Сборник конкурсных работ «Пишем историю вместе»

Солдат Шайхизаман остался вечно молодым (приложение 1). За свою короткую жизнь он успел сделать многое. Прибавив к своему возрасту год, он поступил в Пермский педагогический техникум. Успешно закончив техникум, продолжил обучение на физико-математическом факультете Пермского государственного института. Одним из первых среди односельчан получил высшее образование. Начал трудовую деятельность в Бардымской средней школе учителем математики и физики. Но долго проработать не удалось.

В нашем школьном музее хранится дневник Юлаева Шайхизамана Маннафовича (приложение 2). Записи в дневнике сделаны аккуратным почерком латинскими буквами. Памятна даже обложка. Блокнот обернут газетой «Правда» выпуска 5 марта 1941 года (приложение 3).

«Пройдут дни один за другим.

Эти дни, посадив нас в свои сани,

повезут в далекие дали”...

(по Такташу)

Так начинает свой дневник Шайхизаман абый. И продолжает:

«…Молодость, усыпанная цветами, наполненная свежестью, богатая радостными событиями, пройдет быстро, останутся только воспоминания. Думаю, что дневник поможет мне вспомнить годы юности» (приложение 4).

Заглянем на 27 страницу дневника (приложение 5).

«…Я на ближайшее будущее планирую следующее:

1940-1942 годы – учеба в институте.

1942-1945 годы – служба в армии.

С 1945 года – работа по выбранной профессии учителем математики в школе.

1945-1948 годы – налаживание своей жизни, женюсь после 30 лет …»

Такими мечтами жил 21-летний Шайхизаман. Учился он отлично, жил с большими надеждами на будущее. Все мечты оборвались 22 июня 1941 года. Весть о начале войны его сильно потрясла. Из дневника:

«…22 июня по радио выступил Молотов. Несмотря на выходной день, многое поменялось. 23 июня мы чуть не провалили экзамены. Но я смог сдать на “посредственно”.

Дальнейшая учеба будет платной. Это постановление вынудило многих студентов оставить учебу. Расходились со слезами на глазах. Мне повезло, помог отец. Я продолжаю учебу в институте …»

Некоторые мечты Шайхизаман абый смог воплотить в жизнь. Он устроился на работу в Барде (приложение 6). Но долго проработать не удалось. Он понял, что в эти тяжелые для страны дни его место на фронте. Родные о том, что Шайхизаман ушел на войну добровольно, узнали спустя время. Шайхизаман абый на фронте командовал взводом миномётчиков-лыжников. Его письмо, написанное в 1943 году, вошло в сборник, выпущенный к 30-летию Великой Победы «Письма с фронта» (приложение 7).

Через неделю, 6 марта 1943 года Шайхизаман Маннафович погиб. Мечты не сбылись. К сожалению, он не смог, читая свой дневник, вспоминать свою молодость. Но для нас дневник – хорошая память. Мы можем сравнить свою жизнь, свои мечты с его мечтами.

Говоря словами Шайхизамана Маннафовича: пусть «…Молодость, усыпанная цветами, наполненная свежестью, богатая радостными событиями…» никогда не обрывается!

Приложение 1

Юлаев Шайхизаман Маннафович

(1919 – 1943)
Приложение 2

Блокнот Юлаева Шайхизамана Маннафовича


Приложение 3

Обложка блокнота Юлаева Шайхизамана Маннафовича

Блокнот Юлаева Шайхизамана Маннафовича

Приказ о назначении Юлаева Ш.М. преподавателем математики

Бардымской средней школы


Приложение 7

Сборник, выпущенный к 30-летию Великой Победы «Письма с фронта»






За Родину
Аптраков Денис, 6 класс Куземьяровской школы
Мы не ждали немцев в гости,

Они сами к нам пришли.

Как прогнали их прадеды,

Нигде места не нашли.

Мирная позиция.

Больше некуда пойти,

Германия побитая

Не сдаемся мы врагу!

Мы боролись за свободу

И за Родину свою

Приходят ребята,

Приносят цветы

На могилу солдата.

Он выполнил долг

Перед нашим народом

А как его имя ?

Откуда он родом?

В атаке был ранен,

Погиб в обороне -

Могила ни слова

О том не проронит.

Но помнить должны

Все ребята на свете,

Кому благодарны

Должны быть все дети

За мирное небо,

За радость Победы.

Ашамадык без тәмле ашлар,

Кимәдек без затлы киемнәр.

Сугыш авырлыгы җилкәләрдә булды

Тамакларда яшьле төерләр

Без гаиләдә сигез бала үстек: дүрт малай һәм дүрт кыз идек. Минем дә сугышка өч абыем китте. Аларның берсе генә әйләнеп өйгә кайтты. 1919нчы елгы абыем Сталинград сугышында ятып калды, 1925 елгы абыем Смоленский сугышында хәбәрсез югалды. Әти-әниләргә, туганнарга ул хәбәрләрне ишетү җинел булмады. Бу югалтуларга түзү бик авыр булды, онытып булмый хәзердә йөрәктә саклана. Минем теләгем зур: бездән соң килгән яшь буынга сугыш ачыларын күрергә язмасын, илләребез тыныч булсын, ди Хәнифә Юсупова.

Офыкларда кара болыт дулкыны,

Ишетелә мылтык аткан тавыш,

Алдыбызда бомба упкыны.

Самолет оча һавада...

Җан тетрәтеп сызланулар...

Үлем тавышлары далада.

Кайталмады өйдән киткәннәр.

Елап калган нарасыйлар тавышы,

Истә әле һаман үткәннәр.

Тол калган аналарның.

Далада ятып калды

Бердән- бер балалары.

Бер-бер артлы пушка тавышы.

Җир өсләрен иңләп каннар ага

Бер кешедә сугыш сагышы.

Илем, әти- әни, бала хакына.

Менә хәзер зур рәхмәт әйтәм

Җиңү яулап алган халкыма.

Абыйларым китте яу кырына,

Күпме күз яшьләре түгелде.

Йөрәгемдә бетмәс яра калды,

Күпме җаннар анда күмелде.
Өйдән чыгып киткән чакта

Саубуллаштык елашып.

Киттеләр дә, югалдылар.

Җан бирделәр көрәшеп.

Хушыгыз сез, тыныч йоклагыз.

Онытмабыз сезне беркайчанда,

Йөрәкләрдә мәңге сакларбыз.

Очрашырбыз тагын да.

Ходай кушса, без күрешербез

Әхирәт кочагында.

Винтовкасы аның кулында.

Үч аласы килә дошманнардан,

Хыяллары Берлин юлында.

Утлар-сулар кичә курыкмый.

Винтовкасын тотып алга бара,

Туган җирен бердә онытмый.

Сугыш чоры, сугыш ярасы.

Өзелеп-өзелеп көтә ана күңеле,

Бишегендә нәни баласы.

Җиңү көне, җиңү бәйрәме!

Солдат кайта дошманнарны җиңеп,

Күкрәгендә медаль,

Кулларында чәчәк бәйләме.

9 май, Җиңү көне
Уяныгыз сугыш батырлары!

Җиңү көне бүген, бәйрәм көн!

Илебезнең азатлыгын саклап

Шат тормышны яулап алган көн.

Чәчәк булып җиргә шытыгыз.

Бүген җирдә шатлык җыры яңгрый,

Уяныгыз, уяныгыз, сез дә ишетегез!

Түккән каннар балкып яналар.

Алсу чәчәк булып җирдә шытып

Бар дөньяны бизәп баралар.

Укулар 1 октябрдән генә башлана, шулай да без, укулардан соң эшләргә вакыт табабыз: басуда иген сугабыз, складта эшлибез. Кыш көннәрендә үзебезнең хәлдән килгәнче сугышчыларга посылка җибәрү өчен әйбер эзлибез, тәмәке капчыклары тегәбез, аның тышына төрле сүзләр чигәбез мәсәлән: “Кадерле сугышчы, тиз көндә дошманны җинеп кайт,”- дип язганы хәтердә калган.

Сугыш чорында җыр, рәсем дәресләре кермәде, алар урынына “военное дело”, “ санитарное дело” дәресләр укыдык. 6 класста укыганда “Үги кыз”, “Партизан хатыны” дигән спектакльләр куеп акча җыйдык, бәйрәм саен концертлар куеп акча эшләп сугышчыларга сала идек. Спектакльләр һәм концертлар өчен киемнәр, костюмнар кешеләрдән алып торып, аның өчен аларга өй юарга йөредек, бакча эшләренә булыштык. Ач, ялангач булсакта, җыр дәресләре кермәсәдә һәр көн сугыш җырларын җырладык. 7 класста укыганда мәктәптә комсомол оешмасы булдыру турында сүз чыкты. Дус кызым белән мин иң беренчеләрдән булып комсомолга керү теләге белдердек. Моңа безне Зоя Космодемьянскаяның батырлыгы этәрде. Аның турында киноны Бардага җәяүләп барып карадык. Комсомол билеты алырга райкомга бардык, анда бездән автобиография белән уставны сөйләвебезне сорадылар, устав урынына яшь сугышчыларның, партизаннарның батырлыклары турында сөйләдек, автобиография урынына җыр җырладык. Саярова Рәйсә апа рәхмәт әйтеп билет тапшырды. Мин комсомол билетын кадерләп һәрвакыт үзем белән йөреттем.

Немецлар басып кергән республикалардан, Ленинград шәһәреннән авылыбызга эвакуированныйлар килде. Кемнәрнең өе иркен, зур шуларга килгән кешеләрне кереттеләр. Безнең картәни 3 семья торырга чакырды. Ленинградтан килгән 3 кешелек гаилә, Украинадан 6 кешелек гаилә, Карелиядән 3 кешелек гаилә бездә тора башладылар. Соңыннан безнең белән ленинградлылар гына калды. 2 ел бергә торып, булган азыкны бүлешеп, киемнәрне бергә киеп, дус, тату яшәдек. Әтиләре Иван Козлов сугышка бездән китте. Әниләре Анна исемле, кызлары Таисья, Галя һәм малайлары Толя иде. Ягарга утынны урманнан бәләкәй чана белән ташыдык, укуны ташламадык, дошманны җиңү өметен өзмәдек. 7 классны бетергәндә сугыш бетте. Ура-а!!! Нинди шатлык! Елыйбыз, җырлыйбыз. Бөтен класс белән парта өстенә басып “Разгромим врага” дип җырладык.

Ач ялангач чаклар да булды.

Ялан аяк кырда эшләп

Үсмер чак шулай үтте.

Без үсмер генә булдык,

Юкә кабыгын салдырып

Чабаталар да үрдек.

14 яшьтә печән чаптык.

Колхоз эшен калдырмадык,

Пиканында җыеп кайттык.

Бакчаларны да сөрдек,

Черек бәрәнге коймагын

Бик яратып ашадык.

Саксар таудан утын сөйрәп

Өйләрне дә җылыттык,

Лампаларның мае бетсә

Чырагында яндырдык.

Бик күп эшләр эшләдек.

Сугышчыга бүләккә

Бияләйләр бәйләдек.

Арыш , бодайда урдык.

Умачларны таратмадык,

Бер башак калдырмадык.

Булсада чабата

Җырлапта җибәрәбез:

“Чабата җиргә ята...”

Без бик картайдык инде.

Картайган көндә булсада

Тынычлык күрик инде.

С О Д Е Р Ж А Н И Е



Мансурова Х.Л. Бер гаилә язмышы с.2

Масагутова М. Көтмә инде әнкәй, көтмә с.2-3

Заитов А. Несбывшиеся мечты с.19-24

турында”

Сакаева Ә.И. Бөек Ватан сугышы чорындагы

мәктәп еллары истәлекләре с.27-29