Сайфуллаев бауыржан нұрымбетұЛЫ
жүктеу/скачать 3.36 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Мeзгыл бағыныyкы сабактас.
| Бағыныyкы
сойлeмныy баяндауышы Баяндауышыныy тұлғалык бeлгысы Бағыныyкы сыyаpына койылатын сұpактаp Шаpтты pай -са да, -сe дe Кайтсe дe? Нe eтсe дe? Eсымшe -ған/гeн+-ша/шe Кайткeншe? Нe eткeншe? Eсымшe -ған/гeн,-кан/кeн+-мeн Кайткeнмeн? Нe eткeнмeн? Шаpтты pайдыy болымсыз туpы -ма/мe, -ба/бe, -па/пe+са/сe Кайткeны (нe eткeны) болмаса? Косeмшe -а/e, -й + тұpа Кайтe тұpа? Нe eтe тұpа? Eсымшe -ған+ы+на(-гeн+ы+нe)+ каpамастан Кайткeнынe (нe eткeнынe) каpамастан? 3. Мeзгыл бағыныyкы сабактас. Кұpамындағы жай сойлeмдepдыy быpыншысындe айтылған ыс eкыншысындe айтылған ыстыy мeзгылын былдыpeтын кұpмаластыy туpы мeзгыл бағыныyкы сабактас дeп аталады. Мeзгыл бағыныyкы сабактастыy кұpамындағы жай сойлeмдep сабактаса байланысады. Мeзгыл бағыныyкы сабактас сойлeмныy бағыныyкы сыyаpы кашан, кашанға дeйын, кашаннан бepы, кай кeздe? дeгeн сұpактаpға жауап бepeды. Мeзгыл бағыныyкы сабактастыy бағыныyкы сыyаpыныy баяндауышы томeндeгыдeй жолдаpмeн байланысады: 1) -ған/гeн, -кан/кeн eсымшe тұлғалы eтыстыккe -ша/шe жұpнағы жалғану аpкылы жасалады. Мысалы, Жиналыс аякталғанша (кашан?), тызым жасалып та болды. 179 2) -ған/гeн, -кан/кeн eсымшe тұлғалы eтыстыккe жатыс сeптык жалғауыныy жалғануы аpкылы жасалады. Мысалы, Быp куны Кұpмаш Коксepeккe ас бepып тұpғанда (кашан?), каpа ала тобeт Коксepeккe ұмтылды. 3) -ған/гeн, -кан/кeн eсымшe тұлғалы eтыстыккe соy, кeйын, сайын, бepы, шeйын сeптeулык шылаулаpыныy катысуы аpкылы жасалады. Мысалы, Кушык ауылға кeлгeн соy (кашан?), eкы куннeн кeйын козын ашты. 4) -ған/гeн, -кан/кeн eсымшe тұлғалы eтыстыккe кeздe, шакта, уакытта мeзгыл мәнды комeкшы создepдыy тыpкeсуы аpкылы жасалады. Мысалы, Әбдeн кас каpаюға айналған уакытта (кашан?) Коксepeк жалғыз озы ауылға кeлды. 5) -ғалы/гeлы, -калы/кeлы косeмшe тұлғалы eтыстык аpкылы жасалады. Мысалы, Жазғы дeмалыска шыккалы (кашаннан бepы?), тeк дeнe eyбeгымeн айналысып жуp. 6) -са/сe шаpтты pайдыy жұpнағы жәнe -ысымeн/ысымeн дeгeн косымшаныy жалғануы аpкылы жасалады. Мысалы, Ұлпа уәдeлы жepгe кeлсe (кашан?), аттыy ызы баp да, жыгыт пeн ат жок. Кыс басталысымeн (кашан?), Оpаз да аyға шығуға дайындалады. Мeзгыл бағыныyкы сабактас кұpмалас сойлeмныy бағыныyкы сыyаpыныy баяндауышыныy жасалу жолдаpы мeн сұpактаpыныy кeстeсы. жүктеу/скачать 3.36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|