«Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек

«Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек.Қазіргі әлемде жай ғана жаппай сауаттылық жеткіліксіз. Біздің азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен және ең заманауи өндірістерде жұмыс жасау машығын меңгеруге дайын болуға тиіс»- Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауынан [1].

Қазіргі уақытта есептеуіш техника мен программалық қамтамасыздандыру саласында екпінді өрлеу байқалады. Көппроцессорлы есептеуіш жүйелер ақпараттық қоғамның ғылыми және өндірістік қызметіне қарқынды түрде ене бастады.

Параллель есептеулер мен параллель программалау есептеуіш математика мен программалау саласына жатады.Параллель программалау бір жағынан программаның құрылу әдісін ғана өзгертпейді, сонымен бірге адамның ойлау қызметін, параллельді ойлаудың ерекше стилін қалыптастырады. Сол себепті қоғамның талабына сай адам қабілеттілігін қазіргі заманғы көппроцессорлы жүйелер көмегімен үлкен көлемдегі ақпаратты өңдеу арқылы дамыту мектеп қабырғасынан бастап оқушыларға мақсатты түрде ойлау шеберлігі мен қызметін қалыптастыруды анықтайды. Осыған байланысты параллель есептеулер мен параллель программалаудың негізін оқыту болашақ информатика мұғалімінің кәсіптік дайындығының бөлігі болып табылуы керек. Бірақ қазіргі кезде осы тәріздес дайындық болашақ информатика мұғалімі мамандығында педагогикалық білім беру жүйесінде жүзеге аспаған[2].

Программалау информатика мамандығының бакалавры үшін пәндік дайындық жүйесінің негізгі бөлігі болып табылады. Қазіргі заманғы программалау парадигмалары мен технологияларын игермей информатика мұғалімін дайындау толыққанды болып есептеуге болмайды.

Параллель алгоритмдерді өңдеу ойлау қызметінің әдістерін қалыптастырады. Осыған сәйкес информатика мамандығының студенттерін параллель программалауға оқытудың әдістемелік жүйесі мақсатты түрде студенттерде алгоритмдік ойлау қызметінің әдісін қалыптастыру қажет.

Зерттеу мақсаты: желіде программалау, соның ішінде параллель программалау бойынша ақпараттық және қызметтік амалға және оларда параллель ойлау қабілетін қалыптастыратын, сондай-ақ оқу материалын жетік білуге негізделген «Информатика» мамандығының педагог-бакалаврларының әдістемелік жүйесін дайындаудың теоретикалық негіздеу және өңдеу.

Параллель ойлау стилі, сондай-ақ болашақ информатика мұғалімдерінің параллель есептеулер саласында оқу материалын жетік білу келесі параллель программалау негіздерінің әдістемелік оқыту жүйесі төмендегідей болса, болашақ информатика мұғалімдерінің параллель есептеулер саласында оқу материалын жетік білу қамтамасыздандырылады:

• 
  параллель ойлау стилі нақтыланса, ойлау қабілетін зерттеудің ақпараттық және қызметтік амалдар негізінде оның қалыптасу кезеңдері белгіленсе;
  
• 
  параллель программалау бойынша оқыту мақсатының шеңбері студенттердің параллель ойлау стилінің дағдыларын қалыптастыруда кеңейтілсе;
  
• 
  параллель программалау құрылымын анықтау логика-семантикалық амал және тезаурустік әдіс көмегімен жүзеге асырылса;
  
• 
  іздеу әдістері мен өздік жұмыстарды негіздей отыра, сызықтық емес әдістер мен оқыту әдістері(параллель, рекурсивті оқыту және т.б.) қолданылса;
  
• 
  ақпарат пен білімді визуализациялау әдісі қолданылса;
  
• 
  студенттердің параллель ойлау қабілетінің қалыптастырылған деңгейі қолданылса.
  

Параллель ойлау стилін құраушылар кейбір критерийлерді анықтайды, сол арқылы оның даму деңгейінің бағасын біуге болады:

• 
  декомпозиция критерийлері, алгоритмдік әрекеттердің қалыптастырылғандығын бағалауға мүмкіндік береді;
  
• 
  ақпараттық-аналитикалық критерий, есептер арасындағыы байланыстың орнауын бағалауға мүмкіндік береді;
  
• 
  өнімділік критериі, мәліметтерді жіберудің жұп операциялардан бірнеше операциялардың қолдауын ажырата алу мүмкіндігін сипаттайды.
  

• 
  әдістемелік оқыту жүйесінің мақсатты және құрылымдық компоненті қазіргі заманғы программалау, есептеуіш техниканың даму деңгейіне сәйкес болуы қажет;
  
• 
  студенттерді программалауға оқытуда педагогикалық ерекшеліктердің ескерілуі қажет;
  
• 
  оқыту материалы студенттерге түсінуге оңай қалыпта болу керек;
  
• 
  программалаудың параллель технологиясы аясында алгоритмдерді беру ерекшеліктері ескерілу қажет.
  
• 
  параллель ойлау стилінің құрылымына кіретін алгоритмдік әркеттердің қалыптастырылуына бағытталған есептердің кластары қалыптасуы керек;
  
• 
  ақпараттық және білімді визуализауиялаудың белсенді әдістерімен қамсыздандырылуы қажет;
  
• 
  параллель программалауды оқытуда өздік жұмысқа ерекше көңіл бөлінуі қажет;
  
• 
  студенттердің өзіндік зерттеу қызметіне ынталандыру жүргізілуі керек[4].
  

1. 
   www.akorda.kz
   
2. 
   ЛупинC., Посыпкин М. Технологии параллельного программирования.- Инфра-М, 200, 208 .
   
3. 
   Гергель В. Теория и практика параллельных вычислений.-Бином. Лаборатория знаний, 2007, 424 с.
   
4. 
   Богачев К.Ю., Основы параллельного программирования.- Бином. Лаборатория знаний, 2012, 342 с.
   

ӘӨЖ 004.738.5

Бүкіләлемдік желінің өмірге келуі адамзат тарихында коммуникациялық технологияның дамуына негіз бола алды деп толық сеніммен айтуға әбден болады. Себебі, қазіргі XXI ғасырдағы ақпараттық технология дәуірінде ғаламтордың мүмкіншіліктері шексіз әрі жоғарғы деңгейде тұрғандығын ешкім жоққа шығара алмасы анық. Олай дейтініміз тіпті мемлекетіміз де электронды үкіметті жолға қойып, халықты технологиялық сауаттандыруды міндеттеуде. «Болашақ» бағдарламасына қатысушы жастармен болған әңгіме барысында елбасымыз өз сөзінде : «...Мен жастарға қызыға да, қызғана қараймын.Өйткені дәл қазір сендерге берілген мүмкіндік бізде болған емес», дей келе қазіргі таңдағы бүкілғаламдық желіге деген қолжетімділіктің жоғары екендігін алға тартқан болатын. Бұл тұрғыда қарапайым халықтың күнделікті өмірдегі байланысқа деген қажеттілігі туралы айтпаса да түсінікті. Өйткені ғаламтор – үлкен және кіші компьютерлік желілердің бірігуі ғана емес, сонымен қатар олардың бүкіл әлемдік ақпараттық кеңістіктегі қызметі болып табылады.

IT технология барынша күш алған заманда ағымға ілесе білудің маңызы зор. Әйтсе де, адамзаттың ойлау нәтижесінде жеткен жетістіктерінің барлығы бірдей пайдалы деп айту мүмкін емес болғандықтан пайдасы мен зияны қатар жүретін ақпараттық технологияның жеткілікті мысалдарына қысқаша ғана тоқталып шолу жасап өтер болсақ.Тиімділіктің алғашқы нышандары уақытты текке кетірмеу, шығынды азайту, ғаламторды оңтайлылық тұрғысында қолдану болып табылады. Соның ішінде ғаламтордың негізгі пайдалы қырларын атап өтер болсақ:

ақпараттандырылған – ізделінді кез-келген тақырыпқа сәйкес жан-жақты тұрғыда ұсынылған ақпараттарды өзара салыстыра отырып, толық ақпаратқа қол жеткізудің жоғары деңгейлі мүмкіндігі ;

жеделдетілген – ғаламторды пайдаланушы өзіне қажетті материалды іздеу барысында шартқа сәйкес іздеу жүйесінің жолында ұсынылған бірнеше нұсқаның бірін ғана таңдау арқылы іске асырылады ;

компьютерлік мәдениет – ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың күн сайынғы жаңа жетістіктерін кең көлемде пайдалануға деген қолжетімділік ;

жаңа туындылар – пайдаланушының ғаламтор желісіндегі дайын үлгілердің негізіне өзгерістер енгізе отырып пайдалануға қажетті жаңа ақпараттарды өңдеп шығаруы ;

әмбебап байланыс – әріптестермен электронды почталар арқылы немесе түрлі форумдарда әртүрлі бағыттағы білімдер желісінде ақпарат алмасу, өтілдік қарым-қатынас мүмкіндігі ;

XXI ғасыр адамы – күн сайынғы өзіндік білім ала отырып тұрақты өсудің жоғары мүмкіншілігі ;

Ал зиянды жақтарына тоқтала кетер болсақ, олар :

жанама қатынас – ғаламтордағы берілген бағдарламалар легі түгелдей дерлік өзіндік үйрену ережесіне бағына бермейтіндігі себебінен ұсынылып отырған ақпараттың ақиқат екендігіне толыққанды көз жеткізу үшін мұғаліммен тікелей қарым-қатынастың болмауы ;

керекті мәліметті іздестіру барысында өздігінен ашылған қажетсіз сілтемелерге жұмсалатын шамадан тыс уақыт мөлшернің ұзақтығы ;

«интернетомания» – «ғаламторға тәуелділік» атты мағынада пайдаланған психиатр Иван Гольдберг (Ivan Goldberg) аталмыш аурудың адам өміріне әкелер зияны басқа ауру түрлерімен салыстырғанда біршама жоғары екендігін алға тарта отырып, бүкілғаламдық желінің зиянды қырлары да аз еместігін көптеген деректер мен дәйектемелер арқылы дәлелдеп шықты.

«...Адамзат үшін XXI ғасыр жаңа технологиялардың ғасыры болмақ, ал осы жаңа технологияларды жүзеге асырып, өмірге енгізу, игеру және жетілдіру – бүгінгі жас ұрпақ , сіздердің еншілеріңіз...» - деп елбасы сенім білдіргені баршамызға мәлім.Олай болса жалпы аумақтық компьютерлік желі атанған ғаламтор мүмкіншіліктерін өз қажеттілігімізге толыққанды түрде барынша тиімді жаратқан жөн.

1. 
   Журнал «Менеджмент в России и за рубежом», № 5, 2002.
   
2. 
   Журнал «Менеджмент в России и за рубежом», № 3, 2004.
   
3. 
   Журнал «Менеджмент в России и за рубежом», № 3, 2005.
   
4. 
   Leonard Kleinrock «The history of the Internet», 2005.
   
5. 
   Журнал «Интернет и Я», № 63, 2003.
   

УДК 004.4

Әлемдік білім беру стандарттарына сай болуды үшін, жас ұрпақттың модернизацияланған ақпараттық технологияларды қолдануының мазыңы айрықша. Бүгінгі таңда жастарға пәнді ұғындырудың тиімді жолы – білім берудегі заманауи технологиялар негізі болып табылады. Ағымдағы жағдайдың нәтижесінде бүгінгі күні көптеген мультимедиалық технологиялар игеріліп, соның ішінде әсіресе Macromedia Flash технологиясы қарқынды даму үстінде. Мультимедиалық Macromedia Flash технологиясы – информатика саласының ең перспективті және ең таңымал жаңа бағыттарының бірі. 1988 жылы жаңа технологияларды енгізу және қолданумен айналысатын әйгілі Еуропалық Комиссия келесідей анықтама құрған: «Мультимедиалық технология – құрамында бейнелердің коллекциясы, анимациялар мен мәліметтері бар, аудио және видео сүйемелдену мүмкіндігіне ие, сонымен қатар басқа да визуальді эффекттері (Simulation) қосылған, интерактивті интерфейсті мультимедиалық өнім» [2].

Электронды-оқыту жүйесі – білім берудің жалпы деңгейін қамтамасыз ететін жалпыжүйелік әдістемені айқындайтын жаңа бағыт. Е-learning (Electronic Learning) электронды-оқыту жүйесі – білім беруді электронды формасын бүкіләлемдік ғаламтор желісі арқылы оқытуды басқару жүйесі болып табылады. Мысалы: қашықтықтан оқыту, мультимедиа көмегімен оқыту, желі арқылы оқу, виртуалды оқыту, ақпараттық және электрондық технологиялардың көмегімен оқыту түрлері. 2011 жылы Е-learning жүйесі 44 мектепке енгізілген болатын, ал 2012 жылы 514 мектепке енгізілді, 2015 жылы мектептердің 50%-ын қамту, ал 2020 жылы мектептердің 90%-тен астамы оқытудың электронды үлгісін пайдаланады деп жоспарлануда [3].

Электронды-оқыту жүйесі – бұл білім беру үрдісінің аса маңызды бөлімдерін қамтитын, сонымен бірге түрлі есептер жинағы, анықтамалар мен энциклопедиялар, оқу эксперименттерін жүргізу нұсқаулары және т.б. оқытуды басқаратын электронды-оқу құралдары болып табылады. Сондықтан электронды-оқыту жүйесін сабақта пайдалану кезінде оқушылар алған білімдерін жетілдіріп, оқушылар өз беттерімен түрлі шығармашылық тапсырмаларды орындайды. Сандық статистикалық мәліметтерге сүйенсек электронды-оқыту жүйесін қолдану арқылы жалпы оқушылардың білім сапасы 70% артады.

Сондықтан, электронды-оқыту жүйесін құруда Macromedia Flash технологияларын қолданудың тиімді жақтары ретінде келесілерді атап өтуге болады:

• 
  Оқушының өз бетімен жұмыс істеуін ұйымдастыру мүмкіндігі, яғни таным үрдісінің жоғарлауына септігін тигізеді;
  
• 
  Жаңа ақпараттық технологиялардың түрлерін белсенді қолдану;
  
• 
  Әртүрлі типті ақпараттарды біріктіре пайдалануға мүмкіндік алуы;
  
• 
  Тиімді интерактивтік интерфейсті жобалау ерекшелігі;
  
• 
  Білімді жетілдіру мақсатында оқушы өз уақытын үнемдеуі;
  
• 
  Деңгейіне байланысты әрбір оқушымен жеке жұмыс жүргізуіне мүмкіндік туғызады;
  
• 
  Алған білім дағдыларын тест жүйесімен тексеруді ұйымдастыру мүмкіндігі.
  

Macromedia Flash бағдарламасында анимациямен жұмыс істеу барысында векторлық графика технологиясы қолданылады, сонымен қатар арнайы кадрлар арқылы және трансформацияланған анимация тәсілдерді қолданады. Дайын өнімдердің кеңейтілімі .FLA және .SWF болады. SWF қосымшасының негізгі артықшылығының бірі оның жеңіл тасымалдануы, сондықтанда бұл формат түрлі аппараттық-жабдықтамалық платформада қолданылады.

Бүгінгі таңда Macromedia Flash технологиясы тек қана жоғары сапалы флеш презентацияларын жасаумен ғана емес, сонымен қатар белсенді түрде флеш-дизайн облысында, web-сайттар мен флеш-ойындарды жасап шығарумен, мультфилимьдер жасаумен айналысады. Web-қосымшаларды жасау барысында медиа, дыбыстық және графикалық файлдарды қолдануға болады, сондай ақ интерактивті интерфейтерді ұйымдастыра отырып толықтай PHP және XML бағдарламаларын қолдануға болады.

Компьютерлік технологияларды енгізу арқылы оқыту күннен-күнге стандартты түрге қалыптасуда, ал электронды оқулық оқыту жүйесінің әдістерін және құралдарын жаңа түрге келтіреді. Заманауи білім берудің электронды-оқыту жүйесінің статистикасына сүйенсек, қазіргі таңда жоғары сапалы электронды оқулықтардың көбеюі көзге түсуде және оны құрастыру барысында көп жағдайда дәл осы Macromedia Flash технологиясының алатын орны өте үлкен. Себебі, Macromedia Flash бағдарламасы арқылы жасап шығарылған оқыту құралы аз уақытта және түрлі мультимедиалық өнімдерге бай технология түрі. Сондықтан электронды-оқыту жүйесінің бүгінгі оқыту саласына берері өте көп және оны Macromedia Flash технологиясы арқылы жеткізуге болады.

1. 
   http://zholdau.kz/qazaqstan-2050-nazarbaev/
   
2. 
   http://mymulti.ru/library/index.php?id=1875
   
3. 
   Жадаев Г., Борис Г. 100% самоучитель Macromedia Flash MX: Учеб. пособ. – М.: ТЕХНОЛОДЖИ - 3000, 2005. -544 с.
   
4. 
   Жұмағұлов Б. Бағдарлама баяны нәтижемен өлшенеді. //Егемен Қазақстан, 12 қаңтар 2011 жыл. – 4 б.
   

ОӘЖ 387.147.2:811.112,2

Бірінші кезекте оларға электрондық басылымдар, электрондық оқулықтар, мультимедиялық оқу құралдары мен әр түрлі құрылғыларға жазылған электрондық жазбалар (аудио, видео, құндақтар) жатады. Әрбір жалпы және кәсіби білім беретін пәндерден оқу-әдістемелік материалдардың мәліметтік базалары электрондық оқулықта жинақталып, қолда бар компьютерлік техника арқылы сабақта қолданылуы талап етіледі. XXI ғасырда қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр. Олар: білім сапасын көтеру, компьютерлендіру, интернет, компьютерлік желі, электронды пошта және телекоммуникацияны пайдалану, электронды оқу құралдары, электронды оқу басылымдары мен электронды оқулықтарды даярлау.

Білім беруді ақпараттандырудың президенттік бағдарламасы электронды оқулықтарды жасауға себепші болды. Бүгінгі күнде мектептегі білім берудің мазмұнының 60%-ы және кәсіби білім берудің 10%-ы түрлі сандық интерактивті мультимедиалық білім беру ресурстарын (СИМБР): электронды оқулықтарды  (ЭУ); мультимедиалық оқыту бағдарламасын (МОБ); виртуалды саяхаттарды (ВС); электронды дидактикалық құралдарды (ЭДҚ) және т.б. жасау жолымен сандық форматқа көшірілгені бізді қуантады.

Электронды оқу құралдарын пайдалану XX ғасырдың алпысыншы жылдарында бастау алған үрдіс. Жеке компьютердің техникалық және дидактикалық мүмкіндіктері (дыбысты көшіру, жауапты дискіге микрофон арқылы жазу, эталонмен салыстыру, мәтінді жоғары–төмен, оңға–солға жылжыту, CD–ROM негізінде мультимедиялық құралдар арқылы мәтінді, дыбысты, графиканы, мультипликация мен бейнені біріктіру және т.б.) мәдени аралық қатынастардың тиімділігін анағұрлым арттырары хақ [1].

Бүгінгі, ақпараттар аясының кеңейіп, адамзаттың онымен жұмыс жасау мүмкіндігі артып отырған күнде жеке пәнді оқытуда тек белгілі бір оқулықпен немесе оқу әдістемелік құралдардың жинағымен шектелуге болмайды. Әр азаматтың өз білімін жан-жақты шыңдап, келешекте бәсекеге қабілетті мамандық иесі болуына мектеп қабырғасында оқытылатын әрбір пәннің қосатын үлесі аз емес. Жыл сайын әр пән бойынша мектеп оқулығы, әртүрлі дидактикалық оқу құралдарымен қатар, электрондық оқулықтармен толықтырылып отыр. Бұл бүгінгі күннің кезек күттірмес қажеттілігі, әрі талабы. Сонымен бірге оқу-әдістемелік жинақтар (ОӘЖ) оқу-әдістемелік кешендер (ОӘК) жарыққа шығып, қолданыс тауып отыр.

Біздің ойымызша оқу әдістемелік кешен (комплекс) мен оқу әдістемелік жинақ (комплект) арасындағы айырмашылықты түсіну үшін Д.Д.Зуевтің келесі айтқаны дұрыс: Ол «Біз, кез келген сыныптың оқулықтар жинағынан, яғни жабық жүйеден ерекшелеу үшін, дидактикалық құралдардың ашық жүйесін атау мақсатында, оқу (оқу-әдістемелік) кешені деген терминді енгіземіз»,-деп атап көрсеткен. Осыған байланысты, ОӘК оқу құралдарының жүйесі ретінде оларды құрастыру кезінде ескеруге тиісті бірқатар модификациялар мен нұскалардан тұрады.

Электрондық оқулық қағаз оқулықтан көрнекілігімен, мәтіннің қысқа түрде берілуімен, бейне, әрі аудиодыбыстармен қамтылуымен және білімді интерактивті тексеру, тапсырмаларды орындау нәтижелерін қадағалау арқылы оқушының мұғаліммен бірге, сондай-ақ өзбетінше білімін жетілдіруіне мүмкіндік беретіндігімен ерекшеленеді.

Электрондық оқулықта мультимедиалық мүмкіндіктер оқушының психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып қолданылды. Атап айтканда, оқу мәтінін оқушы тек тыңдап немесе тек оқып отырып, сондай-ақ тындап, әрі оқып отырып меңгеру мүмкіндіктері қарастырылды.

Оқу әдістемелік кешенді құрудың формасы иілгіш, динамикалық түрде болуы керек. Сонымен бірге теориялық материалдармен қатар, әдістемелік бөліктерді қамтып, оқушылардың, оқу материалын жете түсініп, өз бетінше ізденісін, талабын оятатын деңейге бағытталуы қажет. Оқу әдістемелік кешеннің құрылымы білім беру аясының дамуына байланысты жаңарып отыруы тиіс.

Оқу құралында моделденетін оқу қызметінің әлеуметтік тапсырыс арқылы анықталады. Бүгінде ол-өз бетінше ойлап, әрекет жасай алатын, қажетті ақпаратты тауып, талдап, пайдалана білетін жеке тұлғанын дамуын қалыптастыру болып табылады. Оқу құралы оқу және тәрбиелеу үрдісінің маңызды құралы ретінде оқушы мен мұғалімге арналған. Оқушы үшін ол ақпараттар көзі, оны меңгеру және өзін-өзі бақылау үшін қолданылады. Мұғалім үшін оқушылардың оқу танымына жетекшілігін бағдарлау, оқытуды бақылау және жекелеу үшін колданылады.

Жаңа ақпараттық технологиялар пайда болмастан бұрын, сарапшылар мынадай жағдайға назар аударған. Егер меңгерілетін материал дыбыс арқылы (аудио) берілсе, 4\1 көлемі есте қалады екен. Ал ақпарат көру арқылы берілсе, оның 3\1 көлемі есте сақталады. Осы екі әдіс (есту және көру арқылы) бірдей қолданылса, онда ақпараттың 50%-ы меңгерілетін болған. Білім алу процесіне студент өзі белсенді қатысып отырса, онда материалдың меңгерілуі 75%-ға дейін жоғарлайды екен [2].

Электронды оқулықтардың, дәстүрлі қағаз кітаптардан айырмашылығы «жанды» болып келеді және педагогика ғылымдарының негізін салушы Ян Амос Каменский тұжырымдаған: «Барлық мүмкін деген нәрселерді қабылдауды сезіммен жүзеге асыру керек, атап айтқанда: қабылдау үшін көруді, көзбен; естуді есту қабілетімен; иістерді иіс түйсігімен; дәмге тиістіні дәммен; түйсікке қатыстыны түйсіну жолымен. Егер қандайда болмасын затты бірнеше сезіммен қабылдау керек болса, бірнеше сезімді салу дидактиканың алтын ережелеріне сәйкес келеді.

Гипермәтін-терминдерден, ұғымдардан, кестелерден, графиктер мен диаграммалардантұратынмәліметтербазасыретіндеберілетінақпараттықоқытуортасы. Гипермәтін аудио, видео, бейнематериалдарментолықтырылады. Қазіргігипермәтіндік (немесе гипермедиа) мәліметтерарнайы HTML (HyperTextMarkupLanguage – гипермәтіндердіжасаутілі) тіліндежасалады. Соныменқоса, бүгінгітаңдагипермәтіндікформаттардыңмынандайтүрлері де бар: DHTML, PHP, XML, CSS, JS жәнет.б.

Оқылатынпәнніңәртақырыбынавторларкөзбенкөруарқылыұсынған. Мектепоқушылары оқу материалын көру арқылы қабылдауды қамтамасыз ететін түрлі суреттер, сызбалар, фотосуреттерді көреалады, тарихи және географиялық карталарды, көркем экспонаттарды жәнетағы басқа көптеген нәрселердіқарастыраалады. Электрондыоқулықта, қарастырылыпжатқанқұбылыстардыңөзарабайланысынжәнеолардыңтүпкімағыналарынашатынжанбітірімдеререкшеорыналады. 

1. Тажигулова А. И. Конструирование электронных учебников. // “Информационные технологии в Казахстане”, №1, 2007. – С. 42 – 43.

2. Әжібекова Ж. Оқупроцесіндегипермәтіндікэлектрондықоқулықтардыенгізу. // “Информатика негіздері”, №3, 2003. –C. 5-7.
УДК 004.451

WINDOWS XP ЖӘНЕ LINUX ОПЕРAЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.
Керимбaевa A. Қ.

Л.Н. Гумилев aтынд aғы Еурaзия Ұлттық Университеті.
Ғылыми жетекшісі – Aльжaнов A.К.
Бұл мaқaлaны мен Windows XP және Linux оперaциялық жүйелерін қолдaнудaғы ОЖ орны, қоғaмдaғы aуқымды бәсекелес оперaциялық жүйелермен жұмыс жaсaу ыңғaйлығын, қолдaну мүмкіншіліктері жaйындa тоқтaлып өтпекпін. Ең aлдымен оперaциялық жүйе деген не соны қaрaстырып өтсем:

Оперaциялық жүйе кез келген компьютердің ең қaжет құрaмдaс бөлігі және ол компьютерді бaсқaруғa, aқпaрaтты сaқтaуғa, оғaн қосылғaн бaрлық құрылғылaрдың жұмысын ұйымдaстыруғa aрнaлғaн прогрaммaлaрдың жиыны және де компьютердің өзaрa бaйлaнысын қaмтaмaсыз етеді.[1] Оның негізгі мaқсaты - прогрaммaлaрдың бір - әрекеттігін қaмтaмaсыз ету бірімен және сыртқы құрылғылaр. Қойылaтын тaлaптaр оның орындaйтын функциялaрынa бaйлaнысты ОЖ, яғни aнықтaлғaн эксплуaтaциялық тaлaптaрды қaнaғaттaндыруы тиіс, aтaп aйтқaндa келесідегідей қaсиеттерге ие болуы қaжет:

• 
  Сенімділік;
  
• 
  Қорғ aныс;
  
• 
  Тиімділік;
  
• 
  Ыңғaйлылық.
  

1. 
   Информaтикa журнaлы: Ермухaнов. A. «Windows XP оперaциялық жүйесі». Aстaнa 2012, Б. 7
   
2. 
   М.Серік, Н. Шындaлиев, Ж. Зұлпыхaр. «Компьютер aрхитектурaсы және жүйені әкімшіліктендіру». Aстaнa 2012, Б. 183.
   
3. 
   Aхмaтов A. A. 2-е изд. « Нaчaльный курс пользовaтеля оперaционной системы Linux». ЗAО « Новый издaтельский дом» 2004г, С. 3-8.
   
4. 
   http: // www.google.kz
   
5. 
   http: // www.wikipedia.ru
   
6. 
   http: // www.sans.org
   

УДК 004.4

1990-шы жылдан бастап Ғаламтор қолданушыларының саны айтарлықтай жоғарылады, 2000 жылы Ғаламторды пайдаланатын халықтың саны 200 миллионға жетті.

Ғаламтор  біздің елімізде 1994 жылдан бастап қолданысқа енді – “Релком” ұйымы жаһанды Ғаламтормен хат алмасу мүмкіндігін пайдаланып, Ғаламтор принципі бойынша электрондық пошта желісін қосты. Қазіргі кезде елімізде бір аптада 8-12 жаңа сайт жарық көріп отыр. Пайдаланушылар саны мен ресурстар саны жылына екі есеге артып отыр. АО «Казконтент» жүргізген статистикасының қорытындысы бойынша 2007 жылы Ғаламторды пайдаланушылар аудиториясы елімізде халық санының 12,3 % құрады, ал қала тұрғындарының 26,4 % құраған болатын. 2010 жылы жүргізілген статистика бойынша елімізде Ғаламторды пайдаланатын халықтырдың саны 25,7 % құраса, қала тұрғындарының саны 44,1 % көрсетті. Еліміздегі Ғаламтор ресурстарын күніге қарап шығудың орташа мәні 2011 жылдың өзінде - ақ 13,7 млн құрады. Қосымша тіркелген домендердің саны 2011 жылы 10890 - ға жетті. 2010 жылдан 2011 жылға дейінгі аралықта барлық тіркелген домендік аттардың саны 16890 - ға жетті, бұл көрсеткіш 2010 жылға қарағанда 106% - ға жоғары. 2011 жылдың қаңтар айынан бастап қараша айына дейін домендік аттарды тіркеуге сұраныс өткен жылмен салыстырғанда 35% - ға өсті және бұл 12957 сұранысты құрады. Толығымен тіркелген домендер саны - 65000 - ды құрады, ал бұл көрсеткіш 2010 жылмен салыстырғанда 25% ұлғайып отыр. 2011 жылдың қазан айында Ғаламтор желісін пайдаланушылар саны елімізде 6,5 млн халықты құрады. Webomer санауышының мәліметтеріне сүйенетін болсақ, қазіргі таңда 13 қазақстандық сайттарға адамдардың кіру көрсеткіші бойынша Топ 50-лікке кіреді, бұл аталмыш көрсеткіш 2010 жылмен салыстырғанда 70%  өсті.

Осы мәліметтерге сүйене отырып, білім саласында әлемдік шырмауықты пайдалану тиімділігі айқын деп таптым. Мультимедиалық сайтты мектеп оқушыларына информатика пәнін оқытуға қолдануымның тағы бір себебі - қазіргі кезде оқушылар кітаптан білім алғаннан гөрі ғаламтордың көмегіне жүгінгенді жөн көреді. Бұл таңдауды мен дұрыс деп санаймын, себебі информатика пәні күн сайын дамып, жаңарып отыратын сала. Егерде ойланып қарасақ, біз күн сайын бұл өзгерістерді мектеп бағдарламасын оқытатын кітаптарға енгізе алмаймыз және де бұл қаржылық жағынан да тығырыққа алып келіп тірейді. Ғаламтордың мүмкіндіктерін ескере отырып және мектеп оқушыларының сапалы білім алуына оңтайлы жағдай жасау үшін өзімнің мультимедиалық сайтымды жасауды ұйғардым.

Сайтты жасауда - Macromedia Flash бағдарламасын таңдадым. Macromedia Flash бағдарламасы ең алғаш рет 1996 жылы пайда болды. Оның ең бірінші екі нұсқасы сәтсіз болып шықты, себебі олар векторлық графика негізінде анимацияны жылдам құра алмады. Үшінші нұсқасында көптеген қосымша құрал – саймандар пайда болды, осының есебінен Ғаламторда Macromedia Flash құралдары арқылы жасалынған сайттар пайда бола бастады. Бұл бағдарлама тек төртінші нұсқасы жасалған кезде ғана танымалдылыққа ие болды. Оған қуатты иілгіш құрал – ActionScript тілі қосылды. Осы кезде Flash технологиясы негізінде жасалынған Web – сайттарының саны көбейді. 2000 жылдың тамыз айында Macromedia Flash бағдарламасының бесінші нұсқасы жарық көрді. Бұл бағдарламаға Безье қисықтарын меңгеруге арналған жаңа құрал – саймандар, көптеген кітапханалар қосылды.

Macromedia Flash технологиясымен сайт жасау қолайлы, себебі ол төмендегі сапаларға ие:

1. 
   Жинақтылық – векторлық графиканы пайдаланғандықтан тез жүктеледі;
   
2. 
   Интерактивтілік – қолданушы Flash-фильмдерді өздігінше басқара алады;
   
3. 
   Мультимедиялық – ғаламторға және фильмде ақпаратты визуалдаудың стандартты құралдары үшін қол жетпес дыбыстық эффектілер, видеолар құрастырылады;
   
4. 
   Көпсалалығы – яғни, Macromedia Flash-те қарапайым үй парақтары сияқты арнаулы серверлерде орындалуы мүмкін;
   
5. 
   Қолайлылық – компьютермен жұмыс істей алатын кез-келген адамға Macromedia Flash технологиясының негізі түсінікті, себебі бұл бағдарламамен жұмыс істеу жеңіл. Сонымен қатар компьютер жадынан өте аз орын алуының есебінен тез жүктеледі. Ал бұл өз кезегінде Macromedia Flash қолданушыларына үлкен мүмкіндіктер береді.
   

Macromedia компаниясы SWF форматын қолайлы пайдалануының нәтижесінде, аталмыш формат көптеген пайдаланушылардың сұранысына ие болды. Сонымен Flash технологиясының құрамына не кіреді соны көрейік:

• 
  Векторлық графика;
  
• 
  Анимацияның бірнеше түрін қолдайды;
  
• 
  Flash фильмдерін HTML форматына ғана емес, ғаламторда қолданылатын кез келген форматқа көшіруге болады;
  
• 
  Интерфейске интерактивті элементтер жасауға болады;
  
• 
  Импортталған графикалық форматтарды қолдайды.
  

• 
  Суреттер математикалық формулалармен сипатталуына байланысты, растрлықграфикаға қарағанда жадыда аз орын алады.
  
• 
  Бейнені масштабын қалағанымызша сапасын жоғалтпай-ақ өзгертуімізге болады.
  
• 
  Қалаған платформамызға ешқандай қиындықсыз көшіруге болды.
  

Macromedia Flash технологиясының барлық аталған мүмкіншіліктерін пайдаланып, сайттың көркемділігімен балалардың назарын аударып, білімге деген құштарлығын жоғарылатуға қолдандым.

1. 
   Литтлджон Бинджер. “Macromedia Flash MX 2004”, из-во “ BHV”, 2004, -344 с.
   

УДК 004(075.8)

Задачей индивидуального обучения на дому является освоение обучаемыми образовательных программ в рамках государственного образовательного стандарта. Нормативная база индивидуального обучения на дому определяет общие положения организации процесса обучения, права и обязанности участников образовательного процесса.

«Дистанционное обучение детей-инвалидов» с недавнего времени стало часто поднимаемым вопросом среди педагогов. Ситуация объясняется достаточно просто. С недавнего времени началась реализация грандиозной идеи — оснастить рабочие места детей-инвалидов, обучающихся на дому (их в Казахстане более 9000) комплектами самого современного развивающего оборудования, с возможностью выхода в Интернет.

Большинство специалистов на местах оценили ситуацию так: все дети-инвалиды, получившие компьютеры, «автоматически» становятся участниками образовательного процесса по дистанционным технологиям. Но техническое оснащение рабочего места ребенка - это лишь материальная сторона дела. Необходима готовность психологическая самих детей. Уровень личностной зрелости и познавательного развития ребенка-участника образовательного процесса с использованием дистанционных технологий должен быть, по меньшей мере, близок к норме.

Использование в образовательном процессе специализированного компьютерного оборудования, электронных образовательных ресурсов направлено на улучшение восприятия обучаемыми учебного материала путем расширения дидактических возможностей за счет повышения наглядности, использования элементов интерактивности. И оснащение рабочего места, обучающегося на дому, не означает автоматического включения его в образовательный процесс с использованием дистанционных технологий.

Для эффективного старта дистанционно-надомного обучения необходимо решить вопрос кадрового и программного обеспечения, в кратчайшие сроки разработать, согласовать и утвердить нормативно-документальное обеспечение, решить организационные и коррекционно-педагогические задачи в отношении образовательного контента. Должна быть разработана и апробирована модель дистанционного обучения инвалидов применительно к нашим, казахстанским условиям, где скорости прохождения сигнала недостаточно высоки для ведения занятий в режиме «он-лайн». В случаях если обучающийся на дому способен обучаться дистанционно, то тогда техника, установленная на дому, и будет использоваться как технологический элемент дистанционного обучения. Момент включения ребенка-инвалида в процесс дистанционного обучения регламентируется Приказом МОН №326 от 25 июля 2011 г «О внесении изменений и дополнений в Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 13 апреля 2010 года № 169 «Об утверждении правил организации учебного процесса по дистанционным технологиям». «Включая» обучаемого с ограниченными возможностями в дистанционное обучение, необходимо помнить, что обучаемый лишен социального общения не только со сверстниками, но и со взрослыми. Как следствие этого, оказывается совершенно неподготовлен к жизни во взрослом сообществе.

Поэтому необходимо включать в процесс дистанционного обучения элементы групповой работы, «виртуального коллектива», с возможностями визуального и вербального общения, однако, недопустимо полностью подменять живое общение с учителем исключительно дистанционным общением.

Национальный Центр коррекционной педагогики обещает и обеспечивает методическую поддержку учителям, использующим развивающие комплексы. Планируется проведение курсов повышения квалификации специалистов Областных ИПК, курирующих надомное обучение инвалидов.

Социальные педагоги и детские психологи давно доказали, что обучение ребенка на дому нередко приводит к его изоляции от детского коллектива, депривации, формированию у ребенка патологической замкнутости, нежелания и боязни общения с другими детьми. Разделяют мнение ученых и родители детей-инвалидов.

В надомном обучении необходимо выстроить такую среду, в которой обучаемый имеет возможность постоянно повышать свой образовательный и личностный потенциал.

Исходя из выше сказанного очевидно, что процесс дистанционно-надомного обучения должен включать неклассические формы организации учебного процесса, с применением новых информационных технологий и интеграцией в курс обучения новшеств ИКТ.

В качестве средств обучения можно использовать видеоконференции с возможностью, не выходя из дома, попасть в «виртуальный класс». В нем обучающиеся имеют возможность видеть и слышать учителя и своих «одноклассников», активно учувствовать в ходе урока. Так же огромным плюсом является возможность организации парных и групповых форм работы, организация интерактивных дебатов и т.д. что раньше трудно было представить.

Такие формы организации учебного процесса способствуют значительному повышению коммуникативных и информационных компетенций, социализации обучающихся.

В рамках данной работы было апробировано проведение интерактивных занятий в режиме «реального времени» (видеоконференции) посредством программного обеспечения «Skype». Так же в качестве более адаптированного средства организации дистанционно-надомного обучения спроектирован и апробируется портал, разработанный на CMS Joomla!, с интегрированием модулей организации потоковой видео-передачи, структурирование и распределение занятий в соответствии с учебными планами. Так же на портале планируется разработка модулей «виртуальной интерактивной доски» и «виртуального рабочего стола», с применением технологических решений на принципах таких модулей как WhiteBoard и SmartBoard.

1. 
   Ахаян А. А. Виртуальный педагогический вуз. Теория становления. — СПб.: Корифей, 2001, 170 с.
   
2. 
   Иванченко Д. А. Системный анализ дистанционного обучения: монография. ― М.: Союз, 2005, 192 с.
   
3. 
   Малитиков Е. М. Актуальные проблемы развития дистанционного образования в Российской Федерации и странах СНГ / Е. М. Малитиков, М. П. Карпенко, В. П. Колмогоров // Право и образование. 2000. № 1(2). С.42-54.
   
4. 
   Полат Е. С. Педагогические технологии дистанционного обучения / Е. С. Полат, М. В. Моисеева, А. Е. Петров; под ред. Е. С. Полат. — М.: Академия, 2006.
   
5. 
   Достоинства и недостатки дистанционного обучения // Образование: путь к успеху. — Уфа, 2010.
   

УДК-37.018.43:004:002(075)

Элeктрoнныйучeбник - кoмпьютeрнoe, пeдaгoгичecкoe прoгрaммнoecрeдcтвo, прeднaзнaчeннoe, в пeрвую oчeрeдь, для прeдъявлeния нoвoй инфoрмaции, дoпoлняющeй пeчaтныe издaния, cлужaщee для индивидуaльнoгo и индивидуaлизирoвaннoгooбучeния и пoзвoляющee в oгрaничeннoй мeрe тecтирoвaть пoлучeнныe знaния и умeния oбучaeмoгo.

Элeктрoнный учeбник, кaк учeбнoecрeдcтвo нoвoгo типa, мoжeт быть oткрытoй или чacтичнooткрытoй cиcтeмoй, т.e. тaкoй cиcтeмoй, кoтoрaя пoзвoляeт внecти измeнeния в coдeржaниe и cтруктуру учeбникa.

Мoдификaция элeктрoннoгo учeбникa мoжeт пoтрeбoвaтьcя, в пeрвую oчeрeдь, для aдaптaции eгo к кoнкрeтнoму учeбнoму плaну, учитывaющeму cпeцифику изучaeмoй диcциплины в дaннoм учeбнoм зaвeдeнии, вoзмoжнocти мaтeриaльнo-тeхничecкoй бaзы, личный oпыт прeпoдaвaтeля, coврeмeннoecocтoяниe нaуки, бaзoвый урoвeнь пoдгoтoвлeннocти oбучaeмых, oбъeм чacoв, выдeлeнных нa изучeниe диcциплины и т.д.

Cлeдуeт oтмeтить, чтo элeктрoнный учeбник дoлжeн нe прocтo пoвтoрять пeчaтныe издaния, a иcпoльзoвaть вcecoврeмeнныe дocтижeния кoмпьютeрных тeхнoлoгий.

Рaccмoтрим нeкoтoрыe элeмeнты элeктрoннoгo учeбникa:

1. 
   Элeктрoнный учeбник дoлжeн coдeржaть тoлькo минимум тeкcтoвoй инфoрмaции, в cвязи c тeм, чтo длитeльнoe чтeниe тeкcтac экрaнa привoдит к знaчитeльнoму утoмлeнию и, кaк cлeдcтвиe, к cнижeнию вocприятия и уcвoeния знaний. Cущecтвeннoe знaчeниe имeeт рaзмeр и нaчeртaниe шрифтa.
   
2. 
   Тaкиe учeбники дoлжны coдeржaть бoльшoe кoличecтвo иллюcтрaтивнoгo мaтeриaлa.
   
3. 
   Иcпoльзoвaниe видeoфрaгмeнтoв пoзвoляeт пeрeдaть в динaмикe прoцeccы и явлeния.
   

В трaдициoннoм oбучeнии прeoблaдaют вeрбaльныecрeдcтвa при прeдъявлeнии нoвoгo мaтeриaлa. В cвязи c этим примeнeниeaудиo фрaгмeнтoв в элeктрoннoм учeбникe пoзвoляeт нe тoлькo приблизить eгo к привычным cпocoбaм прeдъявлeния инфoрмaции, нo и улучшить вocприятиe нoвoгo мaтeриaлa, при этoм aктивизируeт нe тoлькo зритeльныe, нo и cлухoвыe цeнтры гoлoвнoгo мoзгa. Нecмoтря нa рaзвитиe и улучшeниe мультимeдийных cрeдcтв в нacтoящee врeмя бoльшaя чacть кoмпьютeрoв, иcпoльзуeмых в oбучeнии, eщe нeocнaщeнa звукoвыми cиcтeмaми.Тaким oбрaзoм, вышecкaзaннoe нaклaдывaeт oгрaничeния нa иcпoльзoвaниe элeктрoнных учeбникoв co вcтрoeнными звукoвыми фрaгмeнтaми.

4. 
   Элeктрoнный учeбник дoлжeн coдeржaть гипeрccылки пo элeмeнтaм учeбникa и вoзмoжнo имeть ccылки нa другиe элeктрoнныe учeбники и cпрaвoчники. Жeлaтeльнo имeть coдeржaниec быcтрым пeрeхoдoм нa нужную cтрaницу.
   
5. 
   В элeктрoннoм учeбникe дoлжeн быть cпиcoк рeкoмeндoвaннoй литeрaтуры, издaннoй трaдициoнным, пeчaтным cпocoбoм. Кaк oтмeчaлocь вышe, элeктрoнный учeбник мoжeт быть aдaптирoвaн к кoнкрeтнoму учeбнoму плaну и пoэтoму в cпиcкe литeрaтуры мoжнo прeдуcмoтрeть укaзaниe имeющeгocя в библиoтeкe кoличecтвa книг или других издaний.
   
6. 
   Элeктрoнный учeбник, включaющий в ceбя нe тoлькo тeкcтoвую и грaфичecкую инфoрмaцию, нo тaкжe звукoвыe и видeoфрaгмeнты пoзвoляeт индивидуaлизирoвaть oбучeниe, a вoтличиeoт oбычнoгo учeбникaoблaдaeт интeрaктивными вoзмoжнocтями, т.e. мoжeт прeдъявлять нeoбхoдимую инфoрмaцию пo зaпрocу oбучaeмoгo, чтo приближaeт элeктрoнный учeбник к oбучeнию, прoвoдимoму пoд рукoвoдcтвoм прeпoдaвaтeля.
   
7. 
   При прoeктирoвaнии и coздaнии элeктрoнных учeбникoв, тaкжe кaк и других oбучaющих прoгрaмм, трeбуeтcя coблюдaть пcихoлoгичecкиe принципы взaимoдeйcтвия чeлoвeкa и кoмпьютeрa.
   
8. 
   Примeнeниeэлeктрoнных учeбникoв цeлecooбрaзнo тoлькo в кoмплeкcec другими oбучaющими cиcтeмaми, при этoм, нeoтрицaя, a, взaимнo дoпoлняя пeчaтныe издaния.
   

Дaнный элeктрoнный учeбник пoзвoляeт мнoгoкрaтнo прoхoдить oдну и ту жe тeму, прoвoдить тecтирoвaниe пo тeмaм урoкa, oтрaбoтку умeний и нaвыкoв c пoмoщью интeрaктивных трeнaжeрoв, прoвecти экзaмeн, прocмoтрeть рeзультaты тecтирoвaния в днeвникe уcпeвaeмocти.

При рaбoтec иcпoльзoвaниeм элeктрoнных учeбникoв вoзникaют cлeдующиe пoлoжитeльныe мoмeнты: 1) вoзрacтaeт интeнcивнocть трудa учaщихcя; 2) учeник, прoпуcтивший урoк, мoжeт изучить тeму caмocтoятeльнo пo элeктрoннoму учeбнику и прoвeрить урoвeнь cвoих знaний; 3) кaждый учeник рaбoтaeт в индивидуaльнoм рeжимe, этo глaвнaя причинa пoвышeннoгo интeрeca учaщихcя к дaннoй фoрмeoбучeния; 4) вoзмoжнocть caмocтoятeльнoгo изучeния нeкoтoрых вoпрocoв пo изучaeмoй тeмe учeникaми; 5) рaзнoурoвнeвыe тecты пoзвoляют учeнику прaвильнo oцeнивaть cвoи знaния и умeния и пoвышaть cвoй урoвeнь знaний, учeники привыкaют к рaбoтec тecтaми, учaтcя cрaвнивaть, aнaлизирoвaть, выбирaть прaвильный oтвeт; 6) пoэтaпнoe рeшeниe зaдaч пoзвoляeт oтрaбoтaть нaвыки их рeшeния кaждым oбучaющимcя caмocтoятeльнo и прoвeрить прaвильнocть пoлучeннoгo oтвeтa; 7) вoзмoжнocть диcтaнциoннoгo oбучeния для дeтeй c oгрaничeнными вoзмoжнocтями пeрeдвижeния.

Вoзмoжнocти элeктрoнных учeбникoв пoтряcaющи, пeрcпeктивы – oгрoмны. Вeрoятнo, oни пocтeпeннo вытecнят бумaжныe, нo будущee зa элeктрoнными кoнcтруктoрaми учeбникoв, кoтoрыe прeдcтaвляли бы coбoй инфoрмaциoнную бaзу дaнных + гoтoвыe шaблoны + инcтрумeнтaрий для прoвeрки и oцeнивaния. Урoк кaждoгo учитeля индивидуaлeн, ac пoмoщью кoнcтруктoрa любoй учитeль (дaжe нe инфoрмaтик) cмoг бы cмoдeлирoвaть cвoй урoк!

1. Ceмaкин И.Г. Инфoрмaтикa. Бaзoвый курc. 7–9 клaccы, 2005.

2. Кушнирeнкo A.Г. Инфoрмaтикa. 7-9 кл. Учeб. для oбщeoбрaзoвaт. учeб. зaвeдeний.Дрoфa, 2002
УДК 681.3.01; 004

ПРИМЕНЕНИЕ ТЕХНОЛОГИЙ NATIONAL INSTRUMENTS ПРИ РАЗРАБОТКЕ ВИРТУАЛЬНОЙ ЛАБОРАТОРНОЙ РАБОТЫ «ГЕОМАГНИТНАЯ НАВИГАЦИЯ»
Ложкина Е.Е.

Алматинский университет энергетики и связи, г. Алматы
Научный руководитель - к.т.н., профессор Хан С.Г.