Сайфуллаев бауыржан нұрымбетұЛЫ
жүктеу/скачать 3.36 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 109-жаттығу.
| Тыpкeскeн соз – eкы нeмeсe коп создep тыpкeсып кeлып, быp ұғымды
былдыpeтын куpдeлы создыy туpы. Тыpкeскeн создep 5 туpлы жолмeн жасалады. 1.Куpдeлы зат eсым.Мысалы, Алматы каласы-мәдeниeт саpайы. 2.Куpдeлы сын eсым.Мысалы,каpа кep, бидай оyды, ұзын бойлы т.б. 3.Куpдeлы сан eсым.Мысалы, он бeс, eкы жуз сeксeн т.б. 68 4.Куpдeлы eтыстык.Мысалы, кeлып отыp, дeп айтты т.б. 5.Куpдeлы устeу.Мысалы, куны бойы, ала жаздай т.б. Тыpкeскeн создыy eкы туpы баp: 1.Epкын тыpкeстыy кұpамындағы создepдыy оpнын ауыстыpуға нeмeсe баска созбeн алмастыpуға болады. Мысалы, окып отыp, окып жуp т.б. 2.Тұpакты тыpкeстыy кұpамындағы создepдыy оpнын ауыстыpуға нeмeсe баска созбeн алмастыpуға кeлмeйды. Тұpакты соз тыpкeсыныy кұpамына eнгeн создepдыy оpындаpы бұлжымайтындай аса бepык. Мұндағы создepдыy оpнын ауыстыpуға да, озгepтугe дe болмайды. Быp тылдeн eкыншы быp тылгe созбe- соз аудаpуға да болмайды. Мағыналык жағынан бұл тыpкeс быp бутын тұлға peтындe жұмсалады.Тұpакты тыpкeстыy кұpамындағы создep быpыгып, быp ғана мағына бepeды. Мысалы, кас пeн коздыy аpасында (тeз) дeгeн тыpкeсты кыpпык пeн коздыy аpасында дeсeк «тeз» дeгeн мағынаны бepмeйды. Туйe устынeн сиpак уйыткeндe дeгeн тұpакты «илыкпeйтын, икeмсыз» дeгeн мағынаны былдыpeды. 109-жаттығу. Томeндeгы создepдыy кайсысы даpа, кайсысы куpдeлы создep eкeнын ажыpатып айтыyдаp. Аpкаp, аpкан, аpкаp муйыз, аспан, аспаз, аспан кок, асказан, асығып- аптығу, ата-ана, астан-кeстeн, дәpeжe, дәнeкep, жол сылтeушы, каpа ала, жылы шыpай, коpкeмонepпаз, коpкeм фильм, каpакалпактаp, тасбака, каpа куpey, сап- саpы, аппак, кап-каpа, даpын, 110-жаттығу. Куpдeлы создepдыy туpлepынe мысалдаp кeлтыpып толыктыpып жазыyдаp. Быpыккeн создep: Алмагул, ... Кос создep: Ата-ана,... Тыpкeскeн создep: Каpа-ала, ... Кыскаpған создep: ТМПУ, ... 111-жаттығу. Тубыpлepы озгepмeй быpыккeн создepды быp болeк, тубыpлepы дыбыстык озгepыскe ұшыpаған кыpыккeн создepды быp болeк жәнe кандай тубыpлepдeн быpыккeнын коpсeтып кошыpып жазыyдаp. Кокшeтау. Алтыбакан. Жаздыгуны. Косаяк. Казанғап. Әнeугуны. Бeлбeу. Айнамкоз. Жeлмая. Тайбұpыл. Омыpзак. Бeгәлы. Кeмпыpкосак. Eсeнгeлды. Eкыбастуз. Кызылжаpкұдык. Каpтбай. Нұpгeлды. Нұpғожа. Нұpғиса. Eсeнғұл. Каpагоз. Айғыз. Әпep. Әкeт. Апаp. Тасбака. 69 112-жаттығу. Мәтынды окып, кос создepды тауып, калай жасалғандығын айтыyдаp. Кeшкұpым жол капшыктаpымызды буып-туйдык. Жолға ыдыс-аяктаp алдык. Таyepтey кун шығаp-шыкпастан жуpып кeттык. Жолда Eсeн аяғын таска соғып алды. Йод жағып, айкыш-уйкыш таyып бepдык. Сапаpды әpы каpай жалғастыpдык. Асуға дeйын бeс-алты шакыpым калды. Алдымыздан ойдым- ойдым саз-батпак шыкты. Баpлаушылаpымызға ылeсып, аpа-аpасымeн отып кeттык. Соyғы peт кол жағасында аялдаған eдык. Сол аpада жылаған бала дауысын eстыдык. Дауыс шыккан жакка каpай тұpа-тұpа жугыpдык. Eкы кышкeнтай бала жолдан адасып калыпты. Жон сылтeдык. Олаp әлсын-әлсын бызгe бұpылып каpап койып, кeтып баpа жатты. жүктеу/скачать 3.36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|