С. Д. Якушева педагогикалық шеберліктің негіздері педагогикалық мамандықтар бойынша орта кәсіптік білім берудің бағдарламаларын жүзеге асыратын білім мекемелерінің оқу процесінде қолдануға арналған оқулық

Қҧзыреттілік жəне қҧзыреттер • Педагогтың кəсіби қҧзыреттілігі: мəні, қҧрылымы жəне мазмҧны • Педагогтың қызметіндегі кəсіби қателіктер

XXI ғ. білім беру «адамның еркін дамуына», шығармашылық бастамаға, білім алушылардың дербестігіне, болашақ мамандардың бəсекеге қабілеттіліктеріне бағыттайды. Бҧл өзгерістер РФ «Білім туралы» Заңында, 2010ж. дейінгі кезеңге отандық білім беруді жетілдіру тҧжырымдамасында көрініс тапты.

Тҧжырымдамада дамып келе жатқан қоғамға таңдау жағдаятында олардың мҥмкін болатын салдарын болжай отырып, өз бетінше жауапты шешімдер қабылдай алатын, ынтымақтастыққа қабілетті, мобильдігімен, динамизмімен, сындарлылығымен ерекшеленетін, Отанының тағдырына дамыған жауапкершілік сезімі бар заманауи білімді, адамгершілігі мол, пысық адамдар қажет деп көрсетілген. Мҧндай қасиеттер тек қҧзыретті жəне өз кҥшіне сенімді адамда ғана бола алады.

Жас маман ҥшін «қҧзыреттілік» жəне «қҧзырет» ҧғымдарын нақты шектеу маңызды. Олар психологиялық-педагогикалық қызметтер пайдаланылады, бірақ осы уақытқа дейін терминдердің мəнін ҧғынуда тҧтастық жоқ.

Е.В.Бондаревская, А.А.Деркач, И. А. Зимняя, Н. В. Кузьмина, А. К. Маркова, Н. В. Мясищев, Л. А. Петровская

Біреулері «қҧзыреттілік» жəне «қҧзырет» ҧғымдарын оқытудың ақырғы нəтижесін көрсету ҥшін пайдаланады, басқалары – тҧлғаның алуан тҥрлі қасиеттерін сипаттау ҥшін пайдаланады.

қабілеттіктерді игерген¹.

23. 
    Энциклопедиялық сөздік. - М., 1981.
    

23. 
    заңмен, жарғымен немесе басқа актімен нақты органға немесе лауазымдық тҧлғаға ҧсынылған өкілеттік аясы;
    
24. 
    сол немесе басқа саладағы білімі, тəжірибесі¹.
    

С.И.Ожеговтың Орыс тілі сөздігінде қҧзыретке мынадай анықтама беріледі: «Біреу жақсы хабардар мəселелердің аясы»².

заманауи психологиялық жəне психолингвистикалық əдебиетте «қҧзыреттілік» (психологияда) немесе «қҧзырет» (лингвистикада) ҧғымдары мінез-қҧлық сипаттамасы, белсенді тҧлғаның тҥрі, меңгерудің өзекті деңгейі (мысалы, сөйлеу) болып табылады. Аталған мəнмəтінде қҧзыреттілік оқығандық ретінде, ал қабілеттіліктер — оқытылатындық ретінде қабылданады, себебі қҧзыреттілік оқыту нəтижесі болуы немесе қабілеттіліктер ҧғымынан асып кетуі мҥмкін (қол жеткізудің «бағасын» ескерген жағдайда). Сонымен, барлық қҧзыреттілік қабілеттілік емес, сонымен бірге барлық қол жеткізу – қабілеттіліктердің көрінуін куəландыра алмайды.

Ғылыми-əдістемелік əдебиетте қҧзыреттің дəстҥрлі сипаттамалары бөлінген:

5888. 
      өзіне жауапкершілік алу қабілеттілігі, демократиялық институттардың қызметінде жəне дамуына қатысуымен байланысты саяси жəне əлеуметтік қҧзырет;
      

5888. 
      полимəдениеттіқоғамдағы өмірге қатысы бар, толеранттылықты, басқа мəдениет пен конфессия-
      

5888. 
      тҧлғааралық қатынаста жəне кəсіби қызметте жəне қоғамдық өмірде қажетті бірнеше шет тілін меңгеруді анықтайтын қҧзырет;
      

23. 
    Шет тілдер сөздігі / авт.-қҧр. Е.С.Зенович. — М., 2000.
    

23. 
    Ожегов С.И. Орыс тілінің сөздігі. — М., 1987.
    

23. 
    Занина Л.В., Меньшикова Н.П. Педагогикалық шеберлік негіздері: оқу қҧралы. — Д.Ростов, 2003.
    

5888. 
      ақпараттық қоғамның пайда болуымен байланысты: жаңа технологияларды меңгеру, БАҚ арналары жəне ғаламтор бойынша ақпарат пен жарнаманы сыни талдауға қабілеттілігі;
      
5889. 
      оқу қабілетін бҥкіл өмірі бойы тек кəсіби тҧрғыда емес, сонымен бірге жеке жəне қоғамдық өмірінде іске асыратындар¹;
      

С.Е.Шишов жəне В.А.Кальней «қҧзырет білім мен біліктіліктің қандай да бір сомасы арқылы анықтала алмайды, себебі оның көрінуінде айтарлықтай рөл жағдайларға байланысты» деп баса айтады. Қҧзыретті болу аталған жағдаятта алынған білім мен тəжірибені жҧмылдыра білуді білдіреді.

Қҧзыретті талдау барысында олар көрінетін нақты жағдаяттарға назар аударылады. Қҧзырет туралы олар қандай да бір жағдаятта көрінгенде ғана айтуға болады; əлеуеттілік қатарында қалып қойып көрінбеген қҧзырет жасырын мҥмкіндік болып табылады. Қҧзыретті маман болу ҥшін, соның ішінде педагогикалық салада да, оның негізгі – базалық жəне арнайы қҧзыреттерін меңгеру қажет деп саналады.

«Қҧзіреттілік» ҧғымы кəсіби қызмет субъектісінің сапалы мінездемесін сипаттай отырып, мамандықтың субъективті қҧрамдасын сипаттайды.

5888. 
      арнайы құзыреттілік – кəсіби қызметті жеткілікті жоғары деңгейде меңгеру, өзінің кəсіби дамуын əрі қарай жобалау қабілеттілігі;
      

5888. 
      әлеуметтік құзыреттілік – бірлескен кəсіби қызметті меңгеру (топтық, кооперативті), сонымен бірге аталған мамандықта кəсіби қатынасудың қабылданған тəсілдерін меңгеру; өзінің кəсіби еңбегінің нəтижелеріне əлеуметтік жауапкершілік;
      

0. 
   жеке құзыреттілік – мамандығы аясында ӛзін-ӛзі іске асыру және дербестігін дамыту тəсілдерін меңгеру, өз ойын білдіру, кəсіби өсуге дайындық, жеке өзін-өзі сақтауға қабілеттілігі¹.