрсету.  
3.  Өзінің  өмірлік  тәжірибесін,  алған  білімін  қолданып,  логикалық 
қорытындылар құрады және жинақтайды.  
4. Астана қаласының табиғатына ұқыпты қарауға тәрбиелейді.  
         «Мәңгілік  Ел»  идеясының  мақсаты  мен  міндеттері  жаңарған 
қазақстандық 
қоғамның  сұраныстарына 
сай  жастардың 
тұлғасын 
қалыптастыруға бағытталған. Демек, олар тәрбие теориясының әдіснамалық 
көзқарастары негізінде жүзеге асуы тиіс.  
Патриоттық  сезім  табиғатында  сан  қырлы,  ол  жеке  тұлғаның  барлық 
қырларын  біріктіреді:  адамгершілік,  еңбек,  ойлау,  эстетикалық,  сонымен 
қатар,  физикалық  дамуын  және  бірыңғай  нәтиже  алу  үшін  әрбір  қырынан 
әсер  етуді  ұсынады.  «Мәңгілік  Ел  -  бұл  -  Тәуелсіздік  және  Астана» 
құндылықтарға  баулудың  негізгі  нәтижесі  сабақ  арқылы  балалардың  туған 
қаласына,  оның  әдемі  көшелеріне,  даңғылдарына,  қаланың  сәулеті  көрікті 
жерлеріне  деген  мақтаныш  сезімі  болуы  қажет.  Экскурсия  барысында  олар 
қаланың  өзеннің  үстінде  және  оның  бір  бөлігі  оң  жағалауда,  бір  бөлігі  сол 
жағалауда  орналасқанын  біледі.  Айнала  қоршаған  күзгі  тірі  табиғатты  – 
саябақты,  бақты,  гүлзарларларды  бақылау  арқылы  олардың  өзгергенін 
байқайды.  Төменгі  сынып  оқушылары  біздің  елімізде  басты  қала  –  Астана 
болып табылатынын білуі қажет. Бұл қала олар үшін басты қала себебі, онда 
олардың үйі, мектебі, достары бар.  
Сабақ түрі: сабақ – экскурсия  
Технологиялар: дидактикалық ойындар, сыни ойлау, зерттеу тәсілі   
Технологияларды  таңдауда  кіріктірілген  сабақтарға  тоқталамыз. 
Материалдарды  осылайша  беру  арқылы  оқушылардың  біліктілігін 
қалыптастыруда ойын технологиялары қамтамасыз етіледі:  
• дидактикалық ойындар;  
• ақпараттық-коммуникативтік технологиялар;  
• рөлдік ойындар;  
• зияткерлік сайыс ойындар;  
• дамыту технологиясы (шығармашылық) ойын және т.б.  

99 
 
Аталған 
технологияларды 
ғалымдар 
және 
педагог-практиктер 
инновациялық факторлардың қатарына жатқызады. 
Жас ерекшеліктеріне қарай бастауыш мектептегі ойын технологиялары:  
- балалар еңбегінің қызықты және өнімді болуы;  
- дидактикалық (ой-өрісін кеңейту, еңбек дағдыларын дамыту);  
- тәрбиелеуші (ұжымдық, ынтымақтастық);  
- дамыту (ес, назар);  
-  әлеуметтендіру  (қоғамдық  құндылықтар  талаптарымен  танысу)  болып 
табылады. 
Қазақстанның  білім  беру  ұйымдарында  «Мәңгілік  Ел»  жалпыұлттық 
идеясының  негізіндегі  тәрбие  процесінің  мазмұны  белгіленген  формалар 
арқылы  іске  асырылады.  Нақты  процесте  қарастырылатын  тәрбие 
жұмысының түрі – «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясының негізінде тәрбие 
процесін  ұйымдастыру  тәсілдері,  оқушылардың  қызметін  шығармашылық 
және жеке ұйымдастыру тәсілдері. 
Жоғары  сынып  оқушыларына  патриоттық  тәрбие  беруді  жүзеге 
асырудың  мынадай  формалары  ұсынылады:  экскурсия,  саяхат,  тақырыптық 
кештер,  брейн-рингтер,  дөңгелек  үстел,  қызықты,  іскерлік,  рөлдік  ойындар, 
қабырға  газеті,  конференциялар,  олимпиадалар,  кездесулер,  фестивалдар, 
викториналар, тренингтер, КТК, көрмелер, конкурстар.  
Білім беру ұйымдарында, әсіресе жоғары сыныптарда оқушылар әртүрлі 
іс-шаралар мен қоғамдық-саяси, көркем, еңбек, спорттық, еріктілік, туристік, 
экологиялық  және  т.б.  түрлі  қызмет  түрлеріне  өздері  ұйымдастырушылар 
болады. Әрбір қызмет түрінің өз мақсаты, міндеті, мазмұны болады. Оларды 
процесте іске асырушылар осы қызмет түріне қатысушылар болып табылады. 
Тәрбие  жұмысын  ұйымдастырушылар  іс-шараның  негізгі  мақсатын  ұсыну 
қажет. 
«Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясы арқылы оқушыларды тәрбиелеудің 
маңызды  шартына  тәрбиелеу  жағдайларының  нақты  соңғы  нәтижесіне 
бағдарлау,  білім  беру  процесінің  сапасын  арттыру;  оқушылардың 
шығармашылық 
белсенділігіне 
тірек 
болу; 
тәрбие 
процесінде 
ынталандырудың,  мадақтау  мен  жазалаудың  үйлесімді  жүйесін  тиімді 
пайдалануды,  жастардың  әлеуметтік  қамқорлығы  туралы  мәселелерді 
шешумен  бірге  тәрбиелік  ықпал  ету  міндеттерінің  байланысын;  тәрбие 
жұмысында  мектеп  оқушыларымен  жұмыс  жасауда  мұғалімдердің  белсенді 
ұстанымын;  тәрбие  жұмысын  оңтайлы  жоспарлауды  және  т.б.  жатқызуға 
болады.  
Кез  келген  іс-әрекет  неғұрлым  тиімді  болады  және  сапалы  нәтижелер 
береді,  ол  үшін  белсенді  әрекет  етуге  ықпал  ететін  барлық  күш-жігерін 
жұмсауға  дайын  болатындай  тұлғаның  күшті,  мықты,  терең  уәждері  болуы 
керек,  кейбір  кездесетін  қиыншылықтарды,  қолайсыз  жағдайларды  және 
басқа  да  жағдайларды  артқа  тастап,  жоспарланған  мақсаттарды  іске  асыру 
үшін  алға  қарай  ұмтылу  қажет.  Әрекет  уәждемесі  оның  ынтасымен  тығыз 
байланысты.  Ынталандыру  –  ойлануға  қозғау  салуға,  итермелеуші  күшке, 

100 
 
сезімге түрткі болу. Тұлғаға ықпал етуді күшейту және нығайту мақсатында 
патриоттық  тәрбиелеу  факторы  ретінде  ынталандырудың  әртүрлі  әдістері 
пайдаланылады, олардың арасында жарыстар, мадақтаулар, жазалау және т.б. 
барынша көп тараған түрлері болып табылады.  
Мысалы,  ынталандыру  әдісін  ұлы,  танымал  адамдардың  үлгісінде 
тәрбиелеу  кезінде  пайдалануға  болады.  Ұлы  тұлғалар  –  саяси  не  болмаса 
рухани қызметі қоғамның қажеттілігін толық көрсеткен және оның дамуына 
айрықша  әсер  еткен,  қызметі  мемлекеттен  тыс  жерлерге  таныс  және 
бүкіләлемдік маңыз бен танымалдылыққа ие болған адамдар. Сондықтан кез 
келген мемлекеттің тарихы неғұрлым жарқын және әсерлі көрініс беруі ұлы 
адамдардың  істерімен  байланысты  болуы  кездейсоқ  емес.  Заман  ағымыныа 
қарай  ұлы  адамдардың  өмірі  мен  қызметін  зерделеу  егер  бұл  адамдар  тек 
тарихты  қана  жасап  қоймай,  мәдени  құндылықтардың,  адамгершілік 
принциптер  мен  аталған  қоғамның  салт-дәстүрлердің  жетекшісі  болып 
табылса айрықша мәнге ие болады.  
Даңқты  тарихқа  ұлы  бабаларымызды  қосу  адамда  өз  еліне,  өзінің  ұлы 
тарихына, ұлы адамдарына деген мақтаныш сезімін қалыптастырады.  
Патриоттық  тәрбие  берудің  ең  күшті  құралының  бірі  өлкетану  болып 
табылады  –  табиғатты  тану,  туған  өлкенің  шаруашылығы  мен  тұрғындары, 
жергілікті  қауымдастықтың  өмірін  жақсарту  мақсатындағы  олардың  өткені 
мен  қазіргісі.  Бұл  бағыт  өзінің  бейнесін  білім  берудің  өңірлік 
қағидаттарынан,  оқушылардың  туған  өлке  туралы  толық,  терең  мазмұнды 
білімі мен туған өлке табиғаты мен туған жерге деген махаббат сезімінен, өз 
халқының салт-дәстүріне арналған құрметінен табады.  
 «Мәңгілік Ел» - бұл инновация негізіндегі тұрақты экономикалық өсім» 
құндылығына  баулу  арқылы  күтілетін  нәтиже:  зерттеу  қызметінің  әдістеме 
негізін  меңгеру.  Оқу  жылының  басы  мен  аяғында  шығармашылық  ойлауға 
тест өткізу арқылы зерттеу қызметінің беріктігі тексеріледі.  
Тұрғындардың  мәдениеті,  дәстүрлері,  тарихи  тұрмысының  ерекшелігі 
мен  өңірдің  экономикалық  дамуының  байланысын  терең  ұғынуға,  тестілеу, 
рөлдік  ойын,  тарихи  және  географиялық  өлкетану  саласындағы  зерттеу 
қызметі бойынша талдаудың қорытындысын жасау негізінде бағаланады.  
Шығармашылық ойлауын дамыта отырып, жұмыс болжамын ұсыну мен 
дәлелдеу  негізінде  шығармашылық  белсенділікті  арттыру  арқылы  зерттеу 
барысында  қойылған  міндеттерді  шешу  үшін  стандартты  емес  тәсілдерді 
қолдану  сапалы  көрсеткіштің  белгісі  болып  табылады.  Шығармашылық 
ойлаудың  дамуы  педагогикалық  бақылау  негізінде  бағаланады  және 
тәрбиеленушінің  зерттеу  қызметі  кезіндегі  жаңа  зерттеу  тақырыптарын 
ұсыну негізгі көрсеткіш болып саналады.  
Туған өлкені сүю, табиғатты аялап өсіру үшін өзінің өңірінде қоршаған 
ортану  жақсарту  негізінде  тәрбиеленушілердің  табиғатты  қорғау  әрекетіне 
дайын болуы маңызды көрсеткіш болып табылады.  
Тәуелсіздігіміздің  негізі  мәңгілік  ел,  қазақтың  мәңгілік  ғұмыры 
ұрпақтың  мәңгілік  болашағын  баянды  етуге  арналады.  Ендігі  ұлттық  және 

101 
 
жалпыадамзаттық құндылықтарды бойына сіңірген, білімді де білікті өскелең 
ұрпақ  мәңгілік  ел  болмақ.  «Мәңгілік  ел»  ұлттық  идеясы  негізінде  ұрпақ 
тәрбиесіндегі  басты  ұлттық  құндылықтарды  білім  беру  ұйымдарында  білім 
мен  тәрбие  беруде,  отбасында,  қоғамдық  іс-шараларда  жүзеге  асыру  қажет. 
Ұрпақ  тәрбиесіндегі  көкейкесті  мәселелердің  бірі  -  жетілген,  адамгершілік 
мәдениеті  қалыптасқан,  ұлттық  құндылықтарды  бойына  сіңірген  тұлға 
тәрбиелеу  болып  табылады.  Сондықтан  жастарға  азаматтық  тәрбие  бере 
отырып,  ұлттық  және  жалпыадамзаттық  құндылықтарды  ұрпақтан  ұрпаққа 
жеткізу,  ұлттық  тәрбие  жүйесін  сақтап  қалу  қажеттігі  туындап  отыр,  ол 
барша ұстаздардың және ата-аналардың міндеті. 
 

жүктеу/скачать 3.87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: