С. Б. Балшыкеев


Капитализм  дәуірінің  пайда  болу  кезеңіндегі  ислам  (XVII-XVIII  ғғ  .)



Pdf көрінісі
бет157/168
Дата03.01.2022
өлшемі1.13 Mb.
#450461
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   168
Balshikeev 1

      Капитализм  дәуірінің  пайда  болу  кезеңіндегі  ислам  (XVII-XVIII  ғғ  .). 
Ислам  тарихы  пайда  болу  кезеңінен  бастап  соғыс  тарихына  ҧласты.  Бҧл 
әскери  аспект  исламның  «постхалифаттық»  таралуына  тән.  Осы  кезеңнің 
аса ірі оқиғалары келесілер саналады:  
1.  1453  жылы  мҧсылмандар  соққысы  салдарынан  Шығыста 
христиандардың қорғаны қҧлады және зор Осман империясы орнады.  
2.  1526  жылы  Ҧлы  Моғолдардың  мҧсылман  мемлекеті  пайда  болды, 
олар Ҥндістанмен қатар, ҥлкен аумақтарды басып алған.  
3. 1520 жылдан бастап  ислам алыс Индонезияға тарала бастайды.  
Исламда  жаңа  тармақтар  пайда  бола  бастайды,  нәтижесінде  олар 
ресми  идеологиялар  ретінде  бекітіледі,  немесе,  жасырын  тҥрде  қызмет 
атқаруға мәжбҥр болады.   
 XVIII  ғасырда  Арабияда  Әл-Ваххабтың  ізбасарлары  –  ваххабиттер 
пайда болады. Ваххаб  М. Лютер тәрізіді жаңа дін қҧрған жоқ, ол Мҧхаммед 
пен тӛрт халифтің кезеңіндегі алғашқы исламды   жандандыруға шақырды. 
Ол  ӛзінің  уағыздарында исламды  жаңашылдықтардан  тазартып,  тек Қҧран 
мен  ерте  хадистерді  басшылыққа  алуды  талап  етті.  Ваххабиттердің 
пікірінше,  әулиелерге  табыну,  Мҧхаммедтің  моласына  және  басқа  да 
зираттарға қажылыққа бару - Қҧранның әрпі мен рухына, бір қҧдайға сену 
принципіне сәйкес келмейді.  
Ваххабиттер  монахтықты,  тақуалықты  жоққа  шығарды  және  осы 
себептен олар сопылардың теориясы мен практикасын сынады.   
Ваххабиттер фанаттар және  экстремистер ретінде сипатталады  –  бҧл 
пайымдауларда шындық кӛп: мысалы, «қасиетті соғыс» (джихад) тек діннен 
азғандар  мен  исламның  жауларына  ғана  емес,  сонымен  қатар,  ислам 
ережелерін  орындамағаны  ҥшін  –  шылым  шеккендері,  спиртті  ішімдіктер 
ішкендері  ҥшін,  діни  салттарды  орындаудан  бас  тартқандары  ҥшін, 
кәпірлермен  достық  қарым-қатынас  орнатқандары  ҥшін,  карта  ойындары 


 
106 
ҥшін  қарсы  соғыс  жарияланды.  Ваххабизм  уақыт  ӛте  келе  Иракқа, 
Тҥркияға, Мысырға, Ҥндістанға және басқа да мемлекеттерге ене бастады, 
бірақ толығымен Арабияда бекіді.  
XIX  ғасырдың  басында  ас-Сенуси  негізін  салған  діни  орденнің 
мҥшелері  –  сенуситтер  пайда  болды.  Әл-Ваххаб  сияқты  ас-Сенуси 
жаңашылдықтармен  бҥлінбеген  бастапқы  исламның  тазалығын  қайтаруды 
жақтаған.  
Ваххабиттер  сияқты  сенуситтер  отаршыл-еуропалықтарға,  сонымен 
қатар,  олардың  жерін  басып  алған  тҥркі  тҧлғасындағы  бір  қҧдайға 
табынушыларға  қарсы  аянбай  кҥресті.  Нәтижесінде,  сенуситтердің  әсері 
әлсіреді,  бірақ  толығымен  жойылған  жоқ.  Қазіргі  таңда  олар  негізінен 
Солтҥстік  және  Орталық  Африканың  мҧсылман  мемлекеттерінде  ӛмір 
сҥреді.  
XIX ғасырдың 40-жылдары Иран аумағында ӛзін Баб деп жариялаған 
(баб-«қақпа»)  негізін  салушы  Әли  Мҧхаммед  Ширазидің  есімімен  аталған 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   168




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет