Сабақтың мақсаты : а Сөйлем оның түрлері туралы түсінік бере отырып,оқушыларды сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру
жүктеу/скачать 0.82 Mb.
|
Сабақтың мақсаты: Білімділігі: оқушыларға төлеу сөз туралы түсінік беру,теориялық білімдерін практикамен ұштастыру,оқушы білімін есепке алу. 2.Дамытушылық: әдеби жанрлардың түрлерінен мысалдар келтіру арқылы пәнге деген қызығушылығын дамыту,ізденімпаздық қасиетін қалыптастыру,шығармашылыққа баулу,тіл байлығын жетілдру. 3.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке,ізеттілікке,әдептіліке,шапшаңдыққа тәрбиелеу,ұлттық салт-дәстүрді қадірлеуге баулу,өз елін,тілін сүюді үйрету.
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын б) Жаңа сабақты түсіндіру: Біреудің сөзінің автор тарапынан өзгеріске ұшырап берілуін төлеу сөз дейміз. Біреудің сөзі төлеу сөз ретінде берілгенде,бастапқы сөйлемдік қасиеті жойылып,автор сөзімен тұтасып айтылады.Мысалы: Бұл күнге шейін Абай шығарған өлең мен әннің барлығын білем деп жүрген Мұхамбетжан мына сөзді бұрын естімегенін айтты.Бұл сөйлемдегі төлеу сөз – мына сөзді бұрын естімегенін;автор сөзі – Бұл күнге шейін әннің барлығын білем деп жүрген Мұхамбетжан . . . айтты. Төл сөзді төлеу сөзге айналдырғанда,негізгі өзгеріс төл сөздің тұрлаулы мүшелерінде болады; екіншіден,бір жақтың орнына екінші жақ айтылады;үшіншіден,автор сөзіндегі де етістігінің орнна айт,сөйле,сұра,бұйыр деген сияқты етістіктердің бірі айтылады. 1. Төл сөздің баяндауышы етістіктің ашық райынан болса,төлеу сөзде ол сәйкес шақтағы есімшеге айналып,оған –дық,/ -дік жұрнағы,тәуелдік жалғауы және табыс септігі жалғанады да,толықтауыш болады. Төл сөз.Төлеу сөз.
Медников одан арғы тағдырын өзінің білмейтіндігін айтты. 2.Төл сөздің баяндауышы етістіктің бұйрық райынан болса,төлеу сөзде ол тұйық етістікке айналып,оған табыс не барыс септік жалғауы,болмаса туралы,жөнінде,жайында шылауларының бірі қосылып айтылады. 3. Төл сөздің баяндауышы есім сөздерден не тұйық етістіктен болса,төлеу сөзде ол сөзге тіркес екенін деген көмекші етістік айтылады.Төл сөздің бастауышы төлеу сөзде ілік септік жалғаулы анықтауышқа айналады. 4. Төл сөзде белгілі бір жақта тұрған сөз (І не ІІ жақ) төлеу сөзде автор тарапынан басқа бір жақта тұрып айтылады. 5. Төл сөз сұраулы сөйлем болып,оның құрамында сұрау есімдігі болса,төлеу сөзде сұрау есімдігі сол күйінде сақталады; егер сұраулы сөйлем –ма,/-ме сұрау шылауы арқылы жасалса,төлеу сөзде шылаумен айтылған сөз болымд-болымсыз түрде не антоним түрінде қосарланып айтылады. 6. Төл сөзді төлеу сөзге айналдырғанда автор сөзіндегі де етістігінің орнына айт,сұра,ойла,бұйыр,талап ет,ескертдеген сияқты айту,ойлау мәнді етістіктердің бірі айтылады. Жаттығумен жұмыс: 160-жаттығу. Төл сөзді төлеу сөзге айналдырыңдар. Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін. Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын. Үйге тапсырма: 161-жаттығу. Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8 С    абақтың тақырыбы: Дұрыс сөйлей,дұрыс жаза білудің шарттары
Сабақтың мақсаты: а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;. ә) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балаларды тапқырлық,жылдамдық, есте сақтау қабілеттерін арттыру,сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу; б) Сабақ барысында оқушыларды сауаттылыққа баулу;
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын б) Жаңа сабақты түсіндіру: Сөйлей білу – ойлай білу.Олай болса,дұрыс ойлау,дұрыс жазуға мүмкіндік тудыру керек. Меніңше,әрбір адам дұрыс ойлап,дұрыс сөйлеп,әсіресе дұрыс жазуға да мүмкіндік іздеуі керек. Өйткені бұл күнде көп адам дұрыс ойлауын ойласа да,дұрыс сөйлей,әсіресе дұрыс жаза білмейді. Қазақтың «Сөйлей,сөйлей шешен боласың» деген мақалы дұрыс: ойлауың дұрыс болғанмен,сөйлеп үйренбейінше,пікіріңді айта алмайсың.Сол сияқты,ойлағаныңды жазып үйренбесең,тағы болмайды. Сөйлеуді адам ұжым ішінде жүріп,біреуге еліктеп,біреуден үлгі алып,халықтың бай тілін пайдалана жүріп үйренгенін өзі сезбей қалатын болса,жазуды олай үйрене алмайды.Мен бұл жерже жазу дегеннің өзін екіге бөлемін: 1) қалай болса солай естіген-естігенінше,айтқанын-айтқанынша жазу бар да, 2) мәдени үлгілі жолмен жазу,әдеби тілдің нормасын,ережесін,жобасын сақтай жазу бар. Нормаға бағынбай,бетімен жазылған сөздерді біз тізгінсіз,үлгісіз жазу дейміз.Ал,бас-аяғы жинақты,түсінуге ұғымды,жеңіл,белгілі өлшеммен,белгілі ережемен жазылған сөзді,қысқасы,белгілі бір нормаға сай жазылған сөздерді әдеби тілдің қалыбымен жазылған я айтылған дейміз. Сөйлемді әрі түсінікті,әрі тұжырымды құрайтын тіл ғана әдеби тіл саналуы керек.Әдеби тіл грамматикаға сүйенеді,соның үлгісі бойынша жазады; қазақ тілінде: 1) өлеңді я төл сөзді сөйлемнен басқа жерде бастауыш сөйлем аяғында келмейді,2) баяндауыш қара сөзде ылғи сөйлем аяғына келеді, 3) анықтауыштар мен пысықтауыштар сөйлем аяғына тұра алмайды,4) толықтауыштардың ішінен сөйлем аяғында тек шығыс пен жатыс жалғаулы сөз келеді,бірақ бұл диалогте кездеседі. Соның үшін де біздің ақын,жазушыларымыз,газет-журнал қызметкерлері,редактор жолдастар алдымен қазақ тілінің синтаксисін жақсы білулері керек.Сонда ғана әдеби тілдің нормасынан ауа жайылып,өз білгенімен жаза беруден,сөйтіп,тілді бүлдіруден қорғаған боламыз.Тілді бұзу жалғыз жеке сөздерге ғана байланысты емес,сөйлемге,сөйлеу құрылысына да байланысты екенін ұмытпау керек. Көркем сөз несімен көркем? Алдымен,сөзді орнымен қолданып,сөйлемді ықшамды құрғандықтан, екіншіден,сөзді кестелі,бейнелі етіп құрғандықтан,көркем. «Өнер алды – қызыл тіл» (мақал) деген бекер айтылып қалған жоқ. «Сөз сүйектен өтеді,таяқ еттен өтеді», «Ердің құны екі ауыз сөзбен шешіледі», «Сөз тапқанға қолқа жоқ» ... дегендер де бар,Мұның бәрі,әрине,тәжірибенің арқасында мың-мың тексеріліп барып айтылған нақыл сөздер. Жаттығумен жұмыс: 163-жаттығу. Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін. Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын. Үйге тапсырма: қайталау. Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8 С абақтың тақырыбы: Сөз қолданудың негізгі принциптері
Сабақтың мақсаты: а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;. ә) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін арттыру,сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу; б) Сабақ барысында оқушыларды сауаттылыққа баулу;
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын б) Жаңа сабақты түсіндіру: Сөз – ойды білдірудің,сөйлем құраудың басты материалы.Құрылыс материалынсыз үй салуға болмайтыны сияқты,сөзсіз сөйлем құрауға болмайды.Сөйлем – адам ойын айтудың негізгі формасы. Сөйлемдер,жеке сөздер тыңдаушыға, оқушыға бірдей түсінікті болу керек.Ойды айтуға керекті сөзді,грамматикалық тұлғаларды,сөйлем құрылысын талғағанда ойың түсінікті,дәл,айқын болсын деген талап тұрғысынан талғау керек. Сөйлеген сөзді әсерлі етейін деп көпірме тіркеске,айтыла-айтыла ығыр болған «қоңыраулы» сөздерге әуес болмау керек.Сөйлемде бір сөздің орнына басқа сөзді қоя салған кісі тіл жұмсаудағы ұқыпсыздықтан болған сәтсіздікке душар болады.Мысалы,»Сіз де бірге жүріңіз», - дегенді кейбіреулер: «Сіз де қоса жүріңіз», - деп жазады.Осындағы «қоса» сөзі бұл сөйлемде емес, «Сені де қоса алып кетпекші» дегендей орайда айтылуға тиіс.Алпысқа келген аса қадірмен кісінің қуанышты тойын құттықтап бір азамат:
Жазуда,сөйлеуде кісі ойына керекті сөз таңдағанда олардың стильдік ерекшеліктерін ескеру керек.Мысалы,публицистикалық стиль мен ғылыми әдебиет стилінің сөздік құралы бірдей емес:публицистикалық стильде жазылған газет-журнал тілі жалпы халыққа арналатындықтан,оның сөздері де жалпыға бірдей түсінікті болуға тиіс,ал ғылыми әдеби тілде жалпыға ортақ сөздермен қатар,жеке мамандыққа тиісті,жұрттың бәрі бірдей түсіне бермейтін сөздер де қолданылады; солардың ішінде жеке ұғымды білдірген атаулар,термин сөздер көп болады... Сонымен қатар сөздің бәрі,олардың жұмсалу аясы бірдей емес.Сөздің де асылы бар,жасығы бар.Тіпті «жасық» деп отырған дөрекі,ыбырсық, қоқырсық сөздер мен диалектизмдерді жазушы жағымсыз кейіпкердің аузына салса,ол жарасымды,орынды болуы мүмкін.Ондайды авторлар өз сөздерінде қолданса,сөз шеберлігін аяққа басқан болады. ...Сөз мәдениетіне жетік болу үшін,қазақ тілінің сөз байлығын жақсы білу керек.Сөзді көп білген кісінің айтқаны да тартымды болмақ.Қазіргі қазақ тілінің сөз байлығы ұшан-теңіз,әдетте,білімді,мәдениетті,тіл өнеріне әуестігі күшті кісілердің сөз байлығы да мол болады.Адамның білімі,мәдениеті артқан сайын,оның сөзді игеру мүмкіншілігі арта түседі.Әдетте, ел арасында көп болған,саяси,ғылыми әдебиетті,көркем әдебиетті зейін қойып көп оқыған кісілер оқыған кісілер сөзді көп біледі. Тіл мәдениетіне жетік болу үшін,сөзді көп білу жеткіліксіз,ол сөздерді жұмсай білу де керек.Сөзді жұмсай білу үшін олардың мағыналарын,мәндестік ерекшеліктерін,әдеби,әдеби еместік қасиеттерін,еркін және тұрақты тіркестер құрамына ену мүмкіншіліктерін жақсы білу керек. Жаттығумен жұмыс: 164-жаттығу. Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін. Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын. Үйге тапсырма: 165-жаттығу. Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8 Сабақтың тақырыбы : Диктант Сабақтың мақсаты : а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру. ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету. б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу. Сабақтың түрі : қайталау Сабақтың әдісі: баяндау Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы Сабақтың барысы : а) Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару. Тақтаға бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын. ә) Жаңа сабақты түсіндіру; Мәтінді мәнерлеп оқып беремін. Сырымбет Күн шыға Сырымбетке жеткен жолаушылар Шыңғыс аулында бұрылуға дәті бармай, тау бауырында аттарын шалдырған. Күймелі арбадан қарғып түскен Ақжігіт алды-артына қарамай,Сырымбеттің биігіне өрмелей жүгіріп еді. Жолындағы қалың қарағайды сырғандай екі қолмен алма-кезек жасқап, жалғыз аяқ жолмен еңкеңдей басып жан ұшырған талдырмаш бала жалаңаш шоқыға шыға келгенде көзі жайнап сала берген. Сырымбет--андағайлап алыстан көз тартар аса биік болмағанмен, етегінде жарқыраған көл,бауырында сылдырап аққан кәусар бұлақ, сыңсыған қалың жынысты әсем шоқы. Ең биігінен қарағанда Көкше даласының көп тұсы алақанға салғандай анық көрінеді. Екі өкпесін қысқандай еңсесін басқан қала қапырығынан,аядай жерде аят оқып, күні-түні сарнап,күңіренген мешіт тірлігінен Ақжігіт жалаңаш төскейге шыға келгенде ,бар азаптан құтылған қамаудағы адамдай тынысы кеңіп сала берді. Ентігін басқан бала айна көлдерге ,қалың орманға, алыстан мұнартқан көгілдір тауларға дейін тойымсыздана қарап, арқан бойы көтерілген жазғы күндей жүзі жайнап: -Аһа-һей, а-һей! –деп қалай айғайлап жібергенін аңғармай қалды. Бар алап саңқылдаған бала даусымен жаңғырып,орман ішінде, көл бетінде, сыңсыған бүкіл құс атаулы дүрліге ұшқандай болды. Сәкен Жүнісов (158 сөз) Мәтінді тағы да бір рет оқып беремін, оқушылар тыныс белгілерін қояды. Үйге тапсырма : қайталап келу. Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8 Сабақтың тақырыбы : Диктант Сабақтың мақсаты : а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру. ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету. б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу. Сабақтың түрі : қайталау Сабақтың әдісі: баяндау Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы Сабақтың барысы : а) Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару. Тақтаға бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын. ә) Жаңа сабақты түсіндіру; Мәтінді мәнерлеп оқып беремін. Есеней Екі жақ та қолға түскендердің қолдарын байлап,өз жағына қарай айдап әкетіп барады,әсіресе ,иесіз қалған аттарды қуып жүргендер көп-ақ. Есеней қашуға бет алған бір топ жауынгерді қуа жөнеліп еді, мойнынан оқ тиіп,Есенейдің аты омақаса құлап, Есеней жерді сүзе құлады. Қосалқы атты жетелеп жүрген Бекентай ауыздығымен алысып, ,қызып алған тың атты тоса берді. Есеней сол аяғын үзеңгіге салып,көтеріле бергенде, садақ оғы келіп қадалды. Батыр адам белінен қадалған оқты өз қолымен жұлып алып,лақтырып жіберді де, ол ет қызуымен шаба берді, жақын қалған жүздікке ұшырасқанша, жараланғанын білдірген жоқ... Есеней мен Ұлпан,Несібелі—үшеуі,қастарында төрт кісі жолдастары бар, Артықбай аулынан салт шығып, мөлшерлі жерге жеткенде, үш ат жеккен пәуескемен Тілеміс тосып жүр екен. Үйге іле-шала кірген Тілеміске Ұлпан мақтау айтты: --Артығы болса, өзің білесің, жетпей жатқаны байқалмайды, Тілеміс аға. Атыңды атағаныма өкпелеме,мен Есенейден бастап жұрттың бәрінің де атын атаймын. (Ғ.Мүсірепов) (142 сөз) Мәтінді тағы да бір рет оқып беремін, оқушылар тыныс белгілерін қояды. Үйге тапсырма : қайталап келу. Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8 С абақтың тақырыбы: Қазақ тілі-ұлттық мәдени,рухани асыл мұра
Сабақтың мақсаты: білімділік – қазақ тілі туралы түсінік беру; тәрбиелік – тілді құрметтеуге,сүюге,белсенділік пен қызығушылыққа тәрбиелеу; дамытушылық – оқушыларға қазақ тілін оқыту арқылы ой-өрісін, таным,қабілетін, төл сөз туралы түсініктерін дамыту. Сабақтың түрі: лекция сабақ Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру. Сабақтың көрнекілігі: кітаптар , қосымша материалдар. Пәнаралық байланыс: әдебиет , тарих Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Өткен сабақтар бойынша бірнеше сұрақтар қоямын. б) Жаңа сабақты түсіндіру: Тілді жасаушы – халықтың өзі.Сондықтан тіл халыққа қызмет етеді.Ана тілін қадірлемеген халықтың болашағы жоқ.себебі ана тілінсіз ұлт мәдениеті,ұлт әдебиеті жоқ.Ал әдебиетті мәдениет қаймағы деп қана қою жеткіліксіз.Ол халықтың,ұлттың кескін-келбеті деуге болады.Өйткені шынайы көркем шығарма халықтың тұтас тарихын,өткен-кеткен не қилы тағдырын суреттеп береді. Қазақ тілі – дамыған,жетілген,бай,икемді тілдің бірі.Бұл пікіріміздің растығын кезінде кемеңгер Абай дәлелдеген болатын.Ол Пушкин,Лермонтов,Крыловтардың шығармаларын аударып бір дәлелдесе,солардай етіп,сөздің майын тамыза жазу арқылы екінші рет дәлелдеді. Қазір қазақ тілі мейлінше дамып,байып,жетілді.Нақты әдеби тіл жасалды.Орта мекетептер үшін барлық пән қазақ тілінде жазылып жүр. Демек,саяси экономия сияқты өте қиын ғылымдардың өздері де қазақ тілінде зерттеледі,жазылады.Міне,мұның бәрі қазақ тілінің бай тіл екенін,ол тілде не алуан ғылымға байланысты жаңа сөздер,терминдер,фразалар пайда болғанын білдіреді. Қазақ тілінің байлығы – қазақ халқының,қазақ ұлтының байлығы.Осы байлықты бағалай білуіміз керек.Сонда ғана біздің Қазақстан кез келген жұртпен иық теңестіре алатын іргелі ел бола алады. Жаттығумен жұмыс: 2-жаттығу. Білімді бекіту : Өткен тапсырма бойынша Тілдің қазіргі кезде шешілмей жүрген проблемалары жөнінде ойтолғау айтады. Бағалау : Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады. Үйге тапсырма : «Тілім,тірегім,соғып тұрған жүрегім!» тақырыбына шығарма жазып келу. Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8 С абақтың тақырыбы: Қазақтың әдеби тілі.
Сабақтың мақсаты: білімділік – қазақтың әдеби тілі туралы түсінік беру; тәрбиелік – тілді құрметтеуге,сүюге,белсенділік пен қызығушылыққа тәрбиелеу; дамытушылық – оқушыларға қазақ тілін оқыту арқылы ой-өрісін, таным, қабілетін, төл сөз туралы түсініктерін дамыту. Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру. Сабақтың көрнекілігі: кітаптар , қосымша материалдар. Пәнаралық байланыс: әдебиет , тарих Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын б) Жаңа сабақты түсіндіру: І. Қазақтың әдеби тілі жасалуы жағынан да,қалыптасуы жағынан да тарихи көп кезеңдерді басынан өткізді.Қазақ әдеби тілі – бүкіл қазақ халқының мәдени мұрасы.Әдеби тілді жасауға бүкіл қазақ халқы,оның алдыңғы қатарлы мәдениет қайраткерлері бұрыннан ат салысып келеді.Өйткені әдеби тіл – күллі қазақты біріктіруші,ұйымдастырушы,іске,еңбекке,ерлікке жұмылдырушы әрі ілгері бастаушы ең өткір,ең жанды құралдың бірі саналады.Олай дейтін себебіміз - әдеби тіл қазақ мәдениетінің өсіп-жетілуіне,өркендеуіне жетекші болып келеді. Әдеби тіл дегеніміз көркем әдебиеттің тілі ғана емес,ол – ғылымның барлық саласын қамтитын,халыққа өнер-білім беретін,тәлім-тәрбие үйрететін баспасөздің тілі.Көркем әдебиеттің тілі – сол кең мағынадағы әдеби тілдің бір саласы ғана.Ал әдеби тілдің негізі болатын нәрсе – халық тілі – фольклор тілі екенінде дау жоқ.Халық тілі дегеніміз – диалектілерден (жергілікті ру-тайпа одақтарының тілдерінен) құрылған,бірақ әдеби тіл сатысына жетпеген тіл. Біз қазақтың әдеби тілінің негізін Ыбырай,Абай салды дегенде,әрине,лар өз қолдарымен,өз бастарынан шығарып,әдеби тілді халық тілінен мүлде бөлек бір нәрсе етіп жасады деп қарамаймыз.біздің әдеби тіл деп отырғанымыз – халық тілінің жаңа сатыға,жаңа сапаға көшуі.Солай болса,Абай мен ыбырай халық тілін пайдалана отырып,қазақ тілін жаңа сапаға,жаңа сатыға жеткізуге істеді деп қараймыз. (С.Аманжолов) ІІ. ...Қандай да тіл болмасын,оның даму деңгейін қанша адамның ол тілде сөйлейтіндігі белгілемейді.Оны тілдің өмірдің қанша саласында қолданыла алу қабілеті анықтайды.Расына келсек,қазақ тілін білмейтін,тіпті білгісі келмейтін адамдар бар болса,бар да шығар,ал бірақ өмірдің қазақ тілін пайдалану мүмкін емес бірде-бір саласы жоқ.Бір кезде қазақ тілінің қолданылу аясы тілдің қабілетсіздігінен тарылған жоқ,тездетіп бір тілділікке,бір ұлттылыққа көшу жолындағы көптеген көз таса әрекеттердің салдарынан қасақана қолдан тарылтылған. (Ә.Кекілбаев) ІІІ. Бұл (қазақ тілі – ред) – бай тіл.Оралымды,ырғақты,теңеу-бейнелеулері ерте туған тіл. Поэзияда Абай,Ілияс сияқты,прозада Мұхтар сияқты алыптар туғызған тіл.Мен осындай тілімізді таза ұстайық деймі. (Ғ.Мүсірепов)
(С.Мұқанов.) жүктеу/скачать 0.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|