БӨЛІМ. ӘЛЕУМЕТТАНУДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ТАРИХЫ

Легизм 
Қоғамның 
әлеуметтік 
құрамы 
Легизмнің 
ерекшеліктерін 
қоғамдық 
құбылыстарға 
тарихи 
көзқарастардың 
элементтері 
құрады. 
Жаңа 
аристократияның 
жекеменшіктік 
мүдделері 
қауымдық өмірдің 
архаистік 
ұстанымдарына 
қайшы 
келгендіктен, 
оның 
идеологтарына 
дәстүрдің беделіне 
емес, әлеуметтік 
шарттардың 
бұрынғымен 
салыстырғандағы 
өзгерістеріне 
шағынуына тура 
келді. 
Даосизм 
Қоғамның 
әлеуметтік құрамы 
- 
табиғатпен толық 
қосылу 
- Дао табиғат пен 
адам 
арасындағы 
жарастықты, тылсым 
байланысты ерекше 
дәйектейді. 
Ғаламның 
шексіздігін,
мәңгілігін 
еске 
алсақ, 
адамдар 
әлжуаз 
– 
көзге 
ілінер-ілінбес 
қана 
тіршілік иелері. 
Моизм 
Қоғамның 
әлеуметтік құрамы 
Моизм 
әлеуметтік 
жағдайы тұрақсыз, 
қарама-қайшылықты 
ұсақ 
меншік 
иелерінің - ерікті 
жер өңдеушілердің, 
қолөнершілердің, 
саудагерлердің, 
мемлекет 
аппараттағы төмен 
шен 
иелерінің 
мүддесін 
білдірді.Әлеуметтік 
төменгі 
топтың 
кейбір түсініктерін 
қайта 
жаңғырта 
отырып, 
моистер 
мемлекеттік 
лауазымдарды шығу 
тегі мен туыстық 
принциптері 
бойынша 
иеленуді 
айыптады. 
Олар 
барлық адамдардың 
көктегі 
құдай 
алдында 
бірдей 
екендігін дәлелдеді. 
Мемлекеттік 
қызметке 
шығу 
тегіне 
қарамастан 
неғұрлым 
ақылды 
адамдарды 
ұсыну 
қажет.
 
Конфуций ілімі 
Қоғамның 
әлеуметтік 
құрамы 
- идеалды өткен шақ; 
- мемлекет иерархия 
өмір сүретін отбасы 
моделі 
бойынша 
жасалуы: «Билеуші – 
билеуші, ал бағынышты 
– бағынышты, әке – әке, 
ал ұл – ұл болу керек». 
Конфуцийдің 
мемлекетті 
адамгершілікпен 
басқару” теориясы оған 
дейін де болған идеяға 
– басқарушы билігін 
құдіреттендіру 
идеясына 
сүйенді. 
Соған сүйене отырып, 
оны 
дамытты 
әрі 
негіздеді. 

1.2 Ежелгі Грекиядағы әлеуметтанулық ілімдер 
Б.З.Д. VI-V. 
I. Натуралистік 
(негізгі проблемалар – 
табиғат проблемасы)
 ГОМЕР  (
≪Иллиада≫; ≪Одиссея≫)
Қоғамда қоғамдық-саяси стандарттарды анықтау: 
- таңдау; 
- жауапкершілік; 
- қыспақ; 
- шын мәніндегі еркіндік. 
ГЕСИОД (
≪Еңбектер мен күндер≫; ≪Теогония≫). 
 Қоғамда қоғамдық-саяси стандарттарды анықтау: 
- адам еңбегі арқылы көрінетін, прогресс-регресс, 
- шындық идеясы, 
- адалдық идеясы. 
ДЕМОКРИТ (
≪Малый Мирострой≫)
-Қанағат–қуанышынды көбейтеді, 
рақатыңды арттырады. 
-Даналықтан үш түрлі қабілет туындайды:
Мүлтіксіз шешім шығару, қатесіз сөйлеу, орынды іс қылу. 
-Жоққа қайғырмаса, барға қуана білсе – сол нағыз ақылды адам.
Б.з.д.V-IV . 
II. Гуманистік 
(грек 
демократиясы 
идеясының дамуы) 
СОФИСТЕР (софизм – "даналық", "шешендік") – адамның ролі, өмірінің мәні. 
ПРОТОГОР- адам барлық заттардың өлшемі; 
- ақиқат, жамандық пен зұлымдық – салыстырмалы. Олардың айырмашылығы
келесі критерийлер бойынша анықталады 
Ежелгі Грекия – б.з.д. VI-V – V з.д.. 
Ежелгі Грекия мәдениеті аясында қоғам мен адам өмір сүру жағдайындағы әлеуметтік, саяси, экономикалық 
философиялық ілімдер. 
АНТИКАЛЫҚ ФИЛОСОФИЯ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ ЭТАПТАРЫ 

– адам;
- бардың бар екендігін, ал жоқтығын жоқ 
екендігін білдіретін барлық,
заттың өлшемі — адам». 
СОКРАТ 
- ақиқат өз бетімен өмір сүреді, ол абсолютті;
- ақиқат тек данышпандарға ғана тән; 
-Сократтың «шынайы» тұлғасын қалпына келтірудің қиындығы — осы шығармалар 
тарихи шығармалар емес, пәлсапалық немесе көркем шығармалар ретінде жазылған. 
Б.З.Д. IV-II . 
III. КЛАССИКАЛЫҚ 
(Жоғарғы әділ 
– идеалды мемлекет) 
ПЛАТОН (
≪Апология” (Сократты қорғау), “Критон” (заңды сыйлау туралы), 
“Кратил” (тіл туралы), “Федон” (әдептілік туралы), “Мемлекет” (идеялар теориясы), 
“Теэтет” (білім туралы), “Тимей”, “Заңдар). 
- Платонның пікірінше, шын болмыс — ақылмен ғана білуге болатын
денесіз идеялар әлемі;
- Платон рухани әлемнің жеке идеялары туралы айтқанда, көбінесе “эйдос” деген 
ұғымды қолданады; 
(
≪Мемлекет еркін адамдардың бәріне бірдей әділ қызмет етуі керек≫) 
-
≪дұрыс билік≫ заңы қажет; 
Мемлекеттің қызметтері; 
а) билік (заңдар); 
б) дұшпандардан қорғау; 
г) адамдарды қамқорлыққа алу. 
АРИСТОТЕЛЬ (
≪Саясат≫; ≪Категория≫; ≪Аналитика≫)
- адам – табиғаты бойынша саяси жан; 
- демократиялық басқарудың басты принциптері: 
-байлар мен кедейлер құқықта тең құқылы; 
-демократияның негізі –заңның негізі.
 
1.3. Орта ғасырдағы әлеуметтік идеялар 
 
Орта ғасыр (V-XIV ғ.ғ.) – әлеуметтік, саяси, құқықтық ойдың құлдырау кезеңі. Теологияның тек бедел мен атаққа табынған, тәжірибеден, 
өмірден алшақ мистикалық ілімге айналуына байланысты схоластика қалыптасты. Бірінші кезекте мынадай мәселелер туындайды: 1) 
шіркеу мен мемлекеттің қатынасы (шіркеудің мемлекет істеріне араласуы); 2) мемлекеттің бар болуы; 3) Орта ғасыр философиясы басты 
ерекшелігі дін проблемасы мен байланыстылығында философияның дамуы батыс христиандық домалы шіркеу конондарын ескере отырып 
дамыды, себебі сол дәуірде мәдениет пен білімнің дамуына дін ықпал етіп отырды 

жүктеу/скачать 1.57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: