5
Уақыт және оның өлшем бірліктері
Сағаттың қысқа тілі сағаттық тіл деп аталады. Ол үлкен екі сызықшаның аралығын 1 сағатта жылжып өтеді. Ұзын тілі минуттық тіл деп аталады. Ол кішкене екі сызықшаның аралығын 1 минутта жылжып өтеді
1 сағатта 60 минут бар
Уақыт және оны өлшеу
Сағат (сағ), минут (мин), тәулік, ғасыр.
7күн - 1 апта
30 не 31 күн (ақпанда 28 не 29 күн) - 1 ай
12 ай (365 не 366 күн) - 1 жыл
12 жыл - 1 мүшел
100 жыл - 1 ғасыр
Дециметр
10см=1дм 10дм=1м
1дм=10см 100=1м
Тік төртбұрыштың қасиеті Шаршы
Шаршының (квадрат) барлық қабырғалары тең.
Тік төртбұрыштың қарама-қарсы қабырғалары тең болады.
6
Разрядтар мен кластар кестесі
БӨЛІНГІШТІК БЕЛГІЛЕРІ
|
Натурал сандар мынандай жағдайда ғана көрсетілген санға бөлінеді
|
Мысалдар
|
10
|
Егер сандар 0 цифрымен аяқталса
|
450
13 600
948 530
|
5
|
Егер сандар 0 және 5 цифрымен аяқталса
|
175
14 840
563 815
|
2
|
Егер сандар жұп цифрлармен аяқталса
(0;2;4;6;8;)
|
638
77 560
18 474
|
3
|
Егер санның цифрларының қосындысы
3-ке бөлінсе
|
3546
3+5+4+6=18
18 саны 3-ке бөлінеді
|
9
|
Егер санның цифрларының қосындысы
9-ға бөлінсе
|
7362
7+3+6+2=18
18 саны 9-ға бөлінеді
|
19
Миллиондар класы
Көп таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру.
Бірлік миллион, ондық миллион және жүздік миллион миллиондар класын немесе үшінші класты құрайды.
10 бірлік миллион = 1оңдық миллион = 10 000 000
|
10 ондық миллион = 1жүздік миллион = 100 000 000
|
10 жүздік миллион ═1 мыңдық миллион═ 1 миллиард═1 000 000 000
|
Көп таңбалы сандарды солдан оңға қарай кластарының атауымен оқиды. 198 656 123-жүз тоқсан сегіз миллион алта жүз елу алты мың жүз жиырма үш ( бірліктер класын атамайды )
10бірлік ═ 1ондық
|
10 бірлік мың ═1 ондық мың═10 000
|
10ондық ═ 1 жүздік
|
10ондық мың═ жүздік мың═100 000
|
10жүздік═1мыңдық
|
10жүздік мың ═1мыңдық мың ═1миллион ═1 000 000
|
Миллиондар және миллиардтар класы.
10 бірл.═1 онд.
|
10мынд.═1онд.мың
|
10млн.═1онд.млн
|
10онд.═1жүзд.
|
10онд.мың═1жүз.мың
|
10онд. млн═1жүзд.млн.
|
10жүзд.═1мыңд.
|
10жүз. мың═1мыңд.мың
═1 000 000млн.(миллион)
|
10жүзд.млн.═1мынд.мн
═1 000 000 000 млрд.
(миллиард)
|
18
Көпбұрыштың периметрі
Үшбұрыштың қабырғаларының ұзындықтарының қосындысының мәні
үшбұрыштың периметрі деп аталады.
|
Төртбұрыштың қабырғаларының ұзындықтарының қосындысының мәні
төртбұрыштың периметрі деп аталады
|
Есінде сақта! Көпбұрыштың периметрі - оның қабырғалары ұзындықтарының қосындысы.
.
4 см 1см + 4см + 1см + 4см = 10см 1 см Немесе 1+4+1+4=10(см) -
Тік төртбұрыштың периметрі
2 см
2см + 2см + 2см + 2см = 8см
2 см Немесе 2+2+2+2+2=8(см) -
шаршының периметрі
Көпбұрыштар
7
Сәуле
Егер бір нүкте белгілеп, одан түзудің бөлігін жүргізетін болсақ,онда сәуленің кескіні пайда болады.
Түзудің бөлігі жүргізілген нүкте сәуленің басы деп аталады.Сәуленің ұшы жоқ.
Сәуленің бір кіші әріппен немесе латын алфавитінің екі бас әрпімен белгілейді.
A
h B
Түзудің басы да, ұшыда жоқ шексіз.
Түзу шексіз болғандықтан, оны өлшеуге болмайды.
Бұрыштар
Сынық сызық
Сызық сызықтың әр кесіндісі буын деп аталады.
Сынық сызықтың ұзындығын табу үшін оның буындарының ұзындықтарының қосу керек.
8
Микрокалькулятор - жеке пайдалануға арналған электронды есептегіш машинаның ықшамдалған түрі.
Қарапайым калькулятор- арифметикалық амалдардың және кейбір қарапайым есептеу амалдарының орындалуын қамтамасыз етеді. Ол ХХ ғасырдын 50 жылдарының ортасында пайда болған.
Назар аудар !
Көп таңбалы санға көбейтуді орындау кезінде дәптердің немесе дәптер сызығының шетінен екінші көбейткішке неше цифр болса, сонша торкөз және оған қосымша бір торкөз қалдыру керек.
Жаңа санау бірлігі - мыңдықтардың құрылуы. Разрядтар және кластар.
Заттардың саны көп болған кезде, оларды мыңдықтармен санайды.
Мыңдық - жаңа санау бірлігі. Мыңдықтармен санауды да бірліктермен санағандай орындайды.
Бірліктер, оңдықтар және жүздіктер бірінші класты немесе бірліктер класын құрайды. Бірлік мыңдар, ондық, мыңдар, жүздік мыңдар екінші класты немесе мыңдар класын құрайды.
Көп танбалы сандарды кластарын атап, солдан оңға қарай оқиды.
Барлық цифрлары нөл болатын сандарын класс бірліктерін және кластарын атайды. ( мысалы, 4321- төрт мың үш жүз жиырма бір, 25 000- жиырма бес мың )
17
Көп таңбалы сандарды жазбаша
қосу және азайту тәсілдері
Көп таңбалы саңдарды қосу кезінде бірлікті бірліктің астына, ондықты ондықтың астына, жүздікті жүздіктің, мыңдықты мыңның астына жазады.
Көп таңбалы сандарды қосу кезінде бірліктерді бірліктер, ондықтарды ондықтармен, жүздіктерді жүздіктермен, мыңдықтарды мыңдықтармен қосады.
Көп таңбалы сандарды азайту кезінде бірлікті бірліктің астына, ондықты ондықтың астына, жүздікті жүздіктің, мыңдықты мыңдықтың астына жазады.
Көп таңбалы сандарды азайту кезінде бірліктерді бірліктерден , ондықтарды ондықтардан, жүздіктерді жүздіктерден, мыңдықтарды мыңдықтардан азайтады.
Достарыңызбен бөлісу: |
