Сімдіктер экологиясы
– сурет. Ӛсімдіктердің тіршілік формалары
жүктеу/скачать 1.9 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- (қызғалдақ, желайдар); 5-терофиттер (добия дәні).
- Гемикриптофиттер
- Криптофиттер.
| 18 – сурет. Ӛсімдіктердің тіршілік формалары
(Раункиер бойынша). Белгілер: 1-фанерофиттер (терек, емен, қарағаш); 2-хамефиттер (қаражидек), 3-гемикриптофиттер (сарғалдақ, бақ-бақ шӛп, злактекті шӛптер); 4-геофиттер (қызғалдақ, желайдар); 5-терофиттер (добия дәні). Бұл топта 15 топшалар бар. Топшалар жапырақтар кӛлемі бойынша (мега-, мезо-, микро- және нанофанерофиттер), жапы- рақтың ӛмір сүру ұзақтығы (мәңгі жасыл және жапырақтары түсетін) және қайтадан ӛсетін бүршіктердің қорғалу деңгейіне байланысты бӛлінген. Қайтадан ӛсетін бүршіктер жер бетінен биікте орналасқан- дықтан бүршіктер ашық кеңістікте, қармен немесе басқа да жа- бынмен қорғалмаған жағдайда ӛтеді. Сондықтан да фанерофит- 67 тер негізінен жұмсақ климатты аймақ ӛсімдіктері. Мұндай ӛмір сүру формалы ӛсімдіктер табиғаты қатал, суық аймақтарда да бар (мысалы, қылқан жапырақты ормандар). Хамефиттер – онша биік емес ӛсімдіктер. Қайтадан ӛсетін бүршіктері жер бетіне жақын, 20-30 см биіктікте орналасқан және де бүршіктері қар жамылғысымен жабылып, қорғалуы мүмкін. Хамефиттер арасында аласа бойлы, бұталы ӛсімдіктер (итбүлдірген, су жидек, қара жидек), жартылай бұталы ӛсімдік- тер бар. Бұл ӛсімдіктердің бұтақтарының біразы қуаңшылық ке- зеңде ӛледі. Гемикриптофиттер – кӛпжылдық шӛптесін ӛсімдіктер. Ӛсу дәуірінің соңында жер бетіндегі мүшелері ӛледі де, бүршік- тері топырақ бетінде сақталады, ӛсімдік қалдықтарымен, кейі- нірек қармен жабылып сақталады. Морфологиялық тұрғыдан бұл ӛсімдіктер алуан түрлі. Біреулерінің бүршіктері тамыр мен сабақ түйіскен түбінде (мысалы, жоңышқа), шамалы биіктікте (түйежоңышқа) немесе жер бетіндегі және астындағы столон- дарда сақталады (қалақай, қайызғақшӛп). Кейбіреулерінің жапы- рақтары сабақ түбінде шоғырланып орналасқан (бақбақ шӛп, шықшӛп, наурызгүл). Гемикриптофитты ӛсімдіктер шабындық- тарда, далалық аймақтарда, орманды ӛсімдіктер қауымдасты- ғында кеңінен тараған. Криптофиттер. Бұл топқа жататын ӛсімдіктердің қайтадан ӛсетін бүршіктері жер астында (геофиттер) немесе су қоймалары түбінде (гидрофиттер). Геофиттер – кӛпжылдық шӛптесін ӛсімдіктер. Жер асты мүшелерінің сипатына қарай жуашықты геофиттер (қызғалдақ, жуа, қазжуа, супияз), түйнекшелілер (кар- топ, топинамбур, ақбүйрек, айдаршӛп), борық тамырлы (қамыс, меруертгүл, жатаған бидайық), тамырлы (тіленқурай, шырма- уық). Геофиттердің негізгі ерекшеліктері жер асты мүшелерінде қоректік заттардың қоры жинақталады. Осы қоректік заттарды пайдаланып, кӛктемде жақсы ӛседі. Гидрофиттер – суда ӛсетін ӛсімдіктер, жапырақтары қал- қып ӛседі немесе су ішінде болады, ал қысқа қарай ӛледі. Қай- тадан ӛсетін бүршіктері кӛпжылдық борық тамырларында су тү- бінде қыстап шығады (тұңғиық, сугүл ӛсімдіктері) немесе түй- 68 некшелер (турион күйінде) күзде су түбіне шӛгеді де, қысты осылай ӛткереді. Терофиттер. Бұлар монокарпты ӛсімдіктер, қолайсыз қыс айларын немесе аңызақ жаз айларын тұқым немесе спора күйін- де ӛткереді. Негізгі ерекшелігі – жылдық ӛсу циклін, яғни тұ- қымнан тұқымға дейінгі қысқа мерзімде ӛткереді. Мысалы, би- дай, арпа, сұлы, т.б. (17 – сурет). жүктеу/скачать 1.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|