Шокпарова дана канатхановна
а) Гидрографиялық желілер картасын құрастыру
жүктеу/скачать 6.4 Mb. Pdf көрінісі
|
| а) Гидрографиялық желілер картасын құрастыру
Зерттелетін аймақтың аумағын өзен алаптарына бөлу тек қана гидрологиялық жұмыстарда ғана емес, сонымен қатар ландшафттық және экологиялық зерттеулерде де пайдаланылады. Су қорларының географиялық ландшафттардың маңызды элементі болып келетіні даусыз. Ландшафт пен су қорларының арасындағы байланысты зерттеп, олар біріне-бірі тәуелді екендігін анықтаған В.Г. Глушко [92] болатын. Глушконың жұмыстарын ары қарай дамытып, ландшафт пен су көздерінің арасындағы қарым-қатынасты анықтап, зерттеу жүргізгендер көп болды [93-95]. Өзен ағындарының өзгерістері табиғат жағдайларына тікелей байланысты. алаптары аймақты аудандастыруда, эрозионды процестердің қарқындылығы және 27 басқа да жағдайларды анықтау үшін пайдаланылатын бірден-бір анықтаушы фактор болып табылады. Алаптарды технологиялық бағдарламаладың көмегімен 3-сурет - Жамбыл ауданының физикалық-географиялық картасы, масштабы1:100 000 28 анықтау 80 жылдардан бастап бастау алды. Геоақпараттық жүйелердің көмегімен өзен торларының жиілілігі, өзен алаптарының ауқымы, олардың бағыты және де өзендердің ұзындықтарын да анықтауға мүмкіндік тиді. ArcGIS 10.1 бағдарламасының Spatial Analyst Tools функциясындағы Гидрология деген қосымшасының көмегімен толықтай сипаттауға мүмкіндік туды. Жұмысты орындау барысында 4-ші кестеде көрсетілген келесідей пунктер орындалды: 4-кесте - Жамбыл ауданының гидрографиялық картасын құрастыру этаптары Негіз Бағдарлама функциясы Нәтижелері Топографиялы қ карта және DEM үлгі Spatial Analyst Tools Бедердің өлшемдік үлгісін пайдалана отырып, өзендердің алып жатқан аумағы, өзендердің бағыты, олардағы тасындылардың шөгу аймақтары анықталды Spatial Analyst Tools және Conditional Tools Өзен алаптары алқаптары анықталғаннан кейін, CON қосымшасының көмегімен өзендерді және олардың алаптарының ауданын анықталды Кестеде берілген жұмысты орындау кезеңдерін атқара отырып, Жамбыл ауданының жер беті сулары мен өзен алаптарын анықтау карталары 1:100 000 масштабта құрастырылды (Қосымша 1, 2). Жамбыл ауданының 10м-лік дәлділіктегі DEM үлгісі мен 1:100 000 масштабтағы топографиялық картасының негізінде өзен алаптарының аумағын анықтауға және ірі өзендердің салаларымен анықтауға мүмкіндік туғызды (4- сурет). Аталған карта тек қана, гидрологиялық торды сипаттап қана қоймай, сонымен қатар егіншілікке пайдаланылатын гидроморфты аймақтардың қай жерде орналасқаны, қандай бедер пішінінде орналасқанын да анықтауға болады. 29 а) DEM үлгісінің негізінде өзен алқаптарының қамтылуы ә) өзен суларының бағыттарын анықтау б) аккумуляция в) 30 г) ғ) өзен алаптарын анықтау д) өзен торлары 4-сурет - Жамбыл ауданының гидрографиялық картасын құрастыру этаптары |