Суармалы жерлердің суарылу көздері

Суармалы жерлердің суарылу көздері

Жер беті ағыны бассейндегі суармалы жерлердің негізгі көзі болып табылады. Қазіргі жағдайда (2012 жылы) жер беті ағынымен суару ауданы 1257,8 мың.га немесе 99,5% құрады.

2040 ж деңгейіне қарай жер беті ағынымен суарылатын аудан
1726,02 мың.га құрауы керек, сонымен қатар есептік су тарту 11518,34 млн.м³ көлемінде күтіледі.

Жер асты суларымен суару 2012 жылы көзделмеген. сонымен қатар су қорларын тиімді пайдалануға, жер беті ағынын үнемдеулуіне бағытталған, маңызды шара болып, жер асты сулары шаруашылықта пайдалануға қарқынды ендіру болып табылады.

Жерлерді суаруға жарамды жер асты суларының көлемі 8,41 км³/ж құрайды.

Көріп отырғанымыздай, жер асты суларын пайдалану Қазақстандағы суару аудандарды ұлғайту үшін үлкен мүмкіндіктерді ашады.

«Жаңартылған Бас Сұлбада...» 2040 ж деңгейіне жер асты суларымен суаруға ұсынылған аудан барлығы 31,85 мың.га құрайды, су тарту 154,13 млн.м³ болғанда (1,82%).

2012 жылы коллекторлы-дренажды сулармен суару 3,41 мың.га құрады. Коллекторлы-дренажды суарудың негізіндегі суарды жалпы оны көздері бойынша бөлу керек (жеткілікті араластыруды ескергенде), бұл жер беті ағынын үнемдейді.

Осыған байланысты «Жаңартылған Бас Сұлбада.» 2040 ж деңгейіне қарай коллекторлы-дренажды суларды тарту 90,34 млн.м³ болса, 13,85 мың.га ауданды пайдалану белгіленеді. 2012 ж коллекторлы-дренажды сулармен суару 3,12 мығ.га құрады.

Бірқатар елдегі ағынды судың негізіндегі суару тазартылған ағынды сулардың жеткілікті пайдаланылатындығын көрсетеді, сондықтан Қазақстанда да суарудың нақты түріне назар аудару керек.

2040 жыл даму деңгейіне қарай 29,53 мың га. ауданындағы су көлемі 158,63 млн. м³ ағын суларын пайдалану және олардың келесі жылдары кеңейюі. Ертеден келе жатқан тұрақты суармалы жүйелерді қайта құру және қалпына келтіру мелиорациядағы негізгі бағыты болып суармалы және ауылшаруашылық пайдалы жерлердің өнімнің арттыру, су қорлардың үнемдеу, суғару және қоршаған ортаны қорғау кезіндегі еңбек өнімділігін арттыру мәселелерін шешу.

Барлығы 2040 жылы оптимал сценарии бойынша СРКПҚ Бас сұлбасында тұрақты суармалы аудандарын 1800,0 мың.га дейін жеткізуі жаспарланған.

Суармалы жүйенің техникалық жағдайына жасалған талдау, толық қайта құруды қажет ететіндігін көрсетеді. Жүйелердің пайдалы әсер коэффициентінің төмен болуы мен бетінің қанағаттандырарлықсыз жоспарлануы кейбір аумақтарда судың өндіріссіз жоғалуына әкеледі. 2040 ж деңгейіне «Жаңартылған Бас Сұлбамен...» белгіленді:

• 
  535,67 мың.га (27,6%) пайдалануға белгіленген ауданды қалпына келтіру;
  
• 
  632,17 мың.га (36,18%) ауданда кешенді қайта жөндеу;
  
• 
  316,08 мың.га (18,11%) ауданда жартылай қайта жөндеу;
  
• 
  Қайта жөндеусіз – 316,08 мың.га (18,11%).
  

Жүйелі суғаруға суды пайдалану дамудың есептік деңгейлері бойынша бүтіндей Қазақстан бойынша 4.4.15-кестеде келтірілген

Болашақта (2040 жылдың деңгейіне қарай) суды пайдаланудың есептік көлемі 11188,71 млн. м³-тан 12282,62 млн. м³-ға дейін немесе қайта өңделетін және қалпына келтірілетін алаңдардың 1264,33 мың. на-дан 1800,0 мың. га-ға (1,4 есе) арту барысында 1,1 есеге өсуі тиіс.

4.3.3.4 Лиманды суарудың даму болашағы

Лиманды суару дүркін-дүркін құрғақшылық болып тұратын аудандарда қолданылады, яғни топырақтағы көктемдік ылғалдың шоғырлануы арқылы ауыл шаруашылық дақылдардың (азықтық) үлкен өнімін алуға мүмкіндік беретін жерлерде.

Болашақта азықтың кепілді көлемі қазіргі көрсеткіштермен салыстырғанда өсуі мал шаруашылығының дамуына негіз болып табылады.

Лиманды суару жүйесінің барлық түрлері өзен ағындарын, жергілікті ағынды және ағынды суларды қолданды. Болашақта лиманды суару жүйесін қалпына келтіру және жөндеу сол ағындарды пайдалануға бағытталады.

2040 жылдың деңгейіне қарай лиманды суарудың 410,0 мың.га дейінгі ауданы белгіленеді. Лиманды суарудың техникалық жағдайының талдауы толық қайта құрудың қажеттілігін көрсетеді. 2040 жылдың деңгейіне «Жаңартылған Бас Сұлбамен...» белгіленді:

• 
  368,67 мың.га ауданда (89,94%) пайдалануға белгіленген ауданды қалпына келтіру;
  
• 
  31,0 мың.га ауданда (7,56 %) кешенді қалыпқа келтіру;
  
• 
  Қалыпқа келтірусіз – 10,33мың. га (2,5%).
  

Даму деңгейлері бойынша лиманды суарудың суды пайдалану көлемі 4.3.6.-кестеде келтірілген.

Жайылма жерлерге су беру көлемі жайылма жерлерді қайта құру екпініне сәйкес қабылданған.

4.3.5 – Кесте

4.3.6 – Кесте

4.3.7 – кесте

3. 
   
   жүктеу/скачать 6.07 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: