Шымкент-қосалқы
Мектеп жасындағы арнайы білім беру жүйесі
жүктеу/скачать 322.5 Kb.
|
| Мектеп жасындағы арнайы білім беру жүйесі
Ерекше білімдік қажеттіліктерге мектеп жасындағы балалар түрлі білім беру мекемелерінде немесе өз үйіндегі арнаулы білім беру стандарттанына сәйкес білім алады. Қазіргі таңда дамуының түрлі бүлінулеріне балаларға арналған арнаулы мектептердің сегіз негізгі түрлері жұмыс істеуде. Бұл мектептердің реквезиттерінде диагноздың сипаттамалардың шығарылуын жоққа шығару үшін (бұоыңғыдай: санасы жетілмегендерге арналған, кезеңдерге арналған мекемелер), нормативтік - құқықтық және ерекше құжаттарда бұл мектептер олардың реттік нөмірлеріне қарай келесі түрде аталады: I түрдеге ие арнаулы (коррекциялық) білім беру мекмесі (керең балаларға арналған мектеп – интернат) II түрдеге ие арнаулы (коррекциялық) білім беру мекмесі (әлсіз еститіндер мен кейін кереңділікке ұшыраған балаларға арналған мектеп – интернат) III түрдеге ие арнаулы (коррекциялық) білім беру мекмесі (көрмейтін балаларға арналған мектеп – интернат) IV түрдеге ие арнаулы (коррекциялық) білім беру мекмесі (әлсіз көретін балаларға арналған мектеп – интернат) V түрдеге ие арнаулы (коррекциялық) білім беру мекмесі (тілдік ауыр бұзылыстары бар балаларға арналған мектеп – интернат) VI түрдеге ие арнаулы (коррекциялық) білім беру мекмесі (тірек – қимыл қозғалыстың апаратының бұзылысы бар балалрға арналған мектеп – интернат) VII түрдеге ие арнаулы (коррекциялық) білім беру мекмесі (психикалық дамуы кешеуілденге балаларға арналған мектеп – интернат) VIII түрдеге ие арнаулы (коррекциялық) білім беру мекмесі (ақыл – ой санасы бұзылған балаларға арналған мектеп – интернат) Мұндай мекемелерінің іскерлігі «Дамуында ауытқулары бар оқушылар, тәрбиеленушілерге арналған арнаулы білім беру мекемелері жайлытиптік жағдай бұйрығы жайлы». Білім беру мекемелері, арнаулы білім беру стандарты негізінде, балалардың психо –физиологиялық дамуы және жеке мүмкіндіктерінің ерекшеліктерінен шыға отырып, оқу жоспарын және білім беру бағдарламаларын жасап шығарып, таратады. Соңғы жылдары тұлғалықтың акустикалық бейнесіне, Даун синдромына ие өмірлік іскерлігі мен денсаулығының мүмкіндігі шектеулі балалардың категорияларына арналған арнаулы білім беру мекемелері құрылуда. Хроникалық ауруға ие және әлсіз балаларға арналған санаториялық мектептер де бар. Арнаулы (коррекциялық) білім беру мекемелері сәйкес мекемелер мен қаржыланады. Әрбір мұндай білім беру мекемесі тәрбиеленушінің өміріне және арнаулы білім беру стандартының шегінде, төлемсіз білім алуға үшін конституциялық балалар білім алу, тәрбиелеу, емдеу, әлеуметтік бейімдеу және қоғамда интеграциялау үшін оңтайлы жағдаймен қамтамассыз етеді. Арнаулы (корекциялық) білім беру мекемелерінің түліктері (VIII түрге ие мектепті қоспағанда) цензорлық білім алып шығарады, (яғни жалпы білім беру деңгейінен сәкес келетін білім) оларға білім алудың алынған деңгейін дәлелдеуші мемлекеттік үлгідегі құжат немесе арнаулы білім беру мекемесн бітіргенді туралы куәлік берледі. Баланың арнаулы мектепке ата – анасының келісімімен және психолого –медико – педагогикалық комисияның қортындысы бойынша білім беруді басқару органдары бағыттайды. Арнаулы мектептер білім беру процесінің жағдайында психолог – медико –педагогикалық бақылау барысында мұндай балалардың дефектінің табылуы мөлшері бойынша, күрделі құрлымда дефектісі бар балаларға арналған сынып құрылады. Сонымен қатар кез – келген арнаулы мектептерде ой- санасы жетілмеген және өзге де бүлінулері бар балаларға арналған топтар ашылу мүмкін. Мұндай топты ашу туралы шешімді, қажетті жағдайлар, кәсіби даярланған кадрлардың болуы шартымен, арнаулы мектептегі педагогикалық кеңес қабылдайды. Мұндай топтардың басты мақсаттары –элементерлық бастауыш білім беруді қамтамасыз ету, баланың тұлғалығын дамыту үшін максималды жағымды жағдай орнату, баланың жеке мүмкіндіктерін ескерумен професионалдық немесе элементарлық еңбектік және әлеуметтік - тұрмыстық даярлыққа ие болуды меңгерту. Арнаулы мектептегі білім алушы бала ата – анасының рұқсатымен және ПМПК қортындысы негізінде, сонда – ақ, егерде жалпы білім беру мектебінде интеграцияланған түрде білім алуға барлық мүмкіндіктердің жасалуы жағдайында, білім беруді басқару органдары кәдімгі жалпы білім беру мектебіне ауыстырылады. Білім берумен қатар арнаулы мектеп денсаулығы шектеулі балаларды медициналық және психологиялық көмекпен қамтамасыз етеді, бұл үшін арнаулы мектеп шартында сәйкес мамандар жұмыс жасайды. Олар диагностикалық іскерлікті, психокорекциялық және психотерапевттік іс – шаралада жүзеге асыра, арнаулы мектепте қорғау режімін қолдай, профконсультацияға қатыса отрып, педагогикалық персоналмен тығыз қарым – қатынаста қызмет атқарады. Қажеттілік болса балалар медикоментозды және физиотерапевтік ем, массаж, шынықтыру процедураларын қабылдайды, емдік шнықтыру сабақтарына қатысады. Әлеуметтік бейімделу, әлеуметтік интеграция процесінен жүзеге асырушы әлеуметтік педагог ат салысады. Оның рөлі кәсіп таңдау, түлкктердің мектеп бітіруі және мектептен кейінгі кездегі өтуі сатыларына әсіресе өсе түсуде. Әрбір арнаулы мектеп өз тәрбиеленушілерінің еңбектік, кәсібиден алдын даярлығына аса назар аударады. Даярлықтың құрамы мен формалары жергілікті ерекшеліктерге: териториялық, этноұлттық, мәдени ерекшеліктерге, еңбектің жергілік нарқ қажеттіліктеріне, тәрбиеленушілердің мүмкіндіктеріне, олардың қызығушылықтарына тәуелді. Керең балалар білім алатын 1-ші түрдегі арнаулы мектеп, жалпы білім берудің келесі үш сатысының жалпы білім беру бағдарламаларының деңгейіне сәйкес білім беру процесін жүргізді. 1 саты – бастауыш жалпы білім беру (5-6 немесе 6-7 жыл ішінде -даярлық тобына оқу жағдайында) 2 саты – негізгі жалпы білім беру (5-6 жыл) 3 саты – толық орташа жалпы білім беру (2 жыл, ережеге сәйкес, кешкі мектеп құрлымында) Толық мектепке дейінгі даярлықтан балалар үшін даярлық сыныбы ұйымдастырылады. Балалар бірінші сыныпқа 7 жастан қабылданады. I түрдегі арнаулы мектеп құрамында дефектінің құрлымына ие кезеңдерге арналған сыныптар ұйымдастырылады. Сыныптағы балалар саны 6 адамнан аспайды, дефектінің күрделі құрлымына ие балаларға арналған сыныптарда 5 адамға дейін оқиды. Әлсіз еститіндер мен кейіннен керең балалар оқитын II түрдегі арнаулы мектеп екі бөлімге ие: бірінші бөлім – есту қабілетінің бүлуіне байланысты, тілдік жеңіл дамығандыққа ие балалар үшін; екінші бөлім – есту қабілетінің бүлінуі салдарынан сөйлеу қабілетінің терең дамымауна ие балалар үшін; Кез –келеген бөлімге, бала егер бала бақшаға барған болса, жеті жасынан бастап бірінші сыныпқа қабылдана береді. Қандай – да бір себептерге байланысты сәйкес мектепке дейінгі даярлықтан өтпеген балалар үшін, екінші бөлімде даярлық тобы ұйымдастырылады. Бірінші бөлімде 10 адам, екінші бөлімде 8 адамға дейін дәріс алады. II түрдегі арнаулы мектепте жалпы білім берудің келесі үш сатысының жалпы білімдік бағдарламалардың деңгейіне сәйкес білім беру процесі жүзеге асырылады: саты – бастапқы жалпы білім беру (бірінші білімде 4-5 жыл, екінші бөлімде 5-6 немесе 6-7 жыл) саты – негізгі жалпы білім беру (бірінші және екінші бөлімде 6 жыл) саты – орташа жалпы білм беру (бірінші , екінші бөлімдерде 2 жыл) Естудің және естіп – көрудің қабылдауды дамыту, тілдің сөйлеу жағы қалптастыру және коррекциялау, ұжымдық пайдаланудағы дауыс күшейткіш аппаратты және жеке есту аппараттарын қолданумен, арнаулы ұйымдық жеке және топтық сабақтарда жүргізіледі. III және IV түрдегі арнаулы мектептер зағиптар, әлсіз көретін, кейін зағиптыққа ұшырасып балаларға білім беруге арналған. III түрдегі арнаулы мектепке зағип балалар, сондай – ақ зағиптыққа әкеп соқтыратын, ала жылжышы көз ауруларына ие көру функцияларының бүлінушілернің күрделі сәйкестіліктерінің болуы жағдайында, қолдықты көру қабілетіне және көру қабілетінің барынша өткірлігіне ие балалар қабылданады. III түрдегі арнаулы мектептің бірінші сыныбына балалар 6-7 жастан, кейде 8-9 жастан қабылданады. Сыныптың толығуы 8 адамға дейін болуы мүмкін. Осы түрдегі мектепте білім алудың жалпы мерзімі 12 жыл, оның кезеңінде балалар орташа жалпы білімге ие болады. IV түрдегі арнаулы мектепке 0,05 тен 0,4 дейін көрудің өткірлігіне ие балалар да қабылданады. Бұл кезде өзге де көру функцияларының күйі, паталогиялық процесі формасы мен ағымы да есепке алынады. Мұндай мекпке көрудің барынша жоғары өткірлігіне ие (0,4 жоғары), қитарлықпен амблиопиясы бар балалар да оқиды. IV түрдегі мектептің бірінші сыныбына - 6-7 жастағы балалар қабылданады. Топта 12 адам оқуы мүмкін. Білім алудың 12 жылы ішіне балалар орташа жалпы білім алады. V түрдегі арнаулы мектеп тілдік қаблетінің ауыр бүлінулеріне ие балаларды оқытуға арналған, оның құрамында бір немесе екі бөлімше болуы мүмкін. Бірінші бөлімде ауыр деңгейдегі тілдік жалпы кемшілікке ие (алалия, дизартрия, риноналия, афазия), сонда – ақ жаттығумен қатар жүретін, сөйлеу қабілетінің жалпы дамымауына ие балалар білім алады. Екінші бөлімде сөйлеу қабілеті бірқалыпты дамыған, бірақ тұтығып сөйлеудің ауыр формасына ие балалар білім алады. Егер тілдік бүліну жойылса, онда бала ПМПК қортындысы мен ата – анасының келісімі негзінде кәдімгі білім беру мектебіне ауыстырылады. Бірінші сыныпқа 7-9 жастан, даярлық тобына 6-7 жастан қабылданады. 10-11 жыл білім алу мерзімінде V түрдегі мектепте бала негізгі жалпы білім алады. Оқыту мен тәрбиелеу процесінде, барлық сабақтарда және сабақтан тыс уақытта балаға арнаулы логопедтік және педагогикалық көмек көрсетіледі. Мектепте арнаулы тілдік режим қарастырылған. VI түрдегі арнаулы мектеп тіректік – қозғалыстық аппараттың бүлінуреріне ие балаларды оқыту үшін қажет (түрлі себептер мен түрлі бейнелеуге деңгейіне ие қозғалыстық бүлінулер, балаларға тән церебральды паралич, тіректік – қозғалыстық аппаратының туа біткен және жүре пайда болған деформациялары, үстінгі және төменгі ұштардың әлсіз параличтері, төменгі және жоғарға ұштардың парездері мен парапарездері) VI түрге ие мектеп жалпы білім берудің келесі үш сатысының жалпы білім беру бағдарламалардың деңгейіне сәкес білім беру процесін іске асырады: 1 саты – бастауыш жалпы білм беру (4-5 жыл) 2 саты – негізгі жалпы білім беру (6 жыл) 3 саты – орташа (толық) жалпы білім (2 жыл) Бірінші сыныпқа 7 жастан қабылдайды, кейде бұл жастан 1-2 жыл жоғары балаларда қабылданады. Балалар бақшасына бармаған балалар үшін даярлық тобы бар. Топта 10 – нан аса бала болмайды. IV түрдегі арнаулы мектепте арнаулы қозғалыстық режим қарастырылған. VII түрдегі арнаулы мектепте оқуда тұрақты қиындықтарды бастан кешіретін, ПДТ балалар оқиды. Бұл мектептегі білім беру процесі жалпы білім берудің екі сатысының жалпы білім беру балалардың деңгейіне сәйкес жүзеге асады. 1 саты – бастауыш жалпы білім беру (3 – 5 жыл) 2 саты – негізгі жалпы білім беру (5 жыл) VII түрдегі мектепке балалар тек даярлық, бірінші және екінші сыныптарға қабылданады, үшінші сыныпқа – қосымша есебінде. Кәдімгі мектепте 7 жастан бастап оқи бастаған бала VII түрдегі мектептің екінші сыныбына, ал 6 жастан кәдімгі білім беру мекемесінде дәріс ала бастағандары VII түрдегі мектептің бірінші сыныбына қабылданады. Сыныптағы балалардың саны 12 адамнан аспайды. VII түрдегі мектеп оқушыларында дамуындағы ауытқуды коррекциялау, бастауыш жалпы білім алудан соң біліміндегі жетіспеушіліктердің жойылуы деңгейіне қарай, кәдімгі білім беру мектебінде ауысуға мүмкіндігі болады. Диагнозды нақтылау қажеттілігі туған жағдайда бала VII түрдегі мектепке 1 жыл мерзімде дәріс ала алады. Балалар жеке және топтық коррекциялық сабақтарда, сондай – ақ логопедтік сабақтарға арнаулы педагогтың көмек ала алады. VIII түрдегі арнаулы мектеп интелектуалдық дамымауға ие балаларды арнаулы білімнен қамтамасыз етеді. Мұндай мектепте оқу, өзге сапалық құрамға ие болуынан, цензорлық болып саналмайды. Оқушылар өздеріне жеткілікті жалпы білім беру пәндері бойынша білім құрамының көлемін меңгеруінде әлеуметтік бейімделу мен кәсіби – еңбекті даярлық аса назар аударылды. VIII түрдегі мектепке бала бірінші немесе даярлық сыныбына 7 – 8жастан қабылдана алады. Даярлау сыныбы баланы мектепке жақсы даярлауға мүмкіндік беріп қана қоймай, сонымен қатар баланың мүмкіндіктерін психолого – педагогикалық зерттеу және білім беру процесі барысында диагнозды нақтылауға жол ашты. Даярлық сыныбына бала саны 6-8 адамнан аспайды, ал қалған сыныптарда - 12 адам. VIII түрдегі мектепте оқу мерзімі 8 жыл, 9 жыл кәсіби даярлаумен бірге 9 жыл және мамандыққа даярлау сыныбымен бірге 10 жыл. Оқудың бұл мерзімдері даярлық сыныбын алу есебінен 1 жылға ұзартылуы да мүмкін. Егер де мектепте қажетті материалдық база болса, онда ол мектепте тереңдетілген еңбекке баулу сыныптары ашылуы мүмкін. Мұндай сыныптарға сегізінші - тоғызыншы сынып бітірген оқушылар ауысады. Тереңдетілген еңбекке даярлық сыныбын бітіріп, квалификациялық емтиханды сәтті аяқталғандарға сәйкес квалификациялық емтиханды сәтті аяқтағандарға сәкес квалификациялық емтиханды сәтті аяқталғандарға сәкес квалиффикациялық разряд алған жөнінде құжат беріледі. VIII түрдегі мектептерде терең ой санасы жетілмеген балаларға арналған сыныптар құрылып , жұмыс жасайды. Мұндай топтағы балалар саны 5-6 адамнан аспау тиіс. Балалар даярлық (диагностикалық) тобына бағытталуы мүмкін. Оқу мерзімі кезеңде алдын – ала қойылған диагноз нақтыланады және осыған байланысты бала келесі жылы интелектінің бүлінуінің ауыр формаларына ие балаларға арналған сыныпқа, не VIII түрдегі кәдімгі мектепке бағытталады. Интеллектуалдық жетіспеушіліктің ауыр формларына ие балаларға арналған сыныптарды жинақтау үш деңгей бйынша жүргізіледі: 1 деңгей - 6 жастан 9 жасқа дейін; 2 деңгей – 9 дан 12 жасқа дейін; 3деңгей - 13 тен 18 жасқа дейін. Мұндай сыныпқа 12 жасқа дейінгі балалар келе алады, олар мектептік оқыту жүйесінде 18 жасқа дейін оқиды. Мектептен шығару ПМПК ұсынысы және ата – анасының ұсынсының келісімімен жүреді. Мұндай сыныптарға психопатологиялық жүріс – тұрысқа ие және белсенді емдеуді талап ететін эпилепсиясы және өз геде психикалық мүмкіндіктеріне сәкес, мамндар анықтайтын, әр бір тәрбиелешімен жеке білім беру маршутын жүргізу режимінде жүзеге асырылады. Ата – анасының қамқорынсыз қалған және ерекше оқыту қажеттіліктеріне ие жетім балалар мен балалар үшін дамуындағы бүліну профиліне сәкес арнаулы балалар үйлері және мектеп – интернаттар құрылады. Бұлар интеллектуалдық жетіспеушілікке ие және оқуында қиындықтарға ұшырайтын балаларға арналған балалар үйлері мен мектеп – интернаттар. Егер де бала арнаулы білім беру мекемелеріне бара алмаса, онда оны үй жағдайында оқыту ұйымдастырылады. Бұл жөнінде қазақстан Республикасының конституцциялық заңы қабылданған. Үй жағдайына оқу құқығына ауру немесе ауытқуы арнаулы деңгейде Қ.Р- ның денсаулық сақтау министірлігімен бекітілген нұсқауға сәкес келетін балалар ие болады. Үйде оқыту ды ұйымдастыруға арналған мінездеме емдік – профилактикалық мекеменің медициналық қортындысы болып табылады. Балаларды үйде оқуға көмек көрсетуге жақынырақ орналасқан мектеп немесе мектепке дейінгі білім беру мекемесінде қосылады. Оқу мерзімі кезінде бала оқылықтарды, мектептің кітапхана қорын тегін пайдалана алады. Мектеп баланың аралық және қорытындылық аттестациясын қамтамассыз етеді және білім алудың сәкес деңгейі жәнеде құжат береді. Аттестация беру кезінде коррекциялық жұмысты жүргізуге қосымша жұмылдырған педгог – дефектологтарда қатысады. Дамуында ауыр, күрделі бүлінулері бар балалар мен жасөспірімдерді оқыту, тәрбиелеу, әлеуметтік бейімдеу үшін, сондай – ақ олар кешенді көмек көрсету мақсатында түрлі профильдегі реабилитациялық орталықтар құралады. Бұл келесілер болуы мүмкін: психолог – медико – педагогикалық реабилитациялық және коррекциялау орталықтары; леуметтік – еңбекті адаптациялық және профорентациялық орталықтары, психолог –педагогикалық және әлеуметтік көмек көрсету орталықтары; ата-анасының және әлеметтік көмек көмек көрсету орталықтары. Бірқатар орталықтарда арнаулы білім беру жүргізіледі. Реабилитациялық орталықтардағы сабақтар жеке немесе топтық және тәбиелу бағдарламалары бойынша құрыла алады. Орталықтар ерекше білмдік қажеттіліктерге ие балалардың ата – аналарына консультациялық - диагностикалық және методикалық көмек, соның ішіне ақпараттық және құқықтық қолдауларды жиі көрсетеді. Қазіргі таңда арнайы педагогика ғылымында бірнеше өзекті мәселелер кездеседі. Ол мәселелер арнайы педагогиканың категорияларымен тығыз байланысты. Яғни оларга: есту қабілеті бүзылган балалар (керең немесе саңырау, нашар еститін, кеш естімей қалгандар); көру қабілеті бүзылган балалар (соқыр, мүлде көрмейтін, немесе нашар көретін ); сөйлеу қабілеті бүзылган, тіл мүкістігі бар балалар- лагоппаттар; интеллектуалды дамуы немесе ақыл-ой, ойлау қабілеті зақымданган, кемақыл (ақыл-ойы, есі кеміс-кемақыл жэне психикалық дамуы тежелген балалар); психикасы мен дене бітімінің дамуы комплексті, күрделі түрде бүзылған (соқыр-мылқаулар);естімейтін-көрмейтін және ақыл-ойы жетілмеген, естімейтін т.б); тірек-қимыл аппараты зақымданган балалар; педагогикалық өзгерісі бар (жүріс-түрысы,мінез-қүлқы, тэртібі бүзылган) балалар жатады. Өкінішке орай, қазіргі таңда дамуында ауытқуы бар балалар саны артуда. Ол балалар арнайы бала-бақшаларда, арнайы мектеп интернаттарында, арнайы сыныптарда және де логопедиялық пункттарда тэрбиеленеді. Демек, мүнда олар арнайы коррекциялық, психологиялық жэне педагогикалық көмектермен қамтамассыз етіледі. Демек, ол дефектологтарга сонымен қатар, бүл мэселелерді шешу көзін табу үшін педагог-психологтарга өте маңызды. Бүл мэселелер мектепке дейінгі, мектеп жасындагы жэне басқа да жас ерекшеліктер педагогикасында кездесетін мэселелердің бірі болып келеді. Ягни, арнайы педагогикадагы бүндай жагдайлар элемдік деңгейде барлық мемлекеттерде кездесетін өзекті мэселелердің бірі болып табылады. Осы мақсатқа сай арнайы педагогика гылымы төмендегідей: 1. Әр кемістіктің немесе кемтар балалардың ауытқулардың түрлерін, дәрежесін анықтап олардың қалыптасу ерекшеліктерін анықтау. 2. Физикалық немесе психологиялық дамудағы ауытқулардың негізгі биологиялық әлеуметтік жэне педагогикалық себептерін анықтап оларды түзету, толықтыру әдістерін қарастыру. 3. Арнайы мекемелерді қалыптастыру орталықтарын үымдастыру және оларды дамыту бағыттарындағы жүмыстарын негізгі принциптерін таныстыру. 4. Арнайы түзету, толықтыру жэне дамыту мекеменің негізгі мақсат-міндеттерін айқындау жэне жүмыстарының мазмүнын талдау. 5. Болашақ дефектолог мамандарын даярлау үшін қажетті ғылыми оқу эдістемелік эдебиеттермен танысып көрнекі қүралдар және тэжрибелік мекемелер жүмыстарына қатысу. Ғылыми таным саласы ретінде арнайы педагогикалық зерттеу негізіне мүмкіншілігі шектеулі баланы оқыту, тэрбиелеу жэне қалыптастыру мэселелері ашылады. Әр түрлі кемістігі бар балаларды оқыту мен тэрбиелеу элеуметтік-мэдени, педагогикалық мэселе. Бүл мэселе мүмкіншілігі шектелген балаларды қолдан келгенше қоғам өміріне белсенді, өз беттерінше өмір сүре алатындай етіп дайындау мақсатындағы негізгі сүрақтарды шешуге көмектеседі. Іс-эрекет эр адамның негізгі элеуметтік қызметі, сондықтан арнайы педагогика ғылымы жан-жақты зерттейді.кеміс балалардың элеуметтік өмірге бейімделуіне, қоғамның мэнділігін жэне ережелерін саналы түрде меңгерулеріне, өмір жағдайымен қарапайым еңбек түрлеріне баулуларына, қоршаған ортаға бейімделулеріне септігін тигізеді. жүктеу/скачать 322.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|