кесте. Қала халқының азық-түлікпен қамтамасыз етілуі

№ р/с	Өнім атауы	Тұтыну стандарты 1 адамға кг/жыл	Жылдық тұтыну стандарты 662,3 мың адам, жылына мың тн.	2013 жылы өндірілген өнім, мың тн.	Жылдық тұтыну стандарты 1400 мың адам, жылына мың тн
1	Ұн 1 с.	87,6	58,01	851,3	222
2	Бидай наны 1 с.	70,7	46,8
3	Сиыр еті	15,5	10,3	1,5	22
4	Шошқа еті	9,7	6,4		14
5	Қой еті	8,3	5,5		12
6	Жылқы еті	3,2	2,1		4
7	Құс еті	6,1	4		9
8	Сүт	164,9	109,2	2,9	229,3
9	Қаймақ	3,28	2,2	-	5
10	Сүзбе	3,28	2,2	0,2	5
11	Сыр	3,28	2,2		5
12	Сары май	1,9	1,2	-	3
13	Жұмыртқа (млн. дана)	139	92	2,6	195
14	Өсімдік майы	8,8	5,8	32,9	12
15	Макарон өнімдері	4,4	2,9	27,9	6
16	Күріш	9,32	6,2	-	13
17	Қарақұмық	2,66	1,8	-	4
18	Сұлы ұнтағы	1,24	0,8	-	2
19	Жарма ұнтағы	0,89	0,6	-	1
20	Бұршақ	1,78	1,2	-	2
21	Пияз	18,6	12,3	0,4	26
22	Қызылша	2,1	1,4	-	3
23	Сәбіз	17,9	11,8	0,4	25
24	Қырыққабат	19,1	12,6	0,4	27
25	қызанақ	8,9	5,9	1,4	12
26	Қияр	6,6	4,4	0,4	9
27	Картоп	70	46,3	0,5	98
28	Қант	14,7	9,7	0,2	21
29	Тұз	2,19	1,4	-	3
30	Қара шәй	0,67	0,4	1,6	1

Тұтыну корзинасына енген 30 түрлі әлеуметтік-маңызды азық-түлік өнімдерінің ішінде қала кәсіпорындарының 1 сортты ұн, бидай наны, өсімдік майы, макарон өнімдері, қара шәй өнімдерімен қала және облыс халқын қамтамасыз ету мүмкіндігі бар.

Ал, сары май, тұз, құс еті, жұмыртқа, дәнді дақылдар, шұжық, картоп, жеміс-жидек, көкөніс басқа аудандар мен облыстардан әкелінеді.

Шымкент қаласында тамақ өнеркәсіп саласында 42 өнеркәсіп кәсіпорындары жұмыс жасайды. Жалпы өңдеу өнеркәсібінің құрамында тамақ өнеркәсібінің үлесі 36 пайызды құрайды. Жеке өнім түрлері бойынша:

• 
  өсімдік майын 2 ірі кәсіпорын өндіреді, онда 800 адам жұмыспен қамтылған. Өндірістік қуаты жылына 37,0 мың тонна. Қазіргі таңда, бұл кәсіпорындардың қуаттылығы 86,3 пайызға жүктелген («Шымкент май» АҚ, «Қайнар май» ЖШС). Халықтың тұтыну нормасы бойынша 5,8 мың тонна өсімдік майы қажет болса, нақты өндірілгені 22,9 мың тонна, ал агломерация аумағындағы қажеттілік 12 мың тонна, яғни қаланың және агломерация аумағындағы тұтыну нормасын толық жабу мүмкіндігі бар.
  
• 
  сүт өндірісімен 1 кәсіпорын жұмыс жасайды, онда 33 адам жұмыспен қамтылған («Шымкент сүт» ЖШС). Өндірістік қуаты жылына
  273 тонна сүт өнімдерін өндіреді, қазіргі таңда 655,0 мың адамға 114,3 мың тонна сүт, сүзбе, сыр, қаймақ өнімдері қажет болса, нақты өндірілгені
  1,7 мың тонна. Яғни, тұтыну нормасы бойынша қала халқына қажеттілік – 112,6 мың тонна, ал агломерация аумағындағы 1 400,0 мың адамға 229,3 мың тонна.
  
• 
  ұн өндіретін 5 кәсіпорын жұмыс жасайды, бұл кәсіпорындарда 600 адам жұмыспен қамтылған («Алтын дән», «Дани нан», «Миллер», «Энергетик», «Ынтымак-777» ЖШС), қазіргі таңда тұтыну нормасы бойынша 57,4 мың тонна ұн өнімдері қажет болса, нақты өндірілгені 467,6 мың тонна, ал агломерация аумағындағы қажеттілік 123 мың тонна, яғни қаланың және агломерация аумағындағы тұтыну қажеттілігін толық жабу мүмкіндігі бар.
  
• 
  макарон өндіру өндірісімен 1 ірі кәсіпорын, шағын және қосалқы кәсіпорындар жұмыс жасайды, онда 208 адам жұмыспен қамтылған. «Корона» макарон фабрикасы» ЖШС өндірістік қуаты жылына 18,0 мың тонна макарон өнімдерін өндіреді, кәсіпорын қуаттылығы 81 пайызға жүктелген. Қазіргі таңда тұтыну нормасы бойынша 2,9 мың тонна макарон өнімдері қажет болса, нақты өндірілгені 29,8 мың тонна, ал агломерация аумағындағы қажеттілік 6 мың тонна, яғни қаланың және агломерация аумағындағы тұтыну нормасын толық жабу мүмкіндігі бар.
  
• 
  сыра өндірісімен («Шымкентпиво» ЖШС) 1 ірі кәсіпорын жұмыс жасайды, 1087 адам жұмыспен қамтылған. Өндірістік қуаты жылына
  1 978,4 мың галлон сыра өндіреді, кәсіпорын қуаттылығы 24,3 пайызға ғана жүктелген. Себебі ішкі нарықта бәсекенің жоғары болуына байланысты толық қуатына өткізу мүмкіндігі жоқ.
  
• 
  минералды сусындар өндірісімен («Визит», «Рауан», «Кит Ко», «Халық су» ЖШС) 4 кәсіпорын жұмыс жасайды, 280 адам жұмыспен қамтылған. Өндірістік қуаты жылына 28,1 млн. литр минералды және тазартылған су өндіреді, кәсіпорын қуаттылығы 40 пайызға жүктелген. Ішкі нарықта бәсекенің жоғары болуына байланысты ішкі нарықта толық қуатына өткізу мүмкіндігі жоқ.
  

Сонымен қатар, тамшылатып суғару әдісі 337,2 га жерге енгізілген. Оның ішінде 81,3 га жылыжай шаруашылығына қолданылуда. Сыйымдылығы 27,2 мың тонна қойма жұмыс жасайды. Мал шаруашылығымен 2 өндірістік кооператив айналысады. Олардағы асыл тұқымды мал басы (шошқа) - 6 340. Жалпы қала бойынша жұртшылық шаруашылықтарды қоса алғанда ірі қара мал басы 14 401, құстар саны 20 000. Алайда, қаланың тұтыну нормасы бойынша қала халқының қажеттілігін қамтамасыз ете алмайды.

Сонымен қатар, тұрақты түрде қала аумағындағы 958 223 ш.м мектептер мен 356 827 ш.м бала-бақшалар аулалары және 69 657 ш.м мектептен тыс мекемелер аймағы кенеге қарсы залалсыздандырылады. Осы жұмыстардың нәтижесінде соңғы жылдары қалада Конго-Қырым қанды қызбасы ауруы тіркелмеген.

• 
  Қалаға қажетті әлеуметтік маңызды азық-түлік өнімдерінің басым бөлігі облыс аудандарымен қамтамасыз етіледі;
  
• 
  Мерзімаралық уақытта көкөніс және жеміспен қамтамасыз етілмейді;
  
• 
  Азық-түлікпен қамтамасыз ету тұрақты емес болғандықтан импорт көлемінің өсуіне және отандық өнімнің стандарт сапасына тура келмейді. Азық түліктің импорты жоғары болғандықтан және отандық өнім сапа стандарттарына сай келмегендіктен азық түлікпен қамтамасыз ету жүйесі тұрақты емес.
  
• 
  Ауылшаруашылығы мақсатындағы қала халқын қажетті өніммен қамтамасыз етуге жер жетіспейді;
  
• 
  Ауылшаруашылық құрылымдарының рентабельдігі төмен болғандықтан, ауылшаруашылық саласындағы инвестиция тартымдылығы төмен;
  
• 
  Шымкент қаласында транспорттық-логистикалық сақтау және тасымалдау қоймасы жетіспейді.
  
• 
  2012 жылы 2008 жылмен салыстарғанда қой саны 1 500 басқа, құстар 28 100 азайды.
  

Облыс көлеміндегі қаланың бөлшек тауар айналымының үлесі 70% астам. Сонымен қатар Шымкент қаласының облыстың көтерме тауар айналымының барлық көлемі жатады. Қаланың облыстық сауда көлеміндегі үлесі жылдан жылға өсіп келеді.

Дерек көзі: ОҚО Статистика департаменті

2012 жылы қалада «Санжар» көтерме сауда орталығы және «Фиркан СИТИ» сауда орталықтары іске қосылды. Аталған нысандарда 400 адам жаңа жұмыс орындарымен қамтылды. Соңғы жылдары қаламызда ірі сауда орындарының іске қосылуымен қатар, ұсынылатын қызметтің сапасыда өсіп келеді.

• 
  ішкі сауданың инфрақұрылымынын деңгейінің төмендігі;
  
• 
  инфляциялық процесстердің тұтынушылық тауарларына әсері;
  
• 
  қызмет көрсету мәдениетінің төмендігі;
  
• 
  қала базарлары құрылыс нормаларына сәйкес еместігі;
  
• 
  ретсіз сауда орындары.
  

Кәсіпкерлік саласының дамуы - халықты жұмыспен қамту және бюджеттің кіріс көзін құрауда маңызды орын алады.

Қаладағы экономикалық белсенді халық санының 30 пайыз үлесі осы салада жұмыспен қамтылған. Бизнесті қолдауға бағытталған салықтық жүктемелер, әкімшілік тосқауылдар және рұқсат лицензияларды қысқарту жұмыстары оңды ықпалын тигізуде.



2.2.8 сурет. Кәсіпкерлік саласының дамуы

Дерек көзі: ОҚО Статистика департаменті

2013 жылы кәсіпкерлік субъектілерінің саны 24,7 пайызға өсіп, шығарылған өнім көлемі 131,0 млрд.теңгеден асты. Сонымен қатар, екінші деңгейлі банктер тарапынан бизнесті қолдауға 23,4 млрд.теңге көлемінде несиелер бөлінді.

«Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасының қабылдануымен, өңірімізде кәсіпкерлікті қаржылай қолдау мақсатында құрылған «Максимум» АИО-ң жүйелі жұмыс жасауымен бизнестің белсенділігі артуда.

«Максимум» АИО-мен 2011 жылы пайыздық мөлшері жеңілдетілген 26 жобаға 655,7 млн.теңге несиелер бөлініп, 107 жаңа жұмыс орындары ашылса, 2012 жылы 39 жобаға 1 093,0 млн.теңге көлемінде несиелер бөлініп, 111 жаңа 2013 жылым 30 жобаға 835,2 млн.теңге несие бөлініп, нәтижесінде 106 жаңа жұмыс орындары ашылды.

Қазақстандық мазмұн үлесін жоғарлату бойынша жұмыс жалғасты. 2012 жылы қала бойынша 11,5 млрд. теңгені құрайтын тауар, жұмыс және қызметтерді сатып алды, оның 96% қазақстандық мазмұн үлесін құраса, 2013 жылы жалпы 21,9 млрд.теңгенің 95,3 пайызы қазақстандық мазмұнды құрады.
Негізгі мәселелер:

• 
  Несие алуға мүліктік кепілдемелердің жеткіліксіздігі;
  
• 
  Ұсынылатын коммуналдық қызметтердің тарифтердің жоғарылығы мен тұтынушылар құқықтарын қорғау жүйесінің жоқтығы;
  
• 
  Өнім өткізу нарығының тұрақсыздығы.
  

Мәлімет көзі: 2000-2012 жж. – ОҚО Статистика департаменті;

Қалада 10 жоғарғы оқу орындары бар. Оның ішінде: 4-уі мемлекеттік, 6 жекеменшік (барлығы 58 817 студент бар). Сонымен қатар, 37 арнайы орта білім беру мекемелері жұмыс жасайды. Оның ішінде: 13 мемлекеттік, 24 жекеменшік (барлығы 37 276 студент бар).

Сонымен қатар, 205 мектепке дейінгі мекемелер бар (75 мемлекеттік, 32 шағын орталық, 98 жеке меншік). Қалада мектепке дейінгі жастағы (0-7 жас) балалар саны 125 мың баланы құрайды. Оның ішінде 1-6 жастағы бала саны 94 мың болса, 3-6 жастағы бала 59 мыңнан астам. 2012 жылмен салыстырғанда 1-6 жастағы бала саны 6 мың балаға, ал 3-6 жастағы бала саны 4 мыңғай дейін артып отыр. Бүгінгі күні 61 мыңнан астам бала кезекте тұрса, оның ішінде 19 мыңға жуық 3-6 жастағы балалар.

Мектепке дейінгі мекемелерде 35 мыңнан астам бала тәрбиеленуде, ал 31,3 мың бала (3-6 жас) «Балапан» бағдарламасы аясында қамтылып отыр. Бүгінгі таңда қамту деңгейі 70,5 % құрап отыр. Оның ішінде мемлекеттік тапсырыс бойынша 12 жекеменшік мектепке дейінгі ұйымдарда 1 434 бала орналастырыды. Сонымен қатар, 2013 жылы «Асар» ш/а 280 орындық мемлекеттік балабақша ашылды.

2010 жылы жаңадан 7 мектеп (7750 орын) пайдалануға берілді, 2011 жаңа «Асар» ш.а. 1200 орындық №89 мектеп, 2012 жылы 3 мектеп (2100 орын), 2013 жылы 2 мектеп (1200 орындық) пайдалануға берілді. Сонымен қатар, 2013 жылы 4 мектептерге (№6,42,54,48) қосымша құрылыс аяқталып, пайдалануға берілді.

Білім саласындағы мекемелердің материалдық-техникалық базасын нығайту мақсатында қала мектептері интерактивті тақтамен қамтамасыз етілген, 34 мектебі «е-learning» бағдарламасымен, 34 мектеп биология, 52 мектеп физика, 126 мектеп лингафон, 31 мектеп химия кабинеттерімен жабдықталған. Сонымен қатар 17 мектептердің аулаларында спорт алаңшалары орнатылды.

2013 жылы білім қорына бағытталған қаржы көлемі 2012 жылдан 24 пайызға ұлғайтылып, 225,5 млн.теңгені құрады. Қаралған қаржыға әлеуметтік жағдайы төмен 5 275 оқушы ыстық тамақпен қамтылса, 1413 оқушы жаз айларында лагерлерде болды. Оқушылардың бос уақытын тиімді пайдалану мақсатында 412 үйірме жұмыс жасап, оның аясында 39,3 мың бала қамтылды.

Қазіргі таңда, балабақша кезегіне қою тәртібі «бір терезе» қағидасы бойынша халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы жүргізіледі. Сонымен қатар, кезектің ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында балалардың тізімі мемлекеттік органдардың Веб-сайттарына орналастырылған.
Негізгі мәселелер:

• 
  Шет аймақтардағы елді мекендерде білім нысандарының тапшылығы;
  
• 
  10 мектеп ыңғайластырылған ғимараттарда білім алуда;
  
• 
  апатты жағдайдағы 3 мектепті қайта құру қажет;
  
• 
  балабақша тапшылығы.
  

70 медициналық мекемелердің ішінде 27 аурухана, 27 амбулаторлық емханалар, 5 медициналық тіректер, 1 фельдшерлік-акушерлік мекеме, 2 санаторий, 1 қан орталығы және басқа да 7 медициналық ұйымдар.