С. Ж. Асфендияров атындағЫ

Күш, құй, құнық, жіпсі, үлгер, анықта, үйір, үлес, үрік, ымда, баста.

№17 тақырып: Кәсіпорын

Қимыл есімі. Қажеттілік мәні

2012 ж.

№____хаттама

«_____»___________20____ ж.

Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент_______С.Қ.Суатай

1. 
   Сабақтың тақырыбы: Кәсіпорын.
   

2. 
   Мақсаты: грамматикалық тақырыпты практикалық жолмен меңгерту. «Кәсіпорын» мәтіні бойынша жаңа сөздерді игерту, қазақша сөздік қорын молайту.
   

3. 
   Міндеті:
   

1. 
   Когнитивті білім компетенциясы бойынша студенттің сауатты жазуын қалыптастыру. Қимыл-әрекетті, қажеттілік мәнді білдіретін сөздерді сөйлем құруда дұрыс пайдалану «Кәсіпорын» мәтіні бойынша жаңа сөздерді игерту.
   
2. 
   Операционалды дағды компетенциясы бойынша лексикалық-грамматикалық ерекшеліктердің қолдануын білу, термин сөздерге қойылатын талаптарды білуге үйрету. Мәтінді еркін аударып, мазмұнын баяндауға үйрету. Оқылым, тыңдалым, жазылым, айтылым түрлерін сабақта пайдалана отырып тақырыпты меңгерту.
   
3. 
   Коммуникативті компетенция бойынша тақырыпқа сай әдебиеттерді таңдап, сабақ барысында пайдалана білу. Студенттің оқылым, айтылым, тыңдалым, жазылым, қатысымға түсу ниетін қалыптастыру. Болашақ маманның мемлекеттік тілде қарым-қатынас жасау біліктілігін арттыру. Студенттер арасында еркін шығармашылық қатынас орнату. Өзін-өзі дамыту компетенциясы бойынша жазу, сөйлеу мәдениетін көтеріп, дағдысын дамыту.
   

4. 
   Негізгі ұғымдар
   

1. 
   Кіріспе бөлім ( ұйымдастыру кезеңі ) - 5 мин.
   
2. 
   Өткен сабақты пысықтау - 25 мин.
   
3. 
   Үйге берілген жаттығуларды тексеру - 20 мин
   

4. 
   Жаңа лексикалық тақырып бойынша жұмыс - 30 мин.
   
5. 
   Жаңа грамматикалық тақырып бойынша жұмыс - 20 мин.
   

6. 
   Лексикалық тақырып бойынша жаңа сөздермен жұмыс - 20 мин.
   
7. 
   Жаттығу жұмыстары, мәтінді аудару, тест - 20 мин.
   
8. 
   Қорытындылау, үй тапсырмасын беру, бағалау - 10 мин.
   

Бақылау, баяндау, жаңа сөздермен, сөз тіркестерімен жұмыс, грамматикалық тапсырмалар, сұрақ-жауып, аударма жұмысы, тест тапсырмаларды жағдаяттық тапсырмалар, пікірталас.

1. 
   Менің (демалу, оқу, сөйлесу, тыңдау, емделу, танысу) келді. 2. Сенің (ұйықтау, үйлену, қыдыру, аудару, қырыну, киіну) келмейді. 3. Сіздің (сатып алу, кездесу, ауыру, шешіну, ойнау) келіп тұр ма? 4. Оның (жүру, жату, отыру, ашу, жабу, жұмыс істеу) келіп тұр ма? 5. Біздің (шығу, апару, тазалау, күлу, қайту) келіп тұрған жоқ. 6. Сендердің (қуану, сұрақ қою, жауап беру, жауап алу) келмейді. 7.Сіздердің (амандасу, қоштасу, кешіру, билеу) келеді. 8. Олардың (көмектесу, бастау, дайындау, іздеу, барлау) келе ме?
   

1. 
   Сіздің жексенбіде қайда барғыңыз келді? 2. Оның жазда қайда демалғысы келеді? 3. Сенің онымен неге сөйлескің келмейді? 4. Сіздің үйіңізге қашан қайтқыңыз келеді? 5. Оның саған не туралы айтқысы келді? 6. Сенің кімді шығарып салғың келеді? 7. Оның кімге көмектескісі келеді? 8. Сіздің маған қандай сұрақ қойғыңыз келеді? 9. Оның түстен кейін не істегісі келеді? 11. Сіздің ініңіздің кім болғысы келеді? 12. Оның машина сатып алғысы келе ме? 13. Сенің досыңа неге көмектескің келмейді? 14. Сіздің қандай музыка тыңдағыңыз келеді? 15. Құрбыңның ауылда тұрғысы келе ме? 16. Сенің онымен неге танысқың келмейді?
   

1. 
   Мы хотим познакомить вас с нашим городом. 2. Я хочу поехать летом к моей подруге в Уральск. 3. Когда ты хочешь поехать к родителям? 4. Он хотел познакомиться с моими друзьями. 5. Наш сын хочет работать в правоохранительных органах. 6. Ты не хочешь пригласить меня в театр? 7. Вы не хотите нам помочь? 8. Дети хотят пойти сегодня в кино. 9. Он не хочет слушать нас. 10. Вы хотите поехать домой на поезде? 11. Они хотят немного отдохнуть. 12. Мы не хотим говорить на эту тему.
   

Ілгері басушылық, жүзеге асыру, шағын бизнесті дамыту, шағын бизнеспен айналысу, жұмысқа кедергі жасау, жұмысқа көмек көрсету, үкімет тарапынан, пікірге қосылу, заңгерлік көмек, көмек күту, озат тәжірибеге сүйену, белсенді жұмыс істеу, тұтынушылардың сұранысы, ақыл-кеңес беру, сұранысты анықтау, жарнама арқылы.

Ердің атын еңбек шығарады.

Көп ойнасаң – бала боласың.

Жеті түрлі білім біл.

1. 
   Кәсіпорынды басқару
   

Кәсіпорынды қайта құру

Кәсіпорынды ашу

Кәсіпорынды тіркеу

2. 
   Кәсіпорынның жарғысы
   

Кәсіпорынның мүлкі

Кәсіпорынның мекен-жайы

Кәсіпорынның құрылтайшылары

Кәсіпорынның өнімі

3. 
   Кәсіпорын қызметінің түрлері
   

Кәсіпорын қызметін ұйымдастыру

Нарықтық экономика, басқаруды ұйымдастыру, өндірісте қолдану, жүйеге келтіру, ықпал ету, көз жеткізу т.б.

Кәсіпорын ең сапалы ,әрі бағасы біршама арзан тауарларды шығара алуы ,немесе бәсекелестеріне қарағанда ең тәуір қызмет көрсете алуы тиіс. Кәсіпорын ең алдымен адамдар.Осыдан келіп бұл терминнің үшінші анықтамасы шығады,яғни адамдардың қызметкерлердің кәсіпорындағы өндірістік процестің маңызды элементі болып саналады.Нарықтық экономикаға өту басқару жүйесін жаңаша қалыптастыруды талап етеді. Кәсіпорынның тиімді қызмет етуі көп жағдайда басқару шараларына байланысты. Сол себепті басқаруды ұйымдастырудың маңыздылығы әрбір ұйым, әрбір қор, әрбір кәсіпорын үшін өте маңызы зор. Өйткені кәсіпорын аз шығын мен көп пайда табу үшін тиімді басқару, жоспарлау, ұйымдастыру, жігерлендіру, бақылауды жақсы жүргізе білуі керек. Мұның бәрі кәсіпорынды нарықта өз орнын ұстап тұруына, басқа кәсіпорындармен бәсекелестікке түсуге, жоғары сапалы өнім шығаруға, кәсіпорынның ішкі және сыртқы ортасымен дұрыс қарым-қатынас жүргізуіне жұмысшыларды еңбекке жігерлендіруге, жаңа технологияларды өндіріске қолдануға, нарықтық экономиканың ағымына байланысты жедел, тиімді шешімдер қабылдауына мүмкіндік береді. Сонымен қатар осы шаруашылықтардың шараларының барлығын белгілі бір жүйеге келтіріп, бақылау жасауға ықпал етеді. Басқаруды ұйымдастырудың қажеттілігін сұраныс пен ұсынысын қамтамасыз етуде маңызы зор. Қандайда болмасын кәсіпорын нарықта өз орнын таба білуі, бірден бір ықпал ететін басқаруды ұйымдастыру екендігіне көз жеткізу керек.

1. 
   Нарықтық экономикаға өту үшін не қажет?
   
2. 
   Кәсіпорын пайда табу үшін не істеуі керек?
   
3. 
   Нарықтағы өз орныңды қалай сақтауға болады?
   
4. 
   Бәсекелестік деген не?
   
5. 
   Басқаруды ұйымдастыру қажет пе?
   

Шағын кәсіпорынның жарғысы қайда бекітілуі керек?

Шағын кәсіпорынды тіркеу үшін қандай құжаттар керек?

Шағын кәсіпорын қай мекемеде тіркелу керек?

Шағын кәсіпорын ашу жөнінде шешім қайда қабылданады?
Операционалды дағды компитенциясы бойынша
4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріп, өз ойыңызды айтыңыз.

-...............................

- Сіздің шағын бизнеспен айналысқыңыз келе ме?

- ...............................

- Шағын бизнес, шағын кәсіпорынның жұмысы ілгері басу үшін қандай жағдай қажет?

- .........................

2.-...............................

- Иә, мен осыдан үш жыл бұрын киім тігу кәсіпорынын ашқан едім.

-...........................

- Жоқ, өкінбеймін. Себебі ұтсам да, ұтылсам да – бәрі тек өзіме, өзімнің іскерлігіме байланысты.

-..........................

- Әрине, кәсіпорынның жұмыс заңдарының орындалу-орындалмауына, салықтың аз-көптігіне, қоғамның жалпы әлеуметтік жағдайына да байланысты. Бірақ тағы да айтып кетейін, ең бастысы көп нәрсе кәсіпкердің өзіне байланысты.

1. 
   Сіз өз ісінің маманы атанған адаммен таныстыңыз. Одан не туралы сұрар едіңіз.
   
2. 
   Қазақстандық экономист ғалымдар туралы білгеніңізді айтып беріңіз.
   

1. Бектұров Ш. , Бектұрова А. Қазақ тілі Қазақ тілі для начинающих . Алматы .Рауан 1994, 17-18 бет

2. Мусинов А.М. Қазақ тілі Алматы 2005ж. 70-73 бет

3. Қошанов А. Экономикалық орысша-қазақша сөздік. Алматы. Дайк-Пресс 2008, 36-37 бет

4. М. Мескон, М. Альберт, Ф. Хедоури Основы менеджмента Москва. Дело-1994, стр. 168-170

5. К.Ғ. Ахметов Менеджмент негіздері Алматы 2003 15-17 беттер

1.Оразбаева Ф.Ш. Қазақ тілі. Алматы, 2005 ж.

2. Қожахметова Х. 40 уроков казахского языка. Алматы, 1989 ж.

3.Мұрзалина Б. Қазақ тілі. Алматы 2003ж.

№18 тақырып: Басқару

Сын есім, шырайлары

2012 ж.
Әдістемелік нұсқау кафедра мәжілісінде қаралды

№____хаттама

«_____»___________20____ ж.

Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент_______С.Қ.Суатай

1. 
   Сабақтың тақырыбы: Басқару
   

2. 
   Мақсаты: грамматикалық тақырыпты практикалық жолмен меңгерту. Мемлекеттік тілде оқығанын, білгенін дұрыс жеткізе білуге дағдыландыру. «Басқару» мәтіні бойынша сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемдерді дұрыс айта, жаза, түсіне білуге үйрету. Олардың сөздік қорын молайту.
   

3. 
   Міндеті:
   

1. 
   Когнитивті білім компетенциясы бойынша студенттің сауатты сөйлеп, жаза білу дағдысын қалыптастыру. Сын есімнің сөйлемдегі қызметін практикалық жолмен меңгерту. «Басқару» мәтіні бойынша экономикалық терминдер мен жаңа сөздерді игерту.
   
2. 
   Операционалды дағды компетенциясы бойынша лексикалық-грамматикалық ерекшеліктерді білдіру, сөйлем құраудағы ерекшеліктер мен ережелерді сақтау. Мәтінді мазмұндау, аударма жасау баяндауға үйрету. Оқылым, тыңдалым, жазылым, айтылым түрлерін сабақта пайдалана отырып тақырыпты меңгерту.
   
3. 
   Коммуникативті компетенция бойынша тақырыпқа сай әдебиеттерді таңдап, сабақ барысында пайдалана білу. Студенттің оқылым, айтылым, тыңдалым, жазылым, қатысымға түсу ниетін қалыптастыру. Болашақ маманның мемлекеттік тілде қарым-қатынас жасау біліктілігін арттыру. Студенттер арасында еркін шығармашылық қатынас орнату.
   
4. 
   Өзін-өзі дамыту компетенциясы бойынша әртүрлі бағытта сөйлеу дағдысын қалыптастыру.
   

4. 
   Негізгі ұғымдар:
   

1. 
   Кіріспе бөлім ( ұйымдастыру кезеңі ) - 5 мин.
   
2. 
   Өткен сабақты пысықтау - 25 мин.
   
3. 
   Үйге берілген жаттығуларды тексеру - 20 мин
   

4. 
   Жаңа лексикалық тақырып бойынша жұмыс - 30 мин.
   
5. 
   Жаңа грамматикалық тақырып бойынша жұмыс - 20 мин.
   

6. 
   Лексикалық тақырып бойынша жаңа сөздермен жұмыс - 20 мин.
   
7. 
   Жаттығу жұмыстары, мәтінді аудару, тест - 20 мин.
   
8. 
   Қорытындылау, үй тапсырмасын беру, бағалау - 10 мин.
   

Бақылау, баяндау, жаңа сөздермен, сөз тіркестерімен жұмыс, грамматикалық тапсырмалар, сұрақ-жауып, аударма жұмысы, тест тапсырмаларды жағдаяттық тапсырмалар, пікірталас.

Үлкен терезе, қып-қызыл көйлек, биіктеу тау, қара қарындаш, тереңірек өзен, жақын жер, сарғыш көйлек, өте ақылды бала.

Белый, сильный, большлй, узкий, широкий, маленький, низкий, высокий, короткий, вкусный.

Ақылды, қалың, жұқа, ыстық, суық, сұлу, ащы, тұщы, терең, тар, кең.

1. 
   Өнерлі жігіт өрде озар,
   

2. 
   Өнерлі өрге жүзеді.
   
3. 
   Шебердің қолы көпке ортақ.
   
4. 
   Өнерліге өлім жоқ.
   
5. 
   Жігіт адамға жетпіс өнерде аз.
   
6. 
   Өнерлінің қолы алтын,
   

7. 
   Өнерлі бала сүйкімді.
   
8. 
   Өнер білсең өлмейсің.
   
9. 
   Кедеймін деп қысылма,
   

10. 
    Ақыл көпке жеткізер.
    

Әкімшілік, ұйымдастырушы, басқару, басшылық, жетекшілік, әкімшілік, ұйымдастыру, өндіріс технологиясы, сапалық өзгеріс, ынта-ықылас, талап-тілік, творчестволық, тартымды, нәтижелі, өкілеттілік, биліктің басқарудағы ықпалы бәсекелестік, кәсіпорынға тікелей тәуелді болу.

Сізді басқа адамдар қалай қабылдайды?

Сіз – басшысыз. Сіздің имиджіңіз – Сіздің басшы ретіндегі қабілетіңіздің көрінісі. Сіз қалай сөйлейсіз, жауапты мәселелер бойынша шешімді қалай қабылдайсыз, отырыс-тұрысыңыз, сөз әдебіңіз, киім киісіңіз, іскерлік қабілетіңіз, араласатын ортаңыз, интеллектуалдық ой-өрісіңіз Сіздің имиджіңізді (бейнеңізді) қалыптастырады.

Бұл – қазіргі заманның іскер адамына қойылған талаптардың бірі. Бастаған ісім өнімді болсын десеңіз, имидж қалыптастыруды да ұмытпаңыз.

Басқару мен жетекшілік (лидерлік) жеке адамдар арасындағы басқару аспектісі болып саналады, сол арқылы бағыныштылар кәсіпорыннның мақсатын, әрі оған жету үшін неғұрлым тиімді және қолайлы ықпал етуді білуі мүмкін.

Басшы өзіне негізгі екі міндеттің жүктелетіндігін білуі тиіс: адамдармен жұмыс істеу және басқару жүйесін ұйымдастыру. Олар өзара байланысты, әрі күн өткен сайын күрделене түседі.

Басшы өз жұмысында ғылым мен техника жетістіктерін жаппай қолдану өндіріс технологиясы, еңбек құралдары мен заттарына, адамдардың еңбек әрекетінің сипатына сапалық өзгеріс енгізетіндігін ескеруі тиіс. Әрі мұның өзі жұмыскерлердің ынта-ықыласына, талап-тілегі мен мотивтеріне терең ықпал етеді. Мұның өзі оның жұмысын қиындата түседі, өйткені білімді, білікті жұмыскерлерді басқару едәуір күрделі. Сонымен қоса басқару жұмысы біршама творчестволық, тартымды, әрі нәтижелі болады.

Басшының мақсаты басқалардың өзіне бекітілген жұмысты орындауына ықпал ету. Осы функциясын орындауы үшін, ал өзінің формальды өкілеттілігімен қоса, билігі болуы қажет. Билік – бұл басқалардың жүріс-тұрысына ықпал ету мүмкіндігі.

Ұйымның әртүрлі бөлімшелеріндегі басшы өзінің тікелей бастығына, қол астындағылар мен әріптестеріне тәуелді. Шындығына келгенде осы топтар басшының маңайына топтасқан адамдардың бір бөлігі. Осы адамдардың жәрдемінсіз басшы өз функциясын ойдағыдай жүзеге асыра алмайды. Көпшілік басшылар сонымен қоса өз ұйымынан тысқары жерлердегі адамдар мен ұйымдарға, сондағы өнім жеткізушілерге, тапсырушыларға, бәсекелестерге, олардың қызметін реттейтін ведомстволар мен кәсіподақтарға да тікелей тәуелді.

Басшының қол астындағылар жалақыны көтеру, жұмыс тапсырмасын алу, қызмет бабында жоғарылау, өкілеттілігін ұлғайту, әлеуметтік мұқтажын қанағаттандыру секілді мәселелерде сол басшысына тәуелді болатындықтан, басшының қол астындағыларға толық билігі бар. Екінші жағынан қабылданған шешімдердің жүзеге асуы, өндірістік тапсырмалардың дер кезінде орындалуы басшының қол астындағыларға тікелей байланысты болатындықтан, кейде бұлар да басшыға билік жүргізе алады.
4-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер.

1. 
   Жеке адамдар арасындағы басқаруға нелер жатады?
   
2. 
   Басшы адам қандай міндеттерді жүзеге асыруы керек?
   
3. 
   Басшының мақсаты неде?
   
4. 
   Ұйымдағы бөлімше басшыларының міндеттері қандай?
   
5. 
   Қабылданған шешім қандай жолдармен жүзеге асуы керек?
   

1. 
   Басшы кімдердің көмегі арқылы өз ісін жүзеге асыруы мүмкін?
   
2. 
   Басшының міндеті мен мақсатына нелер кіреді?
   
3. 
   Өндіріс технологиясын көтеруде басшы неге сүйенуі керек?
   
4. 
   Ұйым басшылары жоғарғы басшыға қандай көмек көрсете алады?
   
5. 
   Шешімдердің жүзеге асуы кімнің қолында?
   

Басшының 1 күндік жұмыс жоспарын жасаңыз.