I.ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ТАБИҒИ ЖӘНЕ КЛИМАТТЫҚ ЖАҒДАЙЫ

Диқан ауылдық округі – Сарыкемер ауылынан солтүстікке қарай 12 км жерде, Талас өзенінің сол жағалауында, боз жусан, баялыш, күйреуік тағы басқа шөптесін өскен сұр, шалғынды сұр топырақты қуаң агроклиматтық белдемде орналасқан. Диқан ауылдық округінің құрамында 3 ауыл бар: Аймантөбе, Диқан, Жеңіс ауылдары кіреді. Орталығы - Диқан ауылы. Кадастрлық кварталдар 06-087-049 , 06- 087-050 , 06- 087-051 .

Жер жамылғысының өнімді жағдайын, оның ерекшеліктері мен ауылшаруашылық өндірісінде пайдалану перспективаларын анықтайтын маңызды табиғи факторлардың бірі. Қысқаша сипаттамасы төменде келтірілген белгілі бір физикалық-географиялық жағдайларға зерттеу объектілерінің кеңістіктік байланысы.

Сипатталған аумақтың климатына тән белгілер - континенталдылық және айтарлықтай құрғақшылық басым. Климаттың континенталдылығы жыл сайынғы және тәуліктік күрт амплитудада, қыстан жазға тез ауысуда көрінеді. Ылғалмен қамтамасыз ету-іздестіру ауданының климатын шектейтін фактор. Агроклиматтық аудандастыру бойынша зерттелген аумақ шөлді даланың II құрғақ ыстық ауданына жатады. Ол келесі көрсеткіштермен сипатталады: 10°C-тан жоғары температураның қосындысы 3400-3900°C, ГТК көрсеткіші (гидротермиялық коэффициент) - 0,3-0,5. Ауданның климаты салыстырмалы түрде суық қыста және ыстық жазда ерекшеленеді. Жауын-шашынның максималды мөлшері көктем айларында болады: наурыз-сәуір. Температурасы 10°C-тан жоғары кезеңде орта есеппен 80-190 мм жауын-шашын түседі. Ауа температурасы 10°C болатын кезеңнің орташа ұзақтығы 180-185 күнге тең. Көктем мен күз мезгілдерінде өсімдіктерге аяз, ал олардың өсу кезеңінде құрғақшылық пен құрғақ жел айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін. Қолайсыз құбылыстарға қатты жел (2 15 м/сек), шаңды дауылдар, бұршақ жатады.

Кесте 1
Ауаның орташа айық және орташа жылдық көрсеткіш темературасы,̊ C

Кесте 2
Жауын-шашынның көпжылдық орташа айлық және орташа жылдық көрсеткіштер мөлшері, мм

Өсімдіктер қауымдастығы дақылдарының өсуі, дамуы және қалыптасуы көбінесе жыл мезгілдерінің метеорологиялық көрсеткіштеріне байланысты. Қыс- ауаның орташа тәуліктік температурасы теріс болатын жыл кезеңі. Орташа тәуліктік ауа температурасының 0°C-қа ауысуы, әдетте, қарашаның екінші онкүндігінде болады. Тұрақты қар жамылғысы ауа температурасы 0°C-тан өткеннен кейін бір айдан кейін пайда болады, бұл желтоқсанның бірінші-екінші онкүндігінде болады. Қар жамылғысының биіктігі 10-25 см. Қар жамылғысы көктемнің басында топырақта ылғалдың жиналуында үлкен рөл атқарады, ал қыста топырақты терең аяздан қорғайды.
Қаңтар және ақпан айларында агроклиматтық аймақта орташа айлық температура орташа көпжылдық деректерден жоғары болды. Станциядағы ең жылы ай желтоқсан болды: Тараз метеостанциясындағы ауа температурасы -0,8°С, Орташа көпжылдықтарға қарсы -2,6°С. суық мезгілде жауын-шашын эфемерлердің вегетациясы үшін үлкен маңызға ие, өйткені эфемерлердің вегетациясы күзде, қыста және көктемде жиналған ылғал топырақта сақталғанша жалғасады. Жауын - шашын мөлшері Тараз метеостанциясының деректері бойынша-339,6 мм, нормасы - 302 ММ ауаның орташа тәуліктік температурасы 0-ден +15°С - қа дейін. Ауаның орташа тәуліктік температурасы 0°С - тан жоғары (көктемнің басы) наурыздың 2-3 онкүндігінде, +5°С - тан жоғары- наурыздың аяғында-сәуірдің басында белгіленеді.
Көктемнің ерте басталуын ескере отырып, зерттеу жылының вегетациялық кезеңінің ұзақтығының артуы туралы айтуға болады. Көктем ерте, жылы және ылғалды болды. Жаз ыстық болды, жаздың басында жауын-шашын орташа көпжылдық деректерден көп болды, ал жаздың ортасы мен аяғы қалыпты болды. Жалпы, Тараз метеостанциясының деректері бойынша зерттеу жылының орташа жылдық ауа температурасы көпжылдық көрсеткіштерден асып түседі, сондай-ақ бір жылдағы жауын-шашын мөлшері және вегетациялық кезеңде біршама жоғары болып шықты. Агроклиматтық жағдайларды ескере отырып, жоғарыда келтірілген мәліметтер станция бойынша зерттеу жылын орташа деп санауға мүмкіндік береді.