Тақтамен жұмыс
128- жаттығу. Оқып шығып, өлең жолдарындағы сын есімдерді табыңдар, олардың
мағыналық белілерін ажыратыңдар.
( Терең, тасыған, қалың, құлпырған жасыл, сұр, суық, дымқыл, қызыл, сары, сезімді, орамды)
Сатылай комплексті талдау
0 - жалпы дыбыс
□ - дауысты дыбыс
Δ - дауыссыз дыбыс
(математикалық талдау)
Әр оқушы осы жаттығудан бір сын есімді алып, фонетикалық, математикалық, сатылай комплексті талдау жасайды. талдау жасайды.
Мысалы: Құлпырған қандай? Сын есім
Құлпырған = 0 = ? + ?
ІІІешуі: Құлпырған = 90 = З□ (ұ,ы,а,) +5Δ ( қ,л,и, р,н)
-
З□ = З□ (ұ,ы,а) тіл арты, жуан □
___________________________
□
-
З□ = З□ (а) ашық □+1□(0) жаотылай ашық □
______________________________________
1 □ (ы) қысаң □
3) 3□ = 1(0) еріндік □
________________
2 □ (а,ы ) езулік □
Фонологиялық талдау
Айтылу, жасалу жолына қарай жуан буынды сөз
Буын: а) бітеу (б.б)- кұл
ә) бітеу (б.б) — пыр
б) бітеу (б.б ) – ған
Тасымал: құл-пыр-ған
Буын үндестігі ( құлпырған)
(2 жағдайда тасымалданады)
Екпін: құлпырған (екпін сөздің сщңғы буынындаға әрпіне түседі)
Сабақты бекіту:
Сабакты «Алтьш сақа» ойыны арқылы бекітемін.
1. Сын есім дегеніміз не?
2 Сын есімдер қалай жасалады?
З.Мысал келтіріңдер
4.Сын есімнің қандай маңызды белгілері бар?
5. 0 – олжа
Үйге тапсырма: Ереже. 131 –жатгығу
Бағалау: «5», «4», «3», «2»
- Осымен сабағымыз аяқталды
- Сау болыңдар.
Тақырыбы: Сөз таптары. Сан есім.
Білімділік мақсаты: Оқушыларға сан есім, оның мағыналық түрлері туралы тереңірек білім беру.
Тәрбиелік мақсаты: Қазақ тілінің морфологиялық заңдылықтарын түсіндіре отырып, тілдік-эстетикалық сезімдерін тәрбиелеу.
Дамытушылық мақсаты: Сөз таптары бойынша бастауыш сыныптарда меңгерген білімдеріне сүйене отырып, сан есім туралы түсініктерін дамыту, сауатты жазу, оқу дағдыларып жетілдіру, оқушылардың белсенді ойлау қабілеттерін жандандыру.
Түрі. Жаңа материалды игеру сабағы.
Әдісі: түсіндіру, іздсніс, сұрак-жауап, талдау.
Көрнекліктер: Тақырыпқа арналған кесте, оқулық.
Сабақ барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
Абайдың «Аттын сыны» олеңінен сын есімдерді табу.
/ топ. Сын есімнің мағыналық түрін ажырату.
//топ. Сапалық және қатыстық сьн есімдерді қатыстырып сөйлем құрау. /// топ. Мақал-мәтелдер ойлап жазу.
III. Оқулықпен жұмыс. 58-жаттығу.
IҮ. Абайдың ұлағатты сөзін алып, талдау жұмысын жүргізу.
Үшақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек.
-
Сын есімдерді табу.
-
Адамның сөзіне сат. кеш. талдау жасау.
I топ: дауысты дыбыстарға математикалық тәсілмен мінездеме беру.
II тои: дауысты дыбыстарға.
III топ: фонологиялық талдау жасау.
Берілгені: Адамнын = О=----= ?
Шешуі. Адамның = 70 = 3 (а²,ы) = ?
4 Δ(д, м, н, ң)
1)3 = 3 (а², ы) жуан немесе тіл арты
Ø жінішке
2) 3 = 2 (а2) ашық
1 (ы) қысаң
-
Сын есім нені білдіреді?
-
Мағыналық жағынан қандай түрлерге бөлінеді? Мысалмен дәлелде.
Үй тапсырмасын қорытындылау.
Жаңа сабақты түсіндіру.
1. Жаңа материалды кабылдауға дайындық:
а) Тақырыптың аты жазылып, сабақтың мақсаты түсіндіріледі.
ә) «Сан есім» терминінің мағынасын проблемалық жағдаят тудыра отырып, оқушылардың өзіне анықтатқызылады.
б) Жаңа ұғымдар мен әрекеттерді қалыптастыру. Жаңа материалды көрнекіліктерді пайдаланып түсіндіру. Сан есім сұрақтары: қанша? Неше? Нешінші? Нешеу?
«Топтастыру» стратегиясы бойынша:
жинақтық
есептік болжалдық
топтау реттік
бөлшектік
-
Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар, содан қашпақ керек: әуелі надандық, екіншісі — еріншектік, үшіншісі - зұлымдық.
-
Елбасымыз өзінің Қазақстан халқына жолдауында ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды 30 серпінді бағытын белгілеп берді.
-
Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, төбедегі келеді.
-
Қазіргі Қазақстан Республикасында 60 пайызға жуық (57%) қазақ халқы төмендейді.
-
Жиналғаннын төрттен бірі - балалар.
6. Олар бес-бестен топ құрды.
Надандыққа
Жуан буынды сөз-
На-дан-дық-қа
۷а.б.۷б.б.۷б.б.۷а.б.
На-
дан-
дық-
қа-
жағдайда тасымалданады.
надан-дық-қа (ке)
надандық – қа – (ке, -ге)
Тақтамен жұмыс.
«Отыз», «Алтау» сөздеріне фонологиялық және морфологиялық талдау жасап жазу.
«екіншісі» сөзіне ауызша (2 мин) үш сатыда талдау.
Ү1. Қорытындылау.
ҮП. Үйге тапсырма.
ҮШ. Оқушылар білімін бағалау.
Сабақтың тақырыбы: Сілтеу есімдігі
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні:
Сілтеу есімдігін меңгерте отырып, оқушылардың білімділік қабілеттерін арттыру
Дамытушылық мәні:
-
Окушының ой өрістерін дамыта отырып, өз беттерінше ой қорытуға машықтандыру
-
Сатылау комплексті талдау арқылы оқушылардың тілін дамыту.
Тәрбиелік мәні:
Туған жерге деген сүйіспеншілігін арттыру, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың турі: Жаңа сабақты меңгерту.
Көрнекіліктері: Кесте сызбалар, таблица (сілтеу есмдігі) суреттер.
Пән аралық байланыс: Әдебиет, математика.
Сабақтың барыеы
I. Қызығушылықты ояту.
(Өткен сабақпен байланыстыру)
сұрақтар мен тапсырмсалар
а) Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар. Оның тәтті оралған мәні оятар. (Абай)
(Оның деген сөз сөйлемдегі қандай зат есімнін орнына қолданылған?)
ә) Бір шалдың төрт ұлы болыпты. Бірде сол ұлдарын жинапты (ертегіден)
(сол сөзі ненің орнына қолданылган?)
II. Мағынаны ажырату:
а) Мегзеу
Сын есімнің орнына
жұмсалып, сілтеу, мегзеу,
мәнін білдіріп қай? деген
сұракқа жауап береді.
Бұл сол ол осы осынау сонау анау ана мына әне міне
ә) Берілген сөйлемнен сілтеу есімдігін тауып фонетикалық сатылай комплексті талдау жаса.
«Осының айтып тұрғаны шындықка жанасады» - деп, Асылхан өз інісін жақтады.
Фонологиялық талдау
- Осының
1. Жуан буынды сөз (о,ы,ы жуан дауыстылар)
2. О — сы - ның
۷ ۷ ۷
а.б а.б б.б
3. Осы-ның бір жағдайда ғана тасмалданады
4. Екпін — ның буынындағы
-ы~ға түсіп тұр
5. Осы + ның буын үндестігі бар
6. Осы+ ның дыбыс үндестігі бар (ілгерінді ықпал)
Дыбысқа мінездеме
6 0 = 3 Δ
3 (о,ы²)жуан
З
Ø
1 (Оашык)
З
2 (ы²қысаң)
1 (о еріндік)
З 2 (ы² езулік)
1 Δ (с қатаң )
З Δ =
2 Δ (н, ң) үнді
Сергіту сәті: Сурет бойынша сөйлем құрастыру, сөйлемнен сілтеу есімдігін табу
IIІ. Ой толғаныс
Эссе жазу:
«Қазақ тілі сабағы мен үшін... »
Үйге тапсырма:
а) Мектеп өмірінде болып жатқан оқиғаларға қатысты, сілтеу есімдігін кірістіре отырып мәтін құрау. (мәтін ішінен бір сөзге Фонетикалық талдау жасау)
ә) 196 жаттығу.
Бағалау: Бағалау парақшасы бойынша қорытындылау.
Сабақтың тақырыбы: Өзгелік етіс
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Өзгелік етіс туралы түсінік алу, талдауға үйрету.
Дамытушылық: Сатылай кешенді талдау жасай отырып, оқушылардың жан-жақты ойын дамыту.
Тәрбиелік: Әнді, өнерді сүюге үйрету.
Сабақтың әдіс-тәсілі: Талдау, жүйелеу, топтау.
Көрнекілігі: Сызба, магнитафон, тақта.
Пән аралык, байланыс: Ән-күй сабағы.
Жаца сабақ.
Ұйымдастыру кезеңі
Үнтаспаны тыңдау «Балқадиша» әні тындалды.
Кімнің әнін тындадық, балалар? Кімге ән айтқыздық? Оқушылар Ақан Серінің «Балқадиша» әнін тыңдадык деп жауап береді.
Сөйлет, айтқыз, барғыз. аттырды сөздері жазулы тұрады. Оқушылар кімге айтылғанын осындағы жұрнақтардың астын сызады. Асты сызылған жұрнақтар өзгелік етістің жұрнақтары екенін айтып түсіндіріледі. Оқушылардың алдына дайын мәтін беріліп, өзгелік етістің жұрнағын түртіп алу стратегиясы арқылы жұмыс жасалады. 241-243 жаттығуды орындау.
243 – жаттығудағы. Сөйлеткізбеді сөзіне морфологиялық сатылай комплексті талдау, сол сөзге фонстикалық кешенді талдау жаса.
Морфологиялық талдау
Сойле+т+кіз+бе+ді
1. Бес құрамнан тұр
2. Тұлғасына қарай — туынды
-
Құрылысына қарай - дара
-
Сөзде 1 лексикалы, 5 грамматикалық мағына бар
-
Лексикалық мағынасы қимыл әрекетке берілген атау
-
1 грамматикалық мағына не істе?, сөйле негізгі етістік
-
2 грамматикалық мағына - т өзгетік етіс арқылы берілген
субъектілік мағына
-
- кіз өзгелік етіс жұрнағы
-
-бе болымсыз етістік арқылы берілген болымсыздық мағына
-
-ді жедел өткен шақ арқылы жасалған шақтық мағына
-
сөйлеткізбеді, не істетпеді? Етістік
Фонетикалық талдау
Сөйле+т+кіз+бе+ді
1. Жіңішке буынды сөз (ө,е2, і2 жіңішке дауыстылар)
2. Сөй - лет - кіз - бе - ді
т.б б-б б.б а.б а.б
3. Тасмал 4 жағдайда тасмалданады
4. Екпін -бе буындағы - е - ге түседі. Себебі жіктік жалғауына
екпін түспейді
5. сөйлеткізбе+ді буын үндестігі бар
6. Сөйлет+кіз+бе+ді
қ к дыбыс үндестігі бар, ілгерілді ықпал
13 = 5 □ + 8Δ
□ Ø
5 □ =
5 □ (ө, е², і²) жіңішке
1 □ (ө еріндік)
5 □ =
4 □ (е², і²) езулік
3 □ (ө, е² ашық)
5 □ =
2 □ (і²) қысаң
3 Δ (с, т, к қатаң)
7 □ =
2 Δ (й, л үнді) + 3 Δ (з, б, д ұяң)
Қорытынды: Өзгелік етістің жұрнағын түр - түрге бөліп сызбаға түсыр.
Үйге: 244 - жаттығуды орындау, айттыр сөзіне лексика -грамматикалық кешенді талдау жаса.
Сабақтың тақырыбы: Көсемше
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Көсемшенің жасалу жолдары туралы түсінік алу
Дамытушылық: Сатылау комплекстік талдау арқылы, оқушылардың қызығушылығын арттыру, тілін дамыту
Тәрбиелік: Сабақ барысында, сөз қадірін үғынуға, қазақтың бай тілін орынды
қолдана білуге, шығармашылық жұмыс істеуге қалыптастыру Сабақтың турі: Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдіс-тәсілі: Талдау, жүйелеу, салыстыру.
Көрнекіпігі: Сызба, оқулық.
Пән аралық байланыс: Ән-күй, әдебиет сабағы.
Сабақтың барысы.
Ұйымдастыру кезеңі
Психологиялық дапыидық: мақал-мәтелдер (топтық жарыс)
I. Қызығушылығын ояту
-
Адам баласының ерекше қасиеттері (білім өнер, гылым еңбек)
-
Адамның жсшандыққа үйір болатын себебі (еріншек, жалқаулық, надандық, қараңғылық)
-
Үй тапсырмасын тексеру
II. Мағынаны ажырату сатысы:
Көсемшеде етістіктің ерекше турі есімше сияқты, көсемше де екі түрлі мәнде, екі түрлі қызметте қолданылады. Бірде жіктеліп келіп немесе курделі етістіктің негізгі етістің сыңары көсемше тұлгасында келі, көмекші етістік жіктеліп, қимылды, іс әрекетті белгілі бір шақа байланысты білдіреді де, сөйлемнің баяндауышы қызметін атқарады.
Мезгілі
Себебін
Сынын
Амалын
Болу мақсатын
Білдіріп үстеу мәнінде жасалады
255 – жаттығу (ауызша орындау)
256 – жаттығуды (жазбаша орындау)
255 – жаттығудағы айтқалы сөзіне морфологиялық кешенді талдау жасау
Түсінеді
-
Үш құрамнан тұр
Түсін+е+ді
-
Құрылысына қарай-дара
-
Тұлғасына қарай-негізгі
-
Сөзде 1лексикалық, і грамматикалық мағына бар
-
Лексикалық мағынасы қимыл әрекетке берілген атау
-
1-грамматикалық мағына, түсін не істе? Етістк
-
2-грамматикалық мағына – е көсемшенің жұрнағы
-
–ді жіктік жалғауының 3 жағы арқылы берілген жақтық мағына
ІІІ. Ой толғаныс:
Көсемшенің жасалуы мен түрлерін оқушылар сьзбаға түсіреді.
Үйге тапсырма: 259 - жаттығу. Сөйлеп сөзіне фонетикалық кешенді талдау
Бағалау: Қорытындылап бағалау
Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістік
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Тұйық етістіктіц жасалу жолдарыи ұғындыру
Дамытушылық: «Сын тұрғысынан ойлауды, оқу мен жазу арқылы дамыту» бағдарламасын қолдана отырып оқушыларды еркін сөйлеуге ашық пікір айта алуға бағыттау. Сатылай комплексті талдай оқыту арқылы, сөзге фонетікалық талдау жүргізу.
Тәрбиелік: Ұжымдылыққа, тиянақтылыққа тәрбиелеу
Сабақтың түрі: Аралас
Сабақтың әдіс-тәсілі: Кубизм, «Түртіп алу» стратегиясы
Көрнекілігі: Мақал — мәтелдер жазылғин плакат.
Пән аралық байланыс: Әдебиет
Сабақтың барысы
Ұйымдастыру кезеңі: Оқушшарды сабаққа әзірлеу
I. Қызығушылықты ояту
А) үй тапсырмасын тексеру
/. Қайталау сұрақтарын қою арқылы өткен сабақтаңтан алған білімдерін тексеру
II. Мағынаны ажырату сатысы
А) Оқулықтағы мәтінді оқып танысады
«Кубизм» старатегиясы бойынша
-
Суреттеңіз. Тұйық етістік дегеніміз не?
-
Салыстырыңыз. Тұйық етістікті көсемше мен салыстырыңыз.
-
Саралаңыз. Жасалу жолы жайлы не білесіз және оның қандай крекшелігі бар
-
Қолданыңыз. Тұйық етістікке сөйлем ойла
Ой ашар: Сүйікті ақын - жазушы шығармашыларынан өлең окыту.
III. Ой толғаныс:
а) Оқулықпен жұ.мыс. 263-жаттығуды жазып талдау.
топ
Морфологиялық іалдау.
Айтуға
-
Үш кұрамнан тұр
Айт+у+ға
-
Тұлғасына қарай - негізгі
-
Құрылысына қарай — дара
-
Сөзде 1 лексикалық, 3 грамматикалық мағына бар
-
Лексикалық мағынасы қимыл әрекетке берілген атау
-
1 грамматикалық мағына айт не істе? Негізгі етістік
-
-у тұйық етістік арқылы берілген атауыштық мағына
-
-ға барыс септігі арқылы жасалған категориялық
грамматикалық мағына
Достарыңызбен бөлісу: |