Т. Н. Ермекова, К.Ә. Бер ті леуова, Р. Н. Мұ на саева 11 Қ азақ тілі

41
Ша ға ла шу лап үс тін де,
Жыр тыс қа жырт қан ора мал.
Ерек ше бү гін ба зар лы,
Қом да ған қа нат кең жай ып.
Іліп ап са ры са зан ды, 
Ау лай ды құс тай желқай ық…
Те ңіз ге жал пы ха лық боп,
Жа сай ды ен ді ие лік.
Жат қан дай Арал ба лық боп,
Пой ыз ға же дел тие ліп.
(Сыр бай Мәу ле нов)
Пі­кір­талас­шыңы­– айтыс
Пі кір таластың бір түрі – айтыс. Со нау кө не за ман дар дан бе рі қа­
рай жал ға сып ке ле жат қан ай тыс – ой жа ры сы ның, сөз до да сы ның
мей лін ше көр кем де күр де лі тү рі. Пі кір талас тың бір тү рі бол ған дық­
тан, оған тән жал пы заң ды лық тар ай тыста да сақ тала ды. Мы са лы,
қар сы лас тың пікірін жоққа шығарып, өз пікірінің дұрыстығына көз жет­
кізу, өзін дік көз қа рас та рын қор ғау, қар сы ла сын сы нау, сөз орам да рын
қор ға ныс құ ра лы ре тін де ти ім ді пай да ла ну, ұт қыр ой мен өт кір тіл ді
қол да ну ше бер лі гі не ұм ты лу т.б.
Ай тыс кер лер – тың дау шы лар дың, қа лың қау ым ның кө кей ін де гі
ой ды жет кі зу ші ел өкіл де рі. Олар дың ау зы мен қо ғам да қа лып тас қан
пі кір лер ашық ай ты ла ды. Негізгі түйіні – өмір шындығы.
Бетпе­бет келген екі ақын жеңудің сан алуан жолдарын, амал­тә сіл­
де рін қарастырады. Суырыпсалма өнерпаз айтыста сөз тап па ған нан
емес, аталы сөз бен жүйелі ойдан, бұлтартпас шындықтан жеңі ле ді.
Айтыстың мақсаты – елдіктің, бірліктің қамын жеу, жақсылық тар
мен қол жеткен табыстарды паш ету, кемшіліктер мен олқылықтарды
сынап, ескерту жасау. Мұның өзі айтыстың халық қолына қару етіп
ұстаған жауынгер жанр екендігін көрсетеді.
Айтыс сыртқы көлеміне, түр ерекшелігіне қарай екіге бөлінеді:
1) түре айтыс; 2) сүре айтыс. Түре айтыс – бір­бір ауыз өлеңмен қысқа,
шап шаң жауаптасып отыратын, жалпы көпшілік қолданатын айтыс.
Сү ре айтыс – өлеңге әбден төселген, ысылған нағыз ақындардың
ұзақ сөйлеп, көп жыр төгіп, көсіле жырлайтын түрі.
3.
Оқы лым мәтіндері бо й ын ша не гіз гі ақ па рат ты ірік теп, түр тіп 
жа зың дар (конс пек ті лең дер).
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217

жүктеу/скачать 3.86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: