Рецензенттер
жүктеу/скачать 6.01 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бисенков Л.Н., Трофимов В.М. Госпитальная хирургия. - Лань
- Геворков А. Р., Мартиросян Н. Л., Дыдыкин С.С, Элиава Ш.Ш. Основы микрохирургии.
- Гуманенко Е.К. Военно-полевая хирургия – ГЭОТАР-МЕДИА, 2004.- 464 с.
- Зенгер В.Г. Хирургия повреждений гортани и трахеи – М. "Медкнига", 2007.-304 с.
- Криворучко И. А. Курс лекций по факультетской хирургии - Прапор, 2006. - 400 с.
- Лойт А.А., Каюков А.В. Хирургическая анатомия головы и шеи - МЕД-ПрессИнформ, 2006.- 128 с.
- Николаев А.В. Топографическая анатомия и оперативная хирургия - ГЕОТАР-Медиа,2007.- 784 с.
- Нычик А.З. Основы оперативной техники в хирургии. - Тернополь, 2003.- 203 с.
- Покровский А.В. Клиническая ангиология – ГЭОТАР - Мед, 2004. -368с.
- Рычагов Г.П., Гарелик П.В., Кремень В.Е. Общая хирургия – Мн. Книжный Дом Интерпрессервис, 2002. -928 с.
- Савельев В.С., Кириенко А.И. Клиническая хирургия - Национальное руководство - ГЭОТАР-МЕДИА, 2008.-864 с.
- Семенов Г.М. Современные хирургические инструменты - Питер, 2006.-352с.
- Тургунов Е. М., Нурбеков А.А. Хирургические инструменты - Караганда, 2008.- 48с.
- Федоров В.Д., Емельянова Е.И. Хирургические болезни - М. Медицина, 2005. -480 с.
Құрал-сайман:
Орындалу әдісі: Алдын-ала ішекті клизманың көмегімен тазартып алады. Манипуляцияның алдында қуықты зақымдап алмау үшін оны босатып алады. Премедикация: промедол. Тазалық іш-қуысына жасалатын операциялардағыдай сақталуы қажет. Науқас арқалығы бар орындыққа арқасын тіреп, ал қолдарымен орындықтан ұстанып, операторға қарама- қарсы отырады.. Аяқтарының арасына ыдыс қояды. Науқастың бүйір жағынан көмекші тұрады. Теріні өңдегенннен кейін тесу орнын белгілейді - ортаңғы сызық бойында кіндік пен мүйіс аралығы ( тамырсыз аймақ) қауіпсіз аймақ болып табылады. Егер бұл орындар пункция үшiн әлденеше қолданылған болса немесе тыртықтар және терінің басқа да өзгерістері анықталса, онда кіндік пен мықын сүйегінің жоғары – ортаңғы осін қосатын сызықтың үштен бірін тесу нүктесі етіп таңдап алуға болады. Белгіленген орынның айналасынан кішкене аймағын новокаин ерітіндісімен жансыздандырғаннан кейін, сол қолдың екі саусағымен теріні тартып тұрып, оны стилетпен теседі (теріге алдын ала скальпельмен тілік жасауға да болады) және одан әрі айналдыра отырып төмен жатқан тіндерді де теседі (стилеттің ұшын алдын ала канюлядан белгілі аралыққа шығарып қояды). Құрсақ қуысына енгеннен кейін ( қарсылықтың азаюы сезіледі) тұтқасынан ұстап стилетті алып тастайды және ағып жатқан сұйықтықты жинайды, ең алдымен зерттеу үшін түтікшеге, ал кейін науқастың тізесіне жайылған фартук арқылы аяқтарының арасында тұрған ыдысқа жинайды. Егер троакар іш қуысында сұйықтық қабатында тұрып сұйықтық ақпай жатса, онда канюляның ішкі тесігі ішектің ілмегімен немесе шажырқаймен бітеліп қалғанынан күдіктену керек. Троакардың ішіне доғал мандренмен немесе түймелі зондпен өте отырып тесікті бітеп тұрған мүшені ақырын жылжыту керек. Құрсақ қуысынан сұйықтықтың сорғалауы әлсiрегенде, сарқылғанда, ассистент науқастың iшiн сүлгiмен арқасына қарай тартып қояды. Бұл iштегi қысымды жоғарылатып, сұйықтықтың тез шығуына жағдай жасайды. Пункцияны тоқтату науқастың жалпы жағдайының жақсаруымен және троакардан сұйықтық ағуының доғарылуымен байқалады. Н Сурет 15. Вереш инесімен құрсақ қуысын пункциялау ауқастың ішін қысып тұрған сүлгiні босатып, канюляны жылдам алып тастайды (осы кезде сол алақанмен сол жердегі аймақтың терісімен клетчаткасын ұстап тұрады), тескен жерді йодпен, спиртпен өңдейді, асептикалық жапсырмалармен жә-не ақау шеттерін жақындата отырып плас-тырмен жабыстырады. Жиі, ағып кетудің алдын алу үшін терiге 1-2 тігістер салады. Іштегі қысымның қатты төмендеуін есепке ала отырып, ішті орамалмен орайды. Науқасты арнайы тасымалдағышпен жеткізеді. КАТЕТЕРМЕН ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЛАПАРОЦЕНТЕЗ Көрсеткіштер: Құрсақ қуысынан зерттеу үшін сұйықтық алу, жұмсақ түтікше, лапароскоп енгізу, асциттік сұйықтықты жинау. Қарсы көрсеткіштер: Құрсақ қуысындағы жабыспалы үрдіс, метеоризм. Асқыныстар:
О 
Сурет 16. рындалу әдісі: Жергілікті жансыздандыру арқылы кіндіктен 3-4 см төмен теріге кішкене тілік жасалынады (1,5-2см) және жараның шеттеріне ұстағыш-жіптер салады немесе Кохер қысқышымен ортаңғы апоневрозды қысып ұстап тұрады (сурет 16). Құрсақ қабырғасын ұстағышынан конус тәрізді көтеріп, троакармен теседі. Троакардың тубусы арқылы стилетті алып тастағаннан кейін, асептиканың ережелерін қатаң сақтай отырып, әр түрлі бағытта көлемі 5 мл және ұзындығы 30см болатын бүйірлік саңылаулары бар катетерді енгізеді. Катертерді енгізген сайын 10-20 мл 0,25%-дық новокаин ерітіндісі енгізеді. Шприцтің ішінде қан араласқан сұйықтықтың ( немесе таза қанның), немесе ішек ішіндегілердің болуы, ішкі ағзалардың зақымданғанын көрсетеді. Ішкі ағзалардың зақымдалу белгілері жоқ болған жағдайда, кате-терді құрсақ қабырғасының ішінде 24 сағатқа қалдырады, оны теріге тіге жап-сырып, резина түтікшемен ұзартады. Түтікшенің соңын антисептикалық (фу-рациллин) ерітіндісі бар ыдысқа салады. Көптеген жағдайларда зерттеу жүргізілгеннен кейін бірнеше сағаттан соң, қан бөліне бастайды (мысалы, артериальді қысымның қалпына келуінде не-месе көкбауыр қақпасы аймағынан қалталанған гематоманың жарылуында). ОККЛЮЗИАЛЫҚ ТАҢҒЫШ САЛУ Көрсеткіштер: ашық пневмоторакс Орындалу әдісі: ашық пневмотораксті міндетті түрде жабық пневмото-ракске айналдыру қажет. Ол үшін науқас тыныс шығаруы кезінде, кеудесін-дегі ашық жараға ауа өткізбейтін «бекіткіш таңғыш» салынады. Жараға ауа өткізбейтін клеенка сияқты материал таңылады (мысалы – полиэтиленді пленка), оның үстінен пелота түрдегi жұмсақ бинт таңғышы немесе лейкопластырь салынады.  а) б) 
Сурет 17. Ауа өткізбейтін материал (а) және лейкопластырь көмегімен (б) бекіткіш таңғыш салу ПЛЕВРА ҚУЫСЫНЫҢ ПУНКЦИЯСЫ Көрсеткіштер: Пункцияны диагностикалық және емдік мақсатпен, со-нымен қатар, плевра қуысындағы сұйықтықтың сипатын, көлемін, аспира-циясын және өкпенің жазылуын анықтау үшін жасайды. Оны экссудатты плевритте, плевра эмпиемасында, пневматоракста, гематоракста, плевра ісігі-нің биопсиясы кезінде және плевра қуысына дәрілік заттарды енгізгенде қолданылады. Қарсы көрсеткіштер: Плевра қуысының облитерациясы. Асқыныстар:
Құрал-сайман:
Манипуляция, басқа операциялар сияқты стерилді жағдайда жасалады. Орындалу әдісі: Алдын ала рентгенологиялық және физикалық әдіспен жиналған сұйықтықтың жоғарғы шекарасын анықтайды. Премедикация (промедол). Егер науқастың жағдайы мүмкiндiк берсе, ол дәрiгерге арқасы-мен (үстелге) қатты орындыққа отырғызылады, кеуде қуысын сәл сау кеуде қуысы жағына қисайтады (қабырға аралық кеңу үшiн), пункция жасалатын жақтағы қолын басына көтереді немесе қарама-қарсы иығына салады. Негізінде пункцияны жиналған сұйықтықтың төменгі жағынан жасаса, экссудатты толығымен алып тастауға болады. Көбінесе артқы қолтықасты сызығы бойынша VII-VIII қабырға аралықта пункция жасау өте ыңғайлы және қауiпсiз. Инемен тесуді жоғарырақ жасасақ сұйықтықты толық жою қиындау, ал төменірек жасасақ – диафрагма мен ішкі мүшелердің зақымда-луы қаупі жоғары. (Сурет 18). 
Сурет 18. Плевра қуысын пункциялау кезінде диагностикалық және тактикалық қателіктерге әкеліп соқтыратын жағдайлар Теріні йодпен, спиртпен залалсыздандырғаннан кейін және тесілетін жерді жергілікті жансыздандырылғаннан кейін, сол қолдың сұқ саусағымен төменгі қабырғаның ( осы қабырға аралықта) жоғарғы қырын сипалайды, және соның бойымен, қабырғаның үстімен, қыры бойынша (қабырға аралық тамырлар мен жүйкелерді зақымдап алмау үшін) қысқышпен қысылған, резина түтікше кигізілген инемен, (тығыздалған, плевра қуысына тері асты қабатын, қабырға аралық бұлшықетті және плевраның париетальді жапрақ-шасын теседі. Осыған дейін қарсыласқан қабырға аралық жұмсақ тіндерден өткенде иненің «жеңілденуі» сезіледі, ол плевра қуысына енгеннің белгісі бо-лып табылады. Осыдан кейiн резеңке түтікшенің сыртқы соңына шприц (гер-метизм үшiн және осы жағына канюля қажет) жалғайды, түтікшеден қыс-қыштарды шешедi, сосын сұйықтың ағымының өзі пiскекті итереді немесе пiскекті абайлап, өзіне қарай тартады. Шприцті ажыратар алдында ең алды-мен түтікшеге қайтадан қысқыш салады. Сұйықтықтың бірінші порциясын зерттеуге жібереді, ал кейін, түтікшені электросорғышқа жалғайды да қыс-қышты шешкеннен кейін экссудатты сорып шығара бастайды. Бұл проце-дураны науқастың жалпы жағдайына қарай отырып, біртіндеп, асықпай жасайды. Плевра қуысын шапшаң босатуға болмайды, өйткені ол кеудеа-ралық ағзалардың ығысуына әкеліп соғуы мүмкін. Процедура аяқталған сәтте инені лезде алып тастап, пункцияның орнын йодпен өңдеп және стерильді жапсырмамен жабыстырып қояды. Науқас арнайы тасымалда-ғышпен пала-таысна жеткізіледі. БЮЛАУ БОЙЫНША ПЛЕВРА ҚУЫСЫНА ҚАБЫРҒААРАЛЫҚ ТҮТІКШЕ ҚОЮ Көрсеткіштер: плевра эмпиемасы кезінде, пневматоракс, гематоракс, өкпенің шектелген іріңдіктерінде (беткей орналасқан және нашар тазалана-тын созылмалы шектелген іріңдіктерде және өкпеге радикальді резекция операциясы мүмкін емес жағдайларда). Қарсы көрсеткіштер: плевра қуысында ауаның, сұйықтықтың болмауы. Мүмкін болатын асқыныстар: өкпенің, көкеттің зақымдалуы, қан кетулер, пневмоторакс (өкпенің зақымдалу нәтижесінде, түтікшенің герме-тикалық қасиеті бұзылғанда). Бірінші көмек «Торакоцентез» бөлімінде келтірілгендерге ұқсас. Түтік-ше герметикалығының төмендеуі терілік «П» тәрізді тігістің нашар тар-тылуымен, дренажды түтікшенің бүйірлік саңылауларының біреуінің сыртқа шығып кетуімен және оның сыртқы бөлігінің тұтастылығының бүлінуімен байланысты болуы мүмкін. Орындалу әдісі: Операцияның алдында плевраға диагностикалық тесу жасалынады. Дренажды белгіленген орыннан (әдетте артқы қолтықасты сызығы бойынша VII-VIII қабырға аралықта), теріге 1-2 см тілік жасайды. Осы тіліктен қабырға аралық тіндер арқылы диаметрі 0,6-0,8 см троакарды енгізеді (cурет 19). Т Сурет 19. Петров-Бюлау бойынша науқасты плевральді қуысты дренаждау жағдайы роакардың стилетін алып тастайды және оның орнына троакар түтікшесінің қуысына сәйкес келетін 2-3cм тереңдікке резиналық дренаж енгізеді. Түтікшенің сыртқы соңын қысқышпен жабады. Сол қолмен дренаж түтікшесін бекітсе, ал оң қолмен плевра қуысынан троакардың түтікшесін алып тастайды. Кейін терінің беткейі мен дренажды түтікшенің соңы-ның арасындағы дренажға екінші қыс-қышты салады және бірінші қысқышты шешеді де троакардың түтікшесін алып тастайды. Дренажды түтікшені теріге бе-кітеді (жабыстырғышпен немесе лигату-рамен тігіледі). Дренаждың бос басына ось бойынша тілінген, резиналы қолғап-тын бір бармағын кигізеді, ол түтікшеге лигатурамен тығыз бекітіледі. Осыдан кейін дренаждың бір басын 1/3 антисептик (фурациллин) ерітіндіге толты-рылған ыдысқа салынады, осылайша, дренажды түтікше мен резиналы бармақша ерітіндіге батырылып тұруы қажет. Дренаждан қысқышты шешеді, нәтижесінде плевра қуысын клапанды жүйемен дренирлеу іске қосылады. ЛЮМБАЛЬДІ ПУНКЦИЯ Белдік (люмбальді) пункция – жұлынның тор астындағы кеңістікке инені енгізуге негізделген іс шара. Пункцияны омыртқаның кез келген бөлімінен жасауға болады, бірақ әдетте оны бел бөлімінде жасайды. Бұл пункция диаг-ностикалық және емдік (төмендегіден қараңыз) мақсаттармен кеңінен қолда-нылады. Бел пункцияның диагностикалық мәні мынадай мүмкіндіктермен анықталады:
Көрсеткіштер: бас ми-жұлын сұйықтығын зеттеу (қанның, ақуыздың болуына және цитозды анықтау үшін); ісікке және омыртқааралық дисктар жарығына күмәнданған жағдайда ауаны және рентгенконтрасты заттарды торасты кеңістікке енгізу; пневмоэнцефалографины жүргізген жағдайда; жа-рақат және мидың ісінуі кезінде бас сүйек ішілік қысымды төмендету үшін; дәрілік заттарды (антибиотиктер және т.б) енгізу үшін сонымен қатар, жұ-лындық жансыздандыру кезінде жансыздандыратын ерітінділерді енгізу үшін. Қарсы көрсеткіштер: Артқы бассүйектік және самайлық бөлімдегі шұнқырлар аймақтарында патологиялық үрдістердің болуы (үлкен шүйделік және Биш тесіктетерінде қайғылы аяқталатын дислокацияның және мидың бағаналы бөлімдерінің қысылуы). Ми жарақаты, қабыну аурулары, мидың және жұлының ісіктері, ми қан айналымының жедел бұзылыстары кезінде пункция диагностикалық мақсат-пен жасалынады. Сонымен қатар омыртқа өзегінде ликвордың қысымын өл-шеп, ликворды цитологиялық және биохимиялық зерттейді (ақуызды, қант-ты, хлоридтерді және т.б. анықтау). Жүйке жүйесі ауруларының диагности-касы кезінде контрасты заттарды енгізу. Ликвор қысымының минингитте, су-барахноидальді қан құйылғанда және эпилептикалық жағдайлар кезіндегі қалпына келуі. Сопақша мидың шүйделік тесікке қысылып қалуы, кома, шок, коллапс, бел аймағындағы терінің іріңдікті зақымдалулары немесе ойылулары.
Бірінші көмек: Сопақша мидың шүйделік тесікке қысылып қалуында пункцияны міндетті түрде тоқтатып, үстелдің немесе төсектің аяқ жағын 25-30 см көтеру қажет, көктамырға лазикс, маннитол, мочевинаны тағайындау керек. Коллапс кезінде жүректік дәрілік заттарды тағайындайды. Бел ауырғанда немесе инеде қан пайда болған жағдайда инені алып шығып, пункцияны қайталау қажет. Менингизм белгілері білінгенде көктамырға 40% глюкоза ерітіндісін, диакарб, фуросемид, десенсебилизирлеуші дәрілерді және төсектік режим тағайындалады.
Ине келесіде теріасты клетчаткадан, өсаралық аймақтан және сары бай-ламнан, қатты және өрмектәрізді қабықтан өтеді де субарахноидальді кеңіс-тікке барады. Инемен қатты ми қабығынан өткенде өзiндiк "жеңілдік" сезі-леді. Әрі қарай инені абайлап 1-2 мм алға жылжытады және мандренді алып тастайды. Пункция дұрыс жасалған болса, саңылаудан жұлын сұйығы байқа-лады. Субрахноидальді қысымды анықтағанға дейiн сұйықтықты жо-ғалту-дан сақтану қажет. Диагностикалық мақсатпен – жұлын сұйықтығынан 1-2 мл алса жеткілікті, бұл көлем оның құрамын анықтау үшiн жеткiлiктi. Жұлын сұйықтығын баяу шығарады, ағып шығу жылдамдығын иненiң саңылауынан мүлдем алынбайтын мандрен арқылы реттеп отырады. Жұлын сұйығының түсi маңызды диагностикалық мәнге ие. Зерттеулер орындалу кезінде ине көк тамыр өрімдерін зақымдауы мүмкін. Мұндай жағдайларда жұлын сұйықты-ғына жолақтық қан қосылады. Макроскопиялық түрде «жолақтық қанды» шынайы субарахнойдальді қан жиналудан инеден ағып жатқан қан тамшы-сының түсінен ажыратады, яғни « жолақтық қанның» түсі түссіз тамшыда тамыршақтар секілді көрінсе, ал субарахноидальді қан жиналуда тамшы бір-текті түске боялған болады. Жұлын сұйығының түсі, ондағы эритроциттердің саны туралы, сонымен қатар, микроскопиялық жолмен анықталатын гемор-рагияның мерзімі жөнінде де мәлімет алуға мүмкіндік береді. Ликвордың түсі жеңіл жарақат кезінде сұрғылт-қызғылт арасында ауысып отырса, ал ауқымды қан жиналғанда ептеп қан қоспасынан шынайы қанға дейін бояла-ды. Егерде пункцияны жарақаттан кейін 2-3 ші тәуліктерде жасаса, онда сұйықтықтың түсі эритроциттердің ыдырауына байланысты сары болады. Әдетте ксантохромия қанның жаңа порциясы түспесе 2-3 аптаға дейін сақта-лады. Ликвор қысымын өлшеп, сұйықтықты зерттеуге алғаннан кейін, өрмек тәрізді қабаттың астына дәрілік заттарды енгізгеннен кейін, инені алып тастап, тесілген тері аймағын орнына келтіріп, йодпен өңдейді де стерилді салфеткамен жабыстырып қояды. Таңғышты гематоманың алдын алу үшiн 3-4 минут бойы сәл қысып қояды. Жұлын сұйықтығын пункция саңылауы арқылы қатты ми қабығына, эпидуральді клетчаткаға ағып кетуін азайту үшін науқас 2- сағат iшiнде етпетiмен жатуы керек. Келесі екі тәулікте науқас қатаң төсектік қалыпты сақтауы қажет. Ми бағанасының дислокациясы туындау қапі туындаған кезде, көрсеткіштері бойынша төсектің басын төмендетеді, дегидратациялық терапияны күшейтеді және төсектік қалыпты ұзартады.
ЖҮРЕК ҚАБЫНЫҢ ПУНКЦИЯСЫ Емдік және диагностикалық мақсатта қолданылады. Жүректің үдемелі тығындалу көріністерінде жедел жәрдем шарасы болып табылады. Пункцияны сыртқы диаметрі 1,2-2,0 мм болатын жінішке ұзын (10 см кем емес) инемен жасайды. Іс шараны негізінен операциялық бөлмеде жасайды, бірақ кейде оған де-ген қажеттілік оқиға орнында немесе жедел жәрдем машинасында тасымал-дау кезінде пайда болады. Көрсеткіштер: Жүректің тығындалуы, осы үрдістің іріңдік ағымы, экссудаттың ұзақ сіңірілуі, диагноз қою мақсатында. Қарсы көрсеткіштер: Жүрекқабы қуысының облитерациясы. Мүмкін болатын асқыныстар: жүректің зақымдалуы, қан кетулер. Жүректің немесе қан тамырларының зақымдалуына күмәнданғанда ине-ні шығару, төсектік тәртіпті белгілеу, гемостатикалық дәрілік заттарды та-ғайындау және динамикалық бақылау (артериялық қан қысымы, жүректің соғу жиілігі, жүрек аускультациясы, қан анализі) бірінші көмек болып есеп-теледі. Құрал-саймандар:
Орындалу әдісі: Жүрек қабының жедел пункциясы үшін алдынғы төменгі жету арқылы барады, науқас арқасымен жатады, денесінің жоғарғы бөлігі 45-50º бұрышқа көтерілген ( сурет 20). Оператор сол жағынан тұрады. Орталығы семсер тәрізді өсінді болып табылатын операциялық алаңды өңдеп және стерильді жаймалармен қоршағаннан кейін жергілікті жансыз-дандырады. Инені немесе троакардың енгізу нүктесі параксифоидальді және семсертәрізді өсіндіден солға қарай 1 см төмен орналасады. Инені 45° бұ-рышпен жоғарыға бағыттайды. Иненің ұшы 3-5 см тереңдікте (науқастың дене бітіміне қарай) перикардқа жетеді, пункция жеңiл кедергiнiң жоға-луымен сезiледі. Иненің бойымен новокаинді енгізеді және біртіндеп пор-шенін тартады. Жүрекқабын иненің түсуі шприцте сұйықтықтың немесе қанның сорылғанымен байқалады. 
Сурет 20. Жүрекқабының пункциясы: а- алдыңғы көрініс; б-бүйірлік көрініс ВЕНЕСЕКЦИЯ Көрсеткіштер: венепункция жүргізудің мүмкін болмауы, ұзақ уақыт бойы көктамырға сұйықтық енгізу, көктамырға енгізу кезінде тасымалдау. Қарсы көрсеткіштер: көктамырдың тромбталуы, флебит, тромбо-флебит. Орындалу әдісі 21 суретте көрсетілген. 
Сурет 21. Венесекцияның сатылары: 1-бөліп алу, 2-байлау, 3- шеткері соңын байлау және катетер қою, 4-теріні тігу. ҚЫНАПТЫҢ АРТҚЫ КҮМБЕЗІ БОЙЫНША ҚҰРСАҚ ҚУЫСЫН ПУНКЦИЯЛАУ Көрсеткіштер: 1) жатырдан тыс жүктілікке күмәнданғанда, 2) кіші жамбастың тік ішектік-жатырлық кеңістігіне дәрілік заттарды енгізуге қа-жеттілік туса, 3) қосалқылардың (пиосальпинкс) іріңді қабынуына күмән-данғанда, кіші жамбас мүшелерінен қан кетуді анықтау (жатырдан тыс жүктілік, аналық бездің жарылуы), ірің және сұйықтықтың (пельвиопери-тонит) болуы, және ісіктік жасушалардың анықталуы. Қарсы көрсеткіштер: жабыспа ауруы. Мүмкін болатын асқынулар: жара инфекциясы, қуықтың, тік ішектің зақымдалуы. Құрал-саймандар: қынаптық айна, көтергіш, қысқыштар, ұзын инелі шприцтер, спирт, дәкелік тығындар. О 
Сурет 22 рындалу әдісі: Тесуді асептика және антисептика ережелерін қатаң сақтай отыра жасайды. Қынапқа қасық тәрізді айна мен көтергішті енгізеді. Жатыр мойнын босатады. Артқы еріндерді қысқыш-тармен ұстап алға қарай (симфизге қарай) тартады. Қынаптың қабырғаларын артқа тартады. Ортаңғы сызық бойымен құйымшақ – жатырлық байламдар ара-сымен созылған артқы күм-безге кең диамерлі үшкір 10 граммдық шприцке ки-гізілген ұзын инені (12-14 см) енгізеді. Инені нық қысқа түрткімен 2-3 см тереңдікке енгізеді (сурет 22). Иненің бағыты көлденең немесе ептеп алға қарай (жамбастың өткізгіш осіне паралелді). Шприцтің поршенін баяу шығарады. Шприцтің іші бос болған жағдайда піскекті өзіне қарай тарта отырып инені абайлап шығарады (шприцмен бірге). Пунктат ақырғы сәтте пайда болуы мүмкін (ине сұйық-тықтың деңгейінен жоғары немесе қатты тінге тіреліп қалған жағдайда). Тар қынап болған жағдайда сол қолдың сұқ және ортаңғы саусағын енгізіп құйымшақ – жатырлық байламы аймағындағы мойынның астына орналасты-рады. Саусақтардың негiздерiмен бұтаралықты төмен қарай тартады. Инені қынапқа енгізілген саусақтардың алақанды беткейлерінің арасынан енгізеді. Алдыңғы күмбез арқылы тесу рұқсат етілмейді (қуықты тесіп кетуі мүмкін), сонымен қатар бүйірлік күмбездер арқылы да тесу ұсынылмайды (жатыр қан тамырларын және несепағарды зақымдауы мүмкін).
А О Сурет 23. Асқазанды жуу техникасы а - жүйенiң сумен толтырылуы; б- асқазанның қысымның төмендеуінің арқасында толтырылуы; в - асқазан iшiндегi, қызғылт түстi суды шығару карболен 10-15 г (белсендiрiлген көмiр) ерiтiндiсiнен, - вазелин майы; өзіндік байланыстырушы және бейтараптандыратын қабiлеті бар - ерiтiнді түрiндегi сода, этил немесе метилдiк спиртпен, дихлофоспен, ауыр металлдармен тағы басқалармен улауда унитиол 2% - болып табылады. рындалу әдісі: Асқазан тү-тікшесін енгізеді және оның сырт-қы соңын жуатын аспапқа жалғай-ды. Сонда екі жүйеден құралған аспап пайда болады: асқазан және шұңқыр. Егерде суға толы шұң-қырды асқазан деңгейінен жоғары ұстаса, ондағы су асқазанға түседі; егер төменірек ұстаса онда асқа-зандағы сұйықтық құйғыш шұң-қырға (воронка) түседі (сурет 23). Шұңқырды суымен толтырып аурудың тiзелерi деңгейде ұстайды, және науқастың ауызынан 25 см-ге жоғары көтередi. Асқазанға сумен бiрге ауа түспеу үшін шұңқырды көлбей ұстау керек. Шұңқырдың ішіндегі су деңгейі түтікше дең-гейіне жеткен бойда, шұңқырды төмен түсіріп және оны бастап-қыдағыдай қалыпта ұстау қажет. Су қосылған асқазандар iшiндегi сұйықтық шұңқырға түсе бастағанда және шыққан сұйықтықтың көлемі шамамен енгі-зілген сұйық-тықтың көлеміндей болғанда шұңқырды аударып сұйықтықты ыдысқа құюға болады. Бұл процедураны «су тазаланғанға» дейiн қайталай-ды, яғни асқазанның барлық iшiндегiсi сумен толықтай шыға-рылмайынша. Жуу аяқталғаннан кейін құралды үзедi және лезде зондты алып тастай-ды. Құралды және тү-тікшені мұқият жуады, түтікшені күшті ағынды сумен жуылуы керек. Егер алкогольмен немесе оның алмастырғыштарымен улан-ған науқас санасыз күйде болса, онда оған жіңішке асқазан түтікше-сін мұрын арқылы енгiзу керек. Сұйықтықты шприцпен сорғызып оның түрi және иiсі бойынша тү-тікшенің енгеніне көз жеткізгеннен кейін шприцпен суды енгізуге жә-не барынша көп шығаруға болады. Жуып тазартылған сулар зерттеуге лабораторияларға бағытталады. Жеңiл тамақтық уланғанда және науқас іс-шарадан үзiлдi-кесiлдi бас тартқан жағдайда, 10-15 минут бойы 5-6 стақан су ішіп iлешала құсып тас-тауды ұсынуға болады. Мұндай жуу қышқылдармен, сiлтілермен улану-ларда, тағы басқа улармен уланғанда жеткiлiксiз.
Орташа есеппен ересек адам үшін 1 л-дей суды (750 мл-ден 2 л дейін) алады. Неғұрлым штативтағы ыдысты жоғары (0,5-1-1,5 м) iлiп қойса, соғұр-лым сол енгізілетін сұйықтың қысымы көбiрек болады. Сұйықтың түсу жылдамдығын кранмен реттеп отырады. Сұйықтықтың төмен температурасы механикалық әсерден басқа, перистальтиканың күшеюіне де әсер етеді. Ато-никалық іш қатуларда сұйықтықтың температурасы 20ْ және 12ْ болуы мүм-кін, ал спастикалық іш қатуларда жылы немесе ыстық 37, 40 және 42º темпе-ратурада босаңсытатын клизмалар қолданылады. Әдетте суық су ішектердің жиырылуын шақыратындықтан және еш нәтиже бермейтіндіктен, клизма үшiн индифферентті температурадағы немесе жылы, температурасы 37-39° суды пайдалану керек. Клизманың әсерiн күшейту үшiн (шаруашылық неме-се бала сабынының жоңқасынан бiр үлкен қасығын) сабындарды ерітеді немесе глицериннiң 2-3 үлкен қасығы немесе өсімдік майын қосады. Түйме-дақтың қайнатпасынан дайындалған клизма (бiр стақан суға кепкен түйме-дақтың бiр үлкен қасығын қосады) негiзiнде тазалағыш клизмаға жатады ол iшектiң шырышты қабығына тұтастырғыш әсер етеді, метеоризмда қолда-нылады. О 
Сурет 24. Тоқ iшектiң әр түрлi сегменттерiндегі енгізілген сұйықтың көлемi рындалу әдісі: Эсмарх ыдысына суды немесе температурасы мен құрамы дайындалған сұйықтықты құяды және кранды ашып ауаны ығыстыра отырып, онымен түтікшені толтырады. Содан соң кранды жауып, ыдысты штативке төсектiң үстiнде 75 см-дей биiктiкке iлiп қояды. Науқас оң немесе сол бүйiріне төсектiң шетіне тiзелерін бүгіп және аяқтарын iшiне келтiрiлiп жатады. Науқастың астында клиенка салынады, оның бос жиегін ыдысқа тү-сіріп қойып жасау мүмкін болмаса, клизманы науқасқа арқасына жатқызыл-ған қалыпта жасайды, тек оның астына дәретсауыт салынады. Iш бұлшықет-терінің қатаюында суды енгiзу науқастың тiзе – шынтақтық қалыпында жеңiлденедi және қысым азаяды. Түтіктің ұшына вазелин жағады, сосын сол қолмен артқы тесікті ашады, ал оң қолымен түтікті жеңiл айналма қозға-лыстар жасау арқылы 10-12 сантиметрлерге енгізеді. Ұшының алғашқы үш-төрт сантиметрлерiн кіндікке парал-лельді бағытпен енгізсе, содан соң құйымшаққа қарай бағыттай енгізеді. Түтікті енгiзгеннен кейiн кранды ашып, кружканы 40-50 см-ге көтередi содан кейін сұйықтықты енгізе отыра круж-каны бiр метр биiктiкке бiртiндеп көте-реді. Егер су түспей жатса түтіктің қал-пын аздап 1-2 см ге өзгерту керек, неме-се кружканы ептеп көтеріп қысымды аздап жоғарылату керек. Егер бұл кө-мектеспесе, ұшын алып тастап ағынды сумен өткізгіштігін қалыптастырып, қайта енгiзуi керек. Құюлар аяқталған-нан кейін түтікті абайлап алып тастай-ды. Енгiзiлген сұйықтық тоқ iшектiң барлық бөлiмдерiне тіпті соқыр iшекке дейін жетуі мүмкін, және перистальти-каны күшейтіп, төменгі жағына толғақ сезімін тудырады, сол үшін науқас 5-10 минутқа мiндеттi түрде қысып шыдауы қажет (24-шi сурет). Майлы клизмалар спастикалық іш қатуда және тоқ iшектiң қабыну ауруларында қолданады. Май iшектiң қабырғасымен және нәжістің арасына кiрiп, оны қаптап алады да шығуын жеңiлдетеді. Бұдан басқа, май iшектiң флорасының ықпалымен жартылай ажырайды; сонымен бiрге осыдан пайда болған май қышқылдары ішек қозғалысын қалпына келтiруге себепшi болатын iшектiң қабырғаларына әлсiз тітіркендіргіш әсер етеді. Әдетте өсiмдiк майын (күнбағыс, зығыр және сора) немесе 100-200 мл мөлшер жылытылған (температура 37-38) вазелин майын қолданады. Орындалу әдісі: Iшектерге майды енгiзу үшiн 100- 200 мл ге алмұрт тәрiздi баллон немесе Жане шприці пайдаланады; баллон немесе шприцке резеңке ұштарын кигізедi. Май ағып кетпеу үшін, майды біртіндеп енгізеді, науқас абыржымастан жатуы керек. Майлы клизмасын әдетте кешке iстейді; iшектердiң босауы 10-12 сағаттан кейiн басталады. Құралдарды қолданудан кейiн содамен ыстық сумен мұқият жуады және қайнатады. Гипертониялық клизмалар 10 % хлорлы натриды ерiтiндiсі немесе күкiрт қышқылды магнезияның 20-30% ерiтiндiсi немесе күкiрт қышқылды тұздарын қолданады. Көрсеткіштер: атониялық іш қатулар Қарсы көрсеткіштер: 1) тоқ iшектiң төменгi бөліміндегі қабыну және жаралы процесстерi, 2) артқы тесік аймағындағы сызат, 3) ішектік түйiлуге бейім келетін iшектердiң үлкен тітіркеніштігі. Гипертониялық ерiтiндiлерді жылытқан түрде майлы клизмасында қолданған құралдармен 50-100 мл көлемде енгізеді. Ауруға дефекацияға дейін 20-30 минуттай шыдай тұруы керек. Сифон клизмалары. Жуушы клизмалардың ішіндегі ең қарапайым және тиiмдiсi болып табылады; енгізілетін су тоқ iшектiң барлық бөлiмдерiне енеді және оның шырышты қабығын қайталап жуып шығады. Көрсеткіштер: 1) iшек өтімсіздігіне күдіктенгенде (жуынды суда көпіршіктердің болмауы күдікті растайды), 2) тазалағыш және iш өткізетін клизмалардан нәтиже болмаған жағдайда, 3) iшектерге ауыз арқылы түскен ашу және шіру өнімдері, улар, ірің, сөлді және ағзадан ішектер арқылы бөлінетін улы заттарды шығару. Қарсы көрсеткіштер: тазалағыш клизмалардағыдай. Сифон клизмасы үшiн 10-12 литрлер таза және жылы суды дайындайды. Сифон клизмаға арналған құрал диаметрі 1см кем емес және ұзындығы 1,5 м болатын резиналы түтікше кигізілетін 1-2 литрлік сыйымдылығы бар шұңқырдан тұрады кейін оған жалғастырушы түтікшемен ішектік түтікшені қосады. Олардың орнына жуан асқазан түтікшесін қолдануға болады. Құралдармен сулардан басқа, құман және легендi даярлау керек. Ауру арқасына жатады, оның астына ыдыс ал, ыдыстың астына клеенканы салады. Орындалу әдісі: Ішектердi жуу байланысқан тамырлардың немесе си-фон қағидаларына негізделген. Ішектiк түтікшенің соңын вазелинмен сылап артқы тесік арқылы 20-30 см ге енгізеді. Шұңқырды науқастың денесінен көтерiңкi және қисайтып ұстап толтырады да көтередi; су шұңқырдың конусының төбесiне жеткенде оны легеннен төмен түсіреді де ешқайда бұрмай, және жуындымен iшектiң iшiндегiлердің су оның бөлшектерiмен бұрынғы деңгейге жеткенше күтедi. Шұңқырларың бұндай жағдайында сумен бірге шығатын көпiршiктер қозғалысын жалғағыш түтікше арқылы бақылауға болады. Кейін шұңқырдағы сұйықтықты легенге құяды да, қайта толтырып жууды жалғастырады. Егер шұңқырдан су түйiлу салдарынан түтікшеден тысқары шықса, онда шұңқырды төмен түсіру керек те кішкене күткеннен кейін жууды жалғастырады. Бұл жууыдың мақсаты тек қана тоқ ішекті тазалап қана қоймай, оның шырышты қабығына суда еріген тұздармен, дәрілік заттармен әсер етіп жартылай сіңіріледі. Iшектi жуу – көбінесе курорттарда жалпы ванналар қарсы көрсетілген науқастарға қолданылады, сондықтан суастылық iшектi жуу тағайындауға болмайды. Науқас кушеткіге арқасымен жатады, науқастң астына дәретсауыт, жер-ге ыдыс қояды. Кушеткіден 1,5 м биіктікке сиымдылығы 20 л ыдыс ілінеді. Ішектерді жуу үшін 38-42ْ С температудағы сұйықтық қолданылады. Ыдыс-тан краны бар және бақылаулық шынысы бар резиналы түтікше шығады, ол диаметрі 0,5 см жіңішке, соңы дөңгеленген бүйірлерінде көптеген тесіктері бар резиналы түтікшемен байланысқан. Ішек зондысын өзіне қысқа, диаметрі жағынан екі есе үлкен резиналы түтікке- үштікке енгізеді. Тік ішекке осы үштіктің 10-12 см енгізіп, ал қалған екі бөлігі сыртында қалады: біреуі арқылы ішек зондын енгізеді, ал екіншісі арқылы дәретсауытқа ағатын ішек жуындысын шығарады. Егерде зонд алдындағы түтікке су құйып, зондтан кейінгі түтікті жауып қойса, онда сұйық ішекке жиналады, ал зонд алдын-дағы түтікті жауып, зондтан кейінгі түтікті ашса, онда сұйық ішектен шыға-ды. Осылай жууға арналған ішектік зондтың диаметрі үлкен болуы керек және бүйірлік тесіктері енді болуы қажет, себебі ішектен шығатын нәжіс қалдығы, шырыштар тесіктерін бітеп қалуы мүмкін. әрине, осындай үзілмелі сифонды клизма жасау кезінде енгізілетін сұйықтықтың көлемін қатаң бақы-лап тұру қажет және ішектің сұйықтықпен кернеп кетпесі үшін, 1,5-2 минут үзіліс жасап сұйықтықты шығарып тұрған абзал. Соңғы кезде орындалу қарапайымдылығына байланысты ішектік душ деп аталатын іс- шара жиі қолданысқа енгізілуде. Науқас унитазға отырады. Науқастың тік ішегіне металды қисық түтікпен байланысқан ішектік зонд қойылады. Ол өз кезегінде шайынды суы бар бөшкемен резиналы шланг арқылы байланысқан. Науқастың вертикальды қалыпта отыруына байла-нысты енгізілетін сұйықтықтың көлемі шамалы болады, сол себепті бұл іс-шара тоқ ішектің тек төменгі бөлімінің шырышты қабатын жууға ғана араналған. Дәрілік клизмалар тік ішекке жергілікті немесе жалпы әсер ететін дәрілерді енгізуге арналған (қабынуға қарсы, жирылуға қарсы, әртүрлі құрттарға қарсы және т.б.) жергілікті әсері бар дәрілерді 50-100-200 мл көлемінде жылы күйінде ұзын резиналы тереңдігі 15-20 см түтігі бар арнайы баллон немесе Жане шприцімен енгізеді. Клизма жасалғаннан кейін науқас жарты сағаттан аса тыныштық жағдайында жата тұруы керек. Көбінесе, түймедақ, хлоралгидрат (крахмалға қайнатылған), натрий салицилаты және т.б. қоолданылады. Егерде дәрілік зат тамшы түрінде болса, он алдын-ала 30-50 мл суға ерітіп алып, сосын ғана енгізу қажет. Тамшылы клизма көк тамыр және тері арқылы енгізу сияқты көрсет-кіші бойынша глюкозаның 5%-дық немесе (0,85%) ас содасының изотони-калық ертіндісінің үлкен көлемін (2 л дейін) енгізу қажет болған кезде қолданады. Тамшылы клизманың құрал-жабдықтар Эсмрах кружкасынан, тамшы-латқыш орналасқан резиналы түтіктен, байланыстырғыш түтіктен және ішек түтігінен (ұзындығы 30-40 см, диаметрі 0,5 см, бүйірінде бірнеше тесіктері бар резиналы түтіктен) тұрады. Тамшлатқыштың алдындағы резиналы түтікшеге тамшының реттеп тұратын қысқыш бекітеді. Қалыпты жағдайда ересектерге минутына 60-100 тамшы, ал балаларға 15-20 тамшы енгізіледі. Техникасы: науқас төсегінде ыңғайлы қалыпта арқасына жатқызылады және іс-шараның орындалу уақытында ұйықтауына болады. Ыдысқа жылытылған ертіндіні құяды, түтіктер жүйесін толтырады, қысқышпен тамшының жиілігін реттейді, сосын науқастың тік ішегіне 20-30 см тереңдікте ішек түтігін енгізеді, кружкіні штативке іліп қояды. Бірнеше сағатқа созылатын, осы іс-шара барысында медициналық бикеш үнемі қадағалауы керек: 1) түтіктердің қисайып қалу нәтижесінде тамшы-лардың ішекке өтуінің тоқтауы ЕРКЕК ЗӘР ШЫҒАРУ ӨЗЕГІНІҢ КАТЕТЕРИЗАЦИЯСЫ Көрсеткіштері: жедел зәр тоқтауы Қарсы көрсеткіштері: уретраның ісігі, тыртықтанып тарылуы. Болуы мүмкін асқынулар: уретраның жарақаты. Науқасты жамбасын биіктетіп, аяқтарыннын арасын ашып, шалқасынан жатқызады. Науқас алақандарын құйымшағының астына қойдыртады. Дәрі-гер жұмсақ катетер енгізген кезде науқастың оң жағында, ал металл құралды енгізген кезде науқастың сол жағында тұрады. Сыртқы жыныс мүшесінің басын залалсыздандырғыш ертіндінің әлсіз пайызымен (фурациллин) өң-дейді. Резиналы катетерді зәр шығару өзегіне анатомиялық қысқыштың көмегі-мен енгізеді және уретраның салбырап тұрған бөлігін ортаңғы сызық бойы-мен тартады. Катетердің ұшы зәр шығару өзегінің алдыңғы қабырғасымен жылжиды. Қиындық болған жағдайда, металлды катетер енгізеді. Металлды катетер еркектердің зәр шығару өзегінің ерекшеліктеріне қа-рай жасайды. Уретраның бұтаралықтағы қалыпты қисығынан катетерді келесі әдіспен енгізеді: дәрігер науқастың сол жағынан тұрады, науқас ала-қандарын құйымшағының астына қойған қалыпта шалқасынан жатқызы-лады. Сыртқы жаныс мүшесінің басын залалсыздандырғыш ертіндінің әлсіз пайы-зымен өңдейді және стерильды вазелин майын катетердің ұшына жаға-ды. Катетерді уретраға шап қатпарына параллельді қылып орналастырылған қа-лыпта енгізеді. Уретраны катетерге тартқан жөн. Металлды катетердің ұшы бұтаралыққа жеткен кезде, оны тартылған жыныс мүшесімен бірге ор-таңғы сызық бойына әкеліп, әрі қарай баяу түрде шап сүйегінің деңгейіне дейін енгіземіз. Осы сәтте (ең маңызды) катетердің ұшы қозғалысы уретра-ның қисығынан өтіп, қуыққа кіреді. (25 сурет).      
25 сурет. Металлды катетер қою кезеңдері Катетердің жылжуы кезіндегі кедергі уретраның тыртықты тарылуынан, тастармен бітелуінен, сыртқы сфинктерінің спазмымен, аталық бездің үлкен аденомасымен туындауы мүмкін. Уретрада жалған тесіктің дамуын болдырмас үшін, катетерді енгізу кезінде жылдам әрі күштеуге болмайды. Спазм болған кезде катетерді енгізуді тоқтату керек, бірақ катетер ұшымен сфинктерді шамалы итеріп тұру қажет. Кей кезде осындай жағдайларда толықтау катетерлерді қолдану нәтижелі болады. САУСАҚПЕН ТІК ІШЕКТІ ТЕКСЕРУ Көрсеткіштері: құрсақ қуысы және кіші жамбас мүшелерінің ауру-ларында, тік ішек ауруларының диагностикасында тік ішекті саусақпен тексеру міндетті түрде жүргізілетін шара болып табылады. Бұл әдісті, науқас ішіндегі ауырсынуға, кіші жамбас мүшелерінің қызметі бұзылғанына, ішек қызметі бұзылғанына шағымданған жағдайдың барлығында қолданады. Бұл әдіс әрдайым тік ішекті инструментальды тексерумен бірге жүреді және ин-струментальды жүргізудің қаншалықты мүмкін екенін немесе инструмен-тальды тексеріс кезінде болатын асқынулардың алдын алуға мүмкіндік береді. Тік ішекті саусақпен тексеру барысында артқы тесіктің бұлшықетінің функциональды жағдайын, ауруларын, анальды тесіктің және тік ішектің патологиялық өзгерісін (сызаттар, жыланкөздер, геморрой, ішек қуысының тыртықты тарылуы, қатерлі және қатерсіз ісіктер, бөгде заттар); қабынулық инфильтраттар, параректальды аймақтағы, сегізкөз және құйымшақ маңын-дағы жылауықты және ісікті түзілімдерді; әйелдерде ішкі жыныс мүшелері-нің және еркектерде аталық безінің өзгерістерін; жамбас іштігінің жағдайын, жатыр-тікішектік немесе тікішек-қуықтық ойықтардың жағдайын анықтауға мүмкіндік береді. Кейде анальды аймақтан жоғарғы тік ішек қабырғасының инструментальды зерттеулерде көрінбейтін аймақтарындағы патологиялық үрдісті анықтаудың жалғыз әдісі болып тік ішекті саусақпен тексеру ғана табылады. Қарсы көрсеткіштері: артқы тесіктің өте тарланып тыртықтануында және қатты ауырсыну кезінде тік ішекті саусақпен тексеруге болмайды. Қат-ты ауырсыну кезінде дикаин майын, анальгетиктерді және наркотикалық зат-тарды қолдану арқылы ауырсынуы басылғаннан кейін ғана тексеруге болады. Орындалу техникасы: тік ішектік тексеруді науқастың әртүрлі қалпын-да жүргізеді: аяғын тізе және жамбассан буынында бүгіп бүйіріне жатқызып, шалқасынан жатқызып (гинекологиялық креслоға отырғызып) тізе буынында бүгіп ішіне жақындатылған қалыпта. Кейде тік ішектің анықтауға қиын жоғарғы бөлімдерін зерттеу үшін науқасты төрт тағанда тұрғызып тексереді. Перитонит немесе Дуглас кеңістігінің шектелген іріңдігіне күдік туған кезде науқасты тек шалқасына жатқызып қана тексеру керек, себебі науқас тек шалқасымен жатқан кезде ғана тік ішектің алдыңғы қабырғасының салбы-рауы және ауырсынуын анықтауға болады. (26 сурет). Тік ішекті саусақпен тексеру барысында әрдайым артқы тесіктің аймағы-на көңіл аудару қажет. Осы кезде қабыну белгілерін (сыртқы жыланкөздер, сыртқы геморроидальды түйіндердің тромбозы, сыртқы тесік жиектерінің толық жабылмауы, ісіктік тіндердің өсуі, терінің қажалуы т.б) байқауға болады. Алдын ала стерильді қолғап киілген оң жақ қолдың сұқ саусағына вазелин майын жағып, баяу қозғалыспен сыртқы тесікке енгізеді, науқасқа үлкен дәретке отырған тәрізді «күшенуін» және тексеріс барысында барынша еркін ұстануын сұрайды.   
26 сурет. Тік ішекті саусақпен тексеру. (а- ректальды; б- бимануальды ректальды; в- бимануальды ректовагинальды) Анальды өзектің қабырғасын бақылай тұрып, эластикалығын, артқы тесік сфинктерінің тонусын, керілуін, зерттеу барысында ауырсыну бар-жоғын анықтайды. Кейін саусақты тік ішектің ампуласына енгізіп, қуысының жағдайын (үрдүюін, тарылуын), аталық без жағдайын (еркектерде) және тік ішек-қынаптық қалқаның, жатыр мойнының (әйелдерде), сегізкөз және құйымшақтың ішкі бетіндегі параректальды кеңістікті бағалайды. Тік ішек-тен саусақты алғаннан кейін бөліністің түсіне (қанды, шырышты, іріңді) көңіл аударады. Тікішектің ампула үсті аймағын, пельвиоректальды шел майының немесе тікішек артылық кеңістіктің ауруларын да (парапроктит, пресакраль-ды жылауық), жамбастық іштіктің ауруларында (қабынулық үрдіс немесе ісікпен зақымдалуы) бимануальды саусақтық зерттеу жүргізеді. Осы мақсат-пен оң жақ қолдың сұқ саусағын тік ішекке енгізіп, сол қолымен шаптық симфиздің үстінен іштің алдыңғы қабырғасын басады. Тікішек-қынаптық қалқанның жағдайын, тікішектің алдыңғы қабырға-сының қынаптың артқы қабырғасымен және жатыр денесімен салыстырған-дағы қозғалғыштығын бағалау үшін тікішектік және қынаптық тексеріс жүргізеді.
әдіс жылауық ішіндегін жарықтың көмегімен анықтауға негізделген. Жарық көзі болып (фонарик, эндоскоптың жарық көзі және т.б) болып табылады. Жұмсақ тіндерді жылауық қабырғасына қатты қысу керек. Егер жылауықтың құрамында түссіз сұйықтық болса, онда қараңғы бөлмеде қызыл түс болып көрінеді. Бұлыңғыр сұйықтық және тығыз құрылым немесе ішкі мүшелер жарықпен шағылыспайды. 
27 сурет. Шап-ұмайлық жарық пен ұма шеменіне ажыратпалы диагностикасында ұманың диафаноскопиясы ҚОРЫТЫНДЫ Оқу әдістемелік құралда хирургияда қолданылатын негізгі диагности-калық және емдік шаралар жазылған. Ем шараларының техникасы түсінікті болу үшін суреттермен безендірілген. Хирургиялық әрекеттермен дәлірек танысу үшін арнаулы әдебиеттер тізімі берілген. Осының бәрі құралды медициналық жоғарғы оқу орындары студенттерінің керекті дәрігерлік шараларды оқып игеруде өте бағалы және тиімді қылады. Оны тәжірибелік құрал ретінде барлық жас дәрігер мамандарға ұсынуға болады. Сөз жоқ, кітап студент пен дәрігердің күнделікті ауруға көмек беру сияқты игілікті ісіне жақсы әсерін тигізеді. Бақылау сұрақтары 1. Стандартты аглютинерлеуші сарысудың сақталу мерзімі А) 1 апта В) 2 айға дейін С) 4 айға дейін D) 1 жылға дейін Е) 5 жылға дейін 2. Қан құю кезінде қандай сынаманы жүргізбейді А) Флакондағы қанның резус сәйкестілігін анықтамайды В) Науқастың қан тобын анықтамайды С) Флакондағы қан тобын анықтамайды D) Топ бойынша сәйкестілікті анықтамайды Е) Резус сәйкестілікті анықтамайды 3. Консервіленген қанның сақталу мерзімі А) 15 тәулік В) 18 тәулік С) 21 тәулік D) 32 тәулік Е) 48 тәулік 4. Пробиркіде экспресс- әдіспен резус- сәйкестілікті анықтағанда, нәтижесін неше минуттан кейін бағалайды А) 0,5 мин В) 1 мин С) 8 Мин
D) 3-5 мин Е)10 мин
А) 0 – 6 сағат В) 12 сағатқа дейін С) 18 сағтқа дейін D) 24 сағатқа дейін Е) 30 сағатқа дейін
А) Бауырдың зақымдалуын В) Құрсақартылық қанталауды С) Көкбауырдың зақымдалуын D) Құрсақ қуысының тамырларының зақымдалуын Е) Ұйқыбезінің зақымдалуын 7. Постхолецистэктомиялық синдромды анықтаудағы ең нәтижелі зерттеу әдісі А) Құрсақ қуысының рентгенографиясы В) Радиоактивті С) Лабораторлы D) Ретроградты холангиография Е) Рентгенокинматография 8. Холеграфияның қай әдісі билирубин көлеміне тәуелсіз, өт жолдарының суретін алуға мүмкіндік береді А) Көктамырлық В) Пероральды С) Инфузионды D) Артерия ішілік Е) Ретроградты панкреатохолангиография 9. Өт жолдарын көктамыр ішілік холангиографиялық жолмен тексергенде мүмкін болатын боялу пайызы А) 10-20
В) 40-50 С) 60-70 D) 80-90 Е) 90-100 10. Ауыз арқылы холецистографияға қарсы көрсеткіш А) Егде жас В) Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі С) Жедел гастроэнтероколит D) Семіздік Е) Басынан өткерген вирусты гепатит 11. Ұлтабар үлкен үрпісі пилорикалық тарылудан қандай қашықтықта орналасқан (см) А) 3 – 6
В) 6 – 8 С) 8 – 12 D) 12 – 14 Е) 14 – 16 12. Геморройдальды түйіндер циферблат көрсеткішінің қай бағытына сәйкес орналасады ( науқас шалқасынан жатқанда) А) 1, 3, 9 В) 3, 7, 11 С) 5, 7, 11 D) 9, 8, 5 Е) 10, 11, 6 13. Артқы тесіктің маңындағы жарықшақтардың орналасу реттілігі А) Алдыңғы, артқы, аралас В) Артқы, аралас, алдыңғы С) Артқы, алдыңғы, аралас D) Бүйірлік, алдыңғы, аралас Е) Алдыңғы, бүйірлік, артқы 14. Қалыпты жағдайда бояғыш зат соқыр ішекке жетеді А) 1 сағаттан кейін В) 2 сағаттан кейін С) 4 сағаттан кейін D) 6 сағаттан кейін Е) 8 сағаттан кейін 15. Тік ішегі түскен баланың параректальды аймағына бөгеу салу үшін 70%-дық спирттің қанша көлемін енгізеді А) 0,45 мл/ кг дене салмағына В) 1 мл/кг С) 1,5 мл/кг D) 2 мл/ кг Е)3 мл/ кг 16. Орташа пневматороксті қалай түсінесіз А) Өкпенің ½ -ге босауы В) Өкпенің 1/3-ке босауы С) Өкпенің ¼-ке босауы D) Өкпенің ¾-ке босауы Е) Өкпенің көкіреаралыққа ығыспай толық босауы 17. Емдік плевральды пункцияның ережесі А) Жоғары жатқан қабырғаның төменгі қыры В) Төменгі жатқан қабырғаның жоғарғы қыры С. Артқы қолтықасты сызығы бойымен 6 қабырғадан төмен емес D. Ине міндетті түрде шприцпен байланысқан болуы керек Е) Алдынғы қолтықасты сызығы бойымен 3 қабырғадан төмен емес 18. Жедел пиопневмоторокс кезінде плевра қуысын дренирлеу және жуу жүргізіледі. Бұл қай кезде қарсы көрсеткіш болып табылады А) Өкпенің коллапсында В) Өкпенің жоғарғы бөлімінің шектелген эмпиемасында С) Төменгі бөлімінің шектелген эмпиемасында D) Бронхоплевральды жыланкөз болғанда Е) Ашылмаған өкпеде 19. Диабеттік іріңді остеоартропатияны емдеу кезінде мына бөгеулердің қайсы қолданылады А) Паранефральды бөгеу В) Белдік симпатикалық түйіндердің перманентті бөгеуі С) Роман бойынша бөгеу салу D) Лоренс- Эпштеин бойныша бөгеу салу Е) Кеуделік симпатикалық түйіндердің бөгеуі 20. Гематорокс диагностикасында ең нәтижелі әдіс А) Перкуссия В) Аускультация С) Рентгенография D) Рентгеноскопия Е) Плевра қуысын пункциялау 21. Қандай интраоперациялық әдіс өт шығару жолдарының жағдайын бағалауға мүмкіндік береді А) Тері арқылы бауырішілік холангиография В) Холедохты зондтау С) Интраоперациялық холангиография D) Спленопортография Е) Диафаноскопия 22. Бауырдың жұмыр байламына бөгеу қай жерден салынады А) Төстік астынан В) Кіндік сақинасы С) Ортаңғы сызық бойынша кіндіктен 2 см жоғары D) Кіндіктен 2 см оңға Е) Спигелев сызығының ортасы 23. Қан құюға нақты көрсеткіш А) Жедел қан жоғалту В) Жарақаттық шок С) Гипопротеинемия D) Электролитті баланстыңбұзылуы Е) Ағзаның бейарналық биостимуляциясы 24. Күбіртке кезіндегі жансыздандыру түрі А) Куленкампф бойынша В) Оберст- Лукашевич бойынша С) Көк тамыр ішілік наркоз D) Жергілікті инфильтрациялық жансыздандыру Е) Интубациялық наркоз 25. Дуглас кеңістігінің шектелген іріңдігінде қандай ем таңдайсыз А) Лапаротомия, іріңдікті ашу және дренирлеу В) Іріңдікті тік ішек арқылы ашу және дренирлеу С) Антибиотикотерапия D) Іріңдікті тік ішек арқылы пункциялау, іріңдікті аспирациялау, қуысты антибиотикпен жуу Е) Іріңдікті бұтаралықпен ашу 26. Жараның біріншілік өңдеуіне қажетті қолайлы уақыт А) 6 сағатқа дейін В) 8 сағатқа дейін С) 12 сағатқа дейін D) 18 сағатқа дейін Е) 24 сағатқа дейін 27. Ұманың шемені мен шап- ұмалықжарықтың ажыратпалы диагностикасын жеңлдететін әдіс А) Пункция В) Аускультация С) Шұғыл операция D) Трансиллюминация Е) Пальпация 28. Бұзылған жатырдан тыс жүктілік пен жедел аппендециттің ажыратпалы диагностикасында маңыздысы А) Кохер- Волкович симптомя В) Промптов симптомы С) Бас айналу және талып қалу D) Бартомье- Михельсон симптомы Е) Қынпатың артқы күмбезінің пункциясы 29. Жараның алғашқы хирургиялқ өңдеуі А) Жараның антисептиктермен жуу В) Асептикалық таңғыш салу С) Жараны антибиотикпен егу D) Жара жиегін және тіршілігін жоғалтқан тіндерді кесіп алып тастау Е)Транспорттық шендеуіш салу 30. Шұғыл хирургияда аспирациялық синдромның алдын алу мақсатында қажет А) Науқасқа Трендленбург қалпын беру В) Науқасты бүйіріне жатқызу С) Асқазанын зонд арқылы босату D) Наркоз қалпына тез ендіру Е) Миорелаксант енгізегнде бұлшықет фибрилляцисының алдын алу Жауаптар эталоны
Ұсылылатын әдебиеттер тізімі
01.07. 2011 ж. басуға қол қойылды Көлемі 3,3 есепті-баспа табағы Формат 60х84 1/16. 100 дана ҚММУ- баспаханасында басып шығарылды Қ жүктеу/скачать 6.01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
сқазанды сумен немесе дәрі-лік ерітіндімен жууды бөлмелік температурада немесе оданда жы-лы орында іске асыру қажет. Ал-дынала 5 л су және суды құятын ыдыс және жуындыны жинайтын ыдыс дайындайды.
арағанды қаласы, Гоголь көшесі,40