Біз та би ғат тың өзін қай та тү ле те тін ұр-

36
§1.
 
Әлем дік эко ло гия мә се ле ле рі
1.
Сұ рақ та рға жау ап бе ріп, ойларыңды ортаға салыңдар.
1. «Эко ло гия» тер ми нінің 
біл ді ре тін 
ма ғы насы 
қан дай?
2. Әлем дік эко ло гия мә се-
ле ле рі де ге ні міз не?
3. Берілген суреттен қан-
дай ой түюге бола ды?
2.
Аудио жаз ба дан (02. mp3) «Адам әре ке ті нә ти же сін де та би ғи ке шен-
дер дің өз ге руі» мә ті нін тың даң дар. Мә тін де кө те ріл ген мә се ле ге 
тал қы лау сұ рақ та рын құ рас ты рың дар. Жұп та рың мен ал ма сып 
жа уап бе рің дер.
 Тал қы лау сұ рақ та ры 
Жау ап та р
3.
Мә тін ді оқып, ғылыми стильде жазылғанын дәлелдеңдер.
Мә тін нің мақсаты
Стильдік сипаты
Тілдік амал-тәсілдері
Ға лам дық эко ло гия лық жағ дай дың на шар ла уын адам-
зат тың тұ ты ну ау қы мы мен жә не биос фе ра ның ре сурс тық- 
эко ло гия лық мүм кін дік те рі нің сәй кес кел меуі мен тү сін ді-
ру ге бо ла ды. ХХ ға сыр дың ор та сын да-ақ ноос фе ра ілі мі нің 
не гі зін қа ла ған В.И.Вер над с кий адам зат тың ша руа шы лық 
әре ке ті геог ра фия лық ор та ға та би ғат тың өзін де жү ріп жат-
қан геоло гия лық про цес тер ден кем әсер ет пей тін ді гі ту ра лы 
жаз ған болатын.
Адам ның ша руа шы лық әре ке ті қор ша ған ор та ның ша ма -
дан тыс лас та нуы на алып ке ле ді. Ат мос фе ра мен гид рос фе-
ра ның өнер кә сіп тік қал дық тар мен, мұ хит тардың мұ най-
мен лас та нуы, то пы рақ қа ба тын да ау ыр ме тал дар мен улы 
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217

37
зат тар дың шо ғыр ла нуы, тұр мыс тық қал дық тар кө ле мі нің 
ар туы – барлығы адам ның ден сау лы ғы на қау іп төн ді ре ді.
Ең «лас» өнер кә сіп түр ле рі не тау-кен және құ ры лыс ма те-
ри ал да рын өн ді ру, энер ге ти ка, қа ра жә не түс ті ме тал лур гия, 
мұ най өн ді ру мен өң деу, хи мия өнер кә сі бі, цел лю ло за-қа ғаз 
өн ді рі сі, та мақ өнер кә сі бі жа та ды. Мы са лы, 1 т шой ын өн ді ру 
ба ры сын да ат мос фе ра ға 4,5 кг қат ты зат тар, 2,7 кг кү кі рт ті 
зат тар, сон дай-ақ мышь як, қор ға сын, сы нап буы бө лі ніп шы-
ға ды. 1 т алю ми ний алу үшін 38–47 кг фтор пай да ла ны ла ды, 
кей ін нен оның 65%-і ат мос фе ра ға шы ға ры ла ды. Кен ба йыту 
фаб ри ка ла ры ның мұр жа ла ры нан шы ға тын улы тү тін нің тір-
ші лік үшін зи яны шек сіз. Хи мия өнер кә сі бі ауа ға сти рол, фе-
нол, аце тон, кү кірт диок си ді, кү кірт ан гид ри ді тә різ ді улы 
қо сы лыс тар ды бө ле ді. Ал жыл дан жыл ға са ны ар тып отыр ған 
ав то кө лік ауа ны өнер кә сіп тен кем лас та май ды, қа зір гі кез-
де оның үле сі не ат мос фе ра лас та нуы ның 60%-і тие сі лі. Қа-
ра қош қыл фо то хи мия лық тұ ман ның тү зі луі не ав то кө лік тер 
шы ға ра тын газ дар ті ке лей әсер ете ді.
БҰҰ-ның ға лам дық эко ло гия лық мо ни то ринг жүй есі нің 
мә лі мет і не қа ра ған да, өзен дер дің нит рат тар мен, фос фат тар-
мен жә не пес ти цид тер мен, қал дық су лар мен лас та нуы күн 
сайын ар ту да.
(baribar.kz)
4.
Төмендегі мақал-мәтелдерді және көркемдік құралдарды ұтым ды 
пай да ла нып, «Та би ғат – тал бе сік» та қы ры бын да эссе жа зың дар. 
Сызықшаның қойылу себебін түсіндіріңдер.
• Та би ғат – тал бе сік.
• Жер – ана, ел – ба ла.
• Жер – тау сыл май тын қа зы на.
• Жер тағ ды ры – ел тағ ды ры.
• Жер – қа зы на, су – ал тын, мал – бай лық.
• Жер – қа зы на, су – гау һар.
• Қыстағы қар – жерге ырыс,
Жердегі ылғал – елге ырыс.
• Бұлақ көрсең, көзін аш.
• Адам мен табиғаттың тілдескені – өмірдің үндескені.
(«Мақал-мәтелдер жинағынан»)
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217

жүктеу/скачать 3.86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: