Сабақтың тақырыбы: Кіріспе Сабақтың мақсаты: а Білімділік
жүктеу/скачать 2.08 Mb.
|
| Жүккөтергіш машиналар
Жүк көтергіш машиналар-бұл өнеркәсіптік кәсіпорынның белгілі бір аймағында жүктерді қысқа қашықтыққа көтеруге және жылжытуға арналған циклдік машиналар. Жүк көтергіш машиналар мақсаты, әрекет ету принциптері бойынша өте әртүрлі. Мақсаты бойынша жүк көтергіш машиналар шартты түрде жалпы және арнайы мақсаттарға бөлінеді.Жалпымақсаттағы машиналар белгілі бір әрежеде әмбебап болып табылады.Олар тек жүк икөтеру және тасымалдау операцияларын орындау үшін өндірістік жағдайда қолданылады. Арнайы жүк көтергіш машиналар жүктердің белгілі бір түрлерін көтеру және жылжыту үшін немесе арнайы технологиялық процестерде көтеру және тасымалдау операцияларын орындау үшін қолданылады. Оқу құралында негізінен жалпы мақсаттағы жүк көтергіш машиналар қарастырылған. Құрылымдық орындалуы бойынша жүк көтергіш машиналар көтергіш механизмдерге (ұялар, көтергіштер және т.б.), көтергіштерге, жүк көтергіш крандарға, тиегіштерге және манипуляторларға жіктеледі. Сонымен қатар, жүк көтергіш машиналарды қызмет көрсетілетін жұмыс алаңының конфигурациясына байланысты келесі топтарға бөлуге болады: көтергіш механизмдер, көтергіштер – жұмыс алаңының белгілі бір нүктесі; арбалар, жүк көтергіштер-тік немесе қисық жолақ түріндегі жұмыс алаңы; стационарлық айналмалы крандар - тар сақина түріндегі жұмыс алаңы; жебелі крандар, манипуляторлар - кең сақина немесе сектор түріндегі жұмыс алаңы; көпір түріндегі крандар, кабельдік, жинақтағыш крандар, манипуляторлар-тіктөртбұрыш түріндегі жұмыс алаңы; тиегіштер, манипуляторлар, өздігінен жүретін крандар — еркін конфигурациядағы жұмыс алаңы.Жүк көтергіш машиналардың негізгі жіктеу ерекшелігіқұрылымдардың ортақтығы. Машиналардың жүк көтергіштігінің негізгі түрлері мақсатына, қолдану саласына және атқаратын қызметіне байланысты: көтергіш механизмдер; крандар; көтергіштер; өнеркәсіптік роботтар болып бөлінеді. Домкраттар негізінен монтаждау және жөндеу жұмыстары кезінде жүкті шағын биіктікке (0,7 м дейін) көтеруге арналған. Дизайн бойынша олар бөлінеді: тірек, бұрандалы, гидравликалық және пневматикалық. Тірек ұялары, ең алдымен, операциялардың дәлдігін сақтамай, машинаның немесе жеңіл конструкциялардың бөлшектері мен түйіндерін жылжыту қажет болған кезде орнату жұмыстарында қолданылады. Жүк көтергіштігі 0,5-тен 10 тоннаға дейінгі ең көп таралған тірек ұялары. Бұрандалы домкраттар профилактикалық тексеру және жөндеу кезінде машиналарды ілу үшін, машинаның бөлшектері мен тораптарының шамалы орын ауыстыруы қажет болған кезде, машиналарды сақтауға қою кезінде аралық құрылыстардың өкпелерін тіректерге көтеру және түсіру кезінде және т. б. қолданылады. Олар жүк көтергіштігі 2-ден 50 тоннаға дейін жасалады. Гидравликалық домкраттар аса ауыр жүктерді көтеру және түсіру үшін қолданылады. Жүкті көтеру сұйықтық ұясын цилиндрге қысыммен беру кезінде, ал түсіру- бұл сұйықтықты ағызу арнасы арқылы шығару кезінде жүзеге асырылады. Жүк көтергіштігі 3-тен 200 тоннаға дейінгі гидравликалық ұялар ең көп таралған, көтеру биіктігі 0,15-0,4, арнайы ұялар-750 тоннаға дейін. Жүк көтергіштер қысылған жағдайда жүктерді көтеруге арналған және құрылыс-монтаж жұмыстарын жүргізу кезінде, далада, шеберханаларда және басқа жұмыстарда машиналарды жөндеу кезінде қолданылады. Көтергіштер-бұл жоғары орналасқан тіректерге ілінген қарапайым және кішкентай жүк көтергіш машиналар. Олар қолмен және редукторы бар электр қозғалтқышымен келеді. Әдетте, қолмен көтергіштерде құрт немесе тісті көтеру механизмі бар тізбекті немесе кабельді беріліс бар. Қол таль- бұл полиспаст, ол тартқыш орган ретінде пластиналы топсалы немесе дәнекерленген калибрленген тізбектерді, айналмалы жұлдызшаларды немесе тізбекті блоктарды пайдаланады. Ең көп тарағаны-жүк көтергіштігі 1-ден 10 тоннаға дейінгі құртты көтеру механизмі бар қол көтергіштері.беріліс көтергіштері жүк көтергіштігі 0,25-тен 10 тоннаға дейін. жүк көтеру биіктігі 3 м-ге дейін.Электрлік жылжымалы жүк көтергіштер (электротельферлер)– рельстермен (арқалықтармен) қозғалатын арбаларға ілінетін шағын шығырлар. Арбалар электр жетегі арқылы қозғалады. Өнеркәсіп жүк көтергіштігі 0,5-тен 10т-қа дейінгі электр көтергіштерін шығарады. Көтеру биіктігі 6-дан 36 м-ге дейін. Жүк шығырлар жүкті көтеруге (түсіруге) және (немесе) оны көлденең бағытта жылжытуға арналған. Оларды өздігінен де, арқан блокты басқарылатын күрделі машиналардың құрамдас бөліктері ретінде де қолдануға болады. Лебедкалардың берілісі тісті, сирек – құрт. Жетектің түріне сәйкес қолмен және механикалық жетегі бар лебедкалар ерекшеленеді. Қол жетегі бар әрбір шығыр жүкті түсіру кезінде барабанның тежелуін, сондай-ақ тұтқа кенеттен босатылған кезде оның тез тоқтауын қамтамасыз ететін автоматты тежегішпен жабдықталған. Крандар құрылыс – монтаждау және тиеу – түсіру жұмыстарын жүргізу кезінде жүкті көтеру және түсіру, оны көлденең жазықтықта қысқа қашықтыққа жылжыту үшін қолданылады. Жүк көтергіш машиналар (крандар) конструктивтік орындалуы бойынша, жүк қармау құрылғысының конструкциясы бойынша, орын ауыстыру түрі бойынша, жүріс құрылғысының конструкциясы бойынша, механизмдер жетегінің түрі, бұрылу дәрежесі және тірелу тәсілі бойынша жіктелуі мүмкін: конструктивтік орындалуы бойынша: көпір (аралық); жебе. Жетектің түрі бойынша: қол жетегімен; электр жетегімен; гидравликалық; пневматикалық; Іштен жану қозғалтқышының жетегімен. Жебенің бұрылу дәрежесі бойынша: толық бұрылатын; толық бұрылмайтын; бұрылмайтын. Сүйену тәсілі бойынша: тіреуіш; аспалы. Көпір (аралық) крандардың басты айырмашылығы- олар әдетте аралықты жауып, осы аралықтың бойындағы аймаққа қызмет етеді, ал жебе крандары әдетте жебемен жабдықталған және жылжымалы және стационарлық болып табылады. Көпір крандары ғимараттардағы немесе ашық алаңдардағы кран арқалықтарына орнатылады. Көпір крандары әдетте көпір, тірек, кабель болып табылады. Ашық жерлерде жұмыс істеу үшін әдетте крандар қолданылады. Олардың көпірі жер деңгейінде төселген рельстер бойымен қозғалатын екі тік фермаға сүйенеді. Арнайы дизайндағы крандар, әдетте, кемелерді түсіру және үлкен қоймаларға қызмет көрсету үшін қолданылады. Крандар, әдетте, жүк көтергіштігі 3,2 32т, арнайы – 25 – 630т., крандардың ұзындығы 25 м – ге жетеді. Көтеру биіктігі 80 м-ге дейін, арбаның жылдамдығы 10 м/с. кабельді крандар жүктерді су кедергілері арқылы тасымалдау үшін, гидроқұрылыстардың құрылыс объектілеріне, ағаш қоймаларында, сондай-ақ үлкен сақтау орындарына қызмет көрсету қажет болған жағдайда қолданылады. Олардың жүк көтергіштігі 150 тоннаға жетеді., 1 км – ге дейін. (өзен арқылы өтетін Кранның ең үлкен аралығы, әдетте, 1800 м.), Жүкті көтеру жылдамдығы 3 м/с – қа дейін, ал арбаның қозғалысы 8-10 м/с-қа дейін, тірек мұнараларының қозғалу жылдамдығы аз (6-20 м/мин). Жебелі крандар- крандардың ең көп таралған түрі. Жүріс бөлігінің және қызмет көрсету аймағының конструктивтік ерекшеліктеріне сәйкес жебелі крандар ұзақ қашықтыққа жылжитын крандарға – ұтқыр (темір жол, пневмодөңгелек, автомобиль, шынжыр табанды) және қызмет көрсетілетін алаңдағы жұмыс шебіне сәйкес салыстырмалы түрде қысқа қашықтыққа жылжитын крандарға (мұнара, портал, жылжымалы, қабырға және т.б.) бөлінеді. Цех аралықтарындағы және басқа да салыстырмалы тар және ұзын алаңдардағы жұмыстарға қызмет көрсету үшін аралық бойымен төселген рельстер бойымен қозғалатын жылжымалы консольді крандар қолданылады. Сонымен қатар, қабырға (консоль) крандары айналмалы және бұрылмайтын болуы мүмкін. Бекітілген қабырға крандары, әдетте, ғимараттардың бағандарына орнатылады. Жүк көтергіштігі осындай кран 5т, ұшуы жебенің дейін 4м. Мұнара крандары тік орналасқан мұнараның жоғарғы бөлігіне бекітілген жебесі бар толық айналмалы крандар деп аталады. Бұл крандар әртүрлі ғимараттар мен гидротехникалық құрылыстарды салу кезінде құрылыс – монтаж жұмыстарын механикаландыруға арналған. Мұнаралы крандардың жүк көтергіштігі 1 О 80т, жебенің максималды ұшуы 45 м дейін, жүктің көтерілу биіктігі 5 – 150м, айналу жиілігі 0,2 – 0,7 айн/мин. Мұнаралы крандардың артықшылықтары: үлкен көтерілу биіктігі, бұл үлкен атыс кеңістігін береді; бір тұрақтан бірнеше нысандарға немесе алаңдарға қызмет көрсету мүмкіндігі; жоғары маневрлік; кранның жолдары арқылы жылжуының қарапайымдылығы; кранның жақсы көрінісі; құрылымның қарапайымдылығы. Кемшіліктерге ауыстыружәне кран жолдарын салу кезінде монтаждау және бөлшектеу жұмыстарының едәуір ұзақтығы мен күрделілігі жатады. Мұнаралы кран - бұл бірнеше тонна салмақты қауіпті биіктікке көтеруге қабілетті L-тәрізді төңкерілген құрылым. Бұл кранның ең таңқаларлық ерекшелігі - ол өздігінен жасалады және ғимараттың жанына немесе тіпті айналасына салуға мүмкіндік бере алады. Мұнара кранының жұмыс принципі таңқаларлықтай қарапайым. Ол төңкерілу күштерінің барлығына бетон төсемі мен машинаның қолынан ілулі тұрған қарсы салмақ әсер ететіндей етіп жасалған. Жүктелмеген кран қарсы салмақпен теңдестірілмеген және жүкті тасымалдаған кезде ғана тұрақты болады. Жүктер арбаға болат кабельдермен бекітілген лебедка арқылы тартылады. Жүк көтерілетін мачтадан қашықтық төңкерілетін күштердің пайда болуына байланысты кранның тұрақтылығына әсер етеді. Бұл күштерді азайту үшін жеңіл салмақтармен салыстырғанда ауыр салмақ мачтаға жақын көтеріледі. Кранның шамадан тыс жүктелуіне жол бермеу үшін кран максималды жүктеме шегі мен жүктеме моментінің шекті қосқышымен жабдықталған. Бұл қосқыштар «құлау» мөлшерін өлшейді және шектен асқан кезде операторға ескерту жасайды. Мұнаралы кран жіктелуі Мұнаралы кран торлы құрылым немесе құбырлы мачта түрінде орындалып, тіке орналасқан мұнараның жоғарғы жағында бекітілген жебесі бар бұрылатын кранды айтады. Мұнаралы крандар орнату амалы, жүріс құрылғысы түрі, мұнара құрылымы, кері салмақтың орналасуы жəне жебе құрылымы бойынша жіктеледі. Орнату амалы бойынша мұнаралы крандар стационарлы, тірелетін, өзі көтерілетін жəне қозғалмалы болады. Стационарлы іргетаста орнатылатын жəне бір орыннан аудандарға қызмет көрсететін крандарды айтады. Тірелетін салынатын құрылысқа мұнараны бекітіп іргетаста немесе рельс жолында орнатылатын крандарды айтады. Өзі көтерілетін салынатын құрылымның құрылысында бекітілетін жəне бұл құрылыстың салыну шамасы бойынша өзіндегі механизмдер көмегімен жоғары қозғалатын крандарды айтады. Стационарлы жəне өзі көтерілетін крандарды негізінен көп қабатты жəне биік үйлердің құрылысын салу кезінде қолданады. Қозғалмалы жүріс құрылғысымен жабдықталып, жұмысшы жағдайда құрылыс ауданында оның көмегімен қозғалатын крандарды айтады. Жүріс құрылғысының түрі бойынша мұнаралы крандарды рельстік, автокөлікті, пневмодөңгелекті, шынжыр табанды жəне қадамдайтын деп бөледі. Ең көп таралған рельсті мұнаралы крандар алды өйткені оларды рельсті жолдарға орналастыру пайдалануды жеңілдетеді жəне жұмыс қауіпсіздігін жоғарылатады. Бұл крандардың мұнарасы, жүріс дөңгелектері арқылы мұнарадан түсетін күштерді рельсті жолдарға беру үшін арналған тірек бөлікке орнатылған. Тірек бөлігі пирамидалық шатыр немесе порталдың жүріс рамасы түрінде орындалған жəне жүретін арбаларымен жабдықталған. Арбалар екі түрде болуы мүмкін: арбаға тіке түсетін күштен тəуелді дөңгелектер саны 2-8 болатын негізгі жəне жүргізуші. Негізгі арба, кранның жүретін рамасы флюгерімен шкворня көмегімен жалғастырылған. Флюгердегі шкворняның айналуы, кранның қисық сызықты жолмен қозғалуына, сонымен бірге кранды перпендикулярлы орналасқан жолдарға алмасуына мүмкіндік береді. Кейбір крандарда, мысалы БК-1000, тіректік бөлігі, əрбір тіректе теңестіруші екі дөңгелекті арба болатын үш тіректі портал түрінде орындалған. Үш тіректі порталдың болуы, кранға жұмысты тоқтатпай жолдың қисық сызықты аумағына өтуге мүмкіндік береді. Бақылау сұрақтары 1.Жүккөлік машиналары дегеніміз не. 2.Оларға қойылатын талаптар. 3.Жүккөлік машиналарының түрлері. жүктеу/скачать 2.08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|