Тағы да бір-біріңе деген жұмсақтық пен ізгілік, уа, Сүннеттің жақтаушылары! Шейх ‘Абдуль-Мухсин әл-‘Аббад әл-Бадр

Ғалымдардың бұл сөздерін өздерін білім иелеріне жатқызатын кейбір надандардың біздің кезімізде джарх т.с.с. мәселелерімен мәжбүрлеп, істеп жатқан амалдарымен салыстырыңыздар. Сонда Әбу Синанның немесе әл-Фаузанның білім талап етуді енді бастағандар пәленнің пәлен туралы айтқан сөздерін жинап-термей және «джарх» деп аталатын құралды өмірдің мәніне және манһаждың негізіне айналдырмай, пайда келтіретін нәрсемен және білім алумен айналысуы қажет деген сөздері түсініксіз болғаны ма?! Өйткені біздің кезіміздің жастары «джарх» деп атайтын бұл пәле іздеу мен егестер жаңадан білім іздеушілерді шынайы білім алудан назарын бұрады, ал олардың көбі бір-біріне теріске шығару және сақтандыру жасап жатқан шейхтарды ешқашан естімеген де, көрмеген де болуы мүмкін. Мұның үстіне, шейх әл-Фаузанның пікіріне сәйкес, қандай да бір дүние ісімен айналысу орыс (қазақ – ауд.) тілді мұсылмандарға дағуат етіліп және сұқпаланып жатқан нәрселермен айналысудан едәуір жақсырақ. Ал егер біз дін туралы қарапайым білімдерге де ие болмаған, бірақ шейхтардың арасында бүлік тасып жүрген орыс-қазақ мұсылмандарды сөз етіп тұрған болсақ, онда ғалымдар мұндайды тіпті білім талап етіп жүрген студенттер болып табылатын арабтардың өздеріне тыйым салатын!

Кейбір орыс (қазақ – ауд.) тілді мұсылмандардың айтқан сөздерінен «джарх мәселелері әрбір мұсылманның жеке парызы (фард ‘айн) болып табылады» деген қорытынды шығады, ал мұндайды ешбір ғалым ешқашан айтпаған! «Әл-джарх уа-тт’адиль» ғылымы – мақсат емес, дінді қорғаудың құралы және құрал ретінде де ол - фард кифая және әрбір мұсылман кім туралы кім не деп айтқанын, кім кімге джарх жасағанын т.с.с. жинап-теріп жүруге міндетті емес. Өйткені кейде бұл теріске шығарулардың соңы болмайды және адамдар осыған салынып, алыс (терең) кетіп қалады. Шейх ‘Абдуль-Мухсин әл-‘Аббад айтпақшы, біреу басқа біреуге теріске шығару жасаған болады, содан соң теріске шығарылған адам оны теріске шығарған адамның айтқандары мен жазғандарының барлығын ақтара бастайды да, содан соң айқын болмаған сөздерін немесе қателерін тауып алып, оларға теріске шығару жасайды. Кейін әлгі (бірінші) де солай істей бастайды және әрі қарай осылайша тағысын-тағы жалғаса береді.

Қалайша біреу көбі таухидтің және оны бұзатын нәрселердің түрлерін білмейтін орыс-қазақ мұсылмандардың осы барлық ұрыс-керістерді (салғыластарды) және өзара теріске шығаруларды аңдып отыруға, ал содан соң теріске шығарушылардың немесе сақтандырушылардың біреуін бірмағыналы түрде абзал көруге міндетті екенін айта алады?!

Қашан адамдар дінде құрал болған нәрсені мақсатқа айналдыра бастаса, бұл әрқашан адасушылыққа алып келеді!

13 Шейх Раби’ әл-Мадхали джархқа салынып кеткен жастарға насихат жасап, былай деп айтатын: “Сендердің ережелерің тек «Үзу, шеттеу, бойкоттау» және негіз тек бойкоттау мен шеттеуде ғана болмасын! Өйткені негіз – адамдарды ақиқатпен жетелеу және оларды игілікке алып келу ғой! Шеттеу және бойкоттау мәселесін сендер қате түсінулерің мүмкін. Егер барлық адамдардан шеттесек, Сүннетке кім келмек?! Шеттеу және бойкоттау имам Ахмадтың кезінде болды, менің бауырларым! Дүние саләфиямен тасып толған кездер болды және егер имам Ахмад: «Пәленше – бидғатшы!» - деп айтса, мұндай адам жарамсыз деп табылатын. Ал қазіргі уақытқа келер болсақ, саләфия - қара бұқаның үстіндегі ақ қылшық сияқты. Сендердің (ұстанатын) негіздерің адамдарды ақиқатқа келтіруде, оларды адасушылықтан құтқаруда болуы керек. Алайда барлық адамдар адасушылар деп айту, ешкімге насихат айтпау, түсіндірмеу – (бұл да) адасушылық. Бұл адамдардың алдындағы игілік есіктерін жабу дегенді білдіреді! Адамдар үшін тек бойкоттаушы болмаңдар». Тыңдаңыз “Ман юқаррир масаиль әл-хаджр”.

Шейх Ибрахим әр-Рухайли былай деп жазған: “Кең таралған қателіктерден бұл – егер қандай да бір ғалымнан қайшы келушіні теріске шығару шықса немесе қателіктерден сақтандыруы бар пәтуа шықса, көптеген білім талап етушілер және өздерін Сүннет пен ғалымдардың қатарына жатқызушылар бұл теріске шығаруға немесе сақтандыруға қатысты ұстаным анықтап алуды талап етеді. Бұдан қалса, мәселе енді білім алуды бастап келе жатқан студенттерден және тіпті қарапайым халықтан теріске шығарушыға немесе теріске шығарылғанға қатысты ұстанымдарын анықтау талап етіліп, кейін осының негізінде сүйіспеншілік немесе жек көрушілік (әл-уаля уәл-бара) құрылатын және адамдар осының себебінен (бір-бірінен) шеттейтін жағдайға жетті. Және тіпті кейбір студенттер өздері көп жылдар бойы білім және дұрыс ақида алып жүрген шейхтарына бойкот жасай бастайтын жағдайлар да болуда. Сондай-ақ іс кейде бұл фитна бір үйге де кіріп, осы себепті бауыры туған бауырын, баласы әкесін бойкоттайтын, күйеуі әйелінен ажырасатын және балаларын бөлетін жағдайға дейін де баруда!” Қз.: “ән-Насыха” 34.

Шейх әр-Рухайли осы сөздерді келтіретін кітап та «ән-Насыха фимә яджиб мура’атуху ‘инда әл-ихтиләф уә дауабит хаджр әл-мухалиф уа-ррадд ‘алейһи» деп аталады. Бұл еңбек сенімсіз ету, бойкоттау, теріске шығару т.с.с. мәселелерге арналған. Бұл кітапты шейх Салих әс-Сухайми де біраз мақтап, шектен тыс сын айтумен қызығушылықпен айналысып кеткендерге оқып шығуға кеңес берген. Ол былай деп айтатын: “Ибрахим әр-Рухайлидің «ән-Насыха» кітабын оқы. Бұл ұлы кітапты шеттеу және бойкоттау (хаджр) мәселелерінде, мұның қандай шарттары бар, оны қашан және қалайша жасау керек туралы оқы”. Тыңдаңыз “Шарх Люм’атуль-и’тиқад” № 8.

14 Шейхуль-Ислам Ибн Таймия сондай-ақ былай деп айтатын: “Саләфтардан және олардан кейінгі ұрпақтардың қатарынан болған көптеген мужтахидтар бидғат болып табылатын нәрселерді айтатын немесе істейтін. Олар не өздері сенімді деп санаған әлсіз хадистердің себебінен, не аятты оның мағынасына сәйкес тәпсірлемеудің себебінен, не ол жөнінде оған Құран мен Сүннеттің мәтіндері жетпеген өзінің қандай да бір пікірінің себебінен осылайша істейтін. Ал егер адам күші жеткенінше Раббысынан қорықса, онда ол Аллаһ олар туралы: «Раббымыз, егер біз ұмытсақ не қателессек, бізден сұрама!» - деп айтқандарының қатарына кіреді. Ал хадисте (Аллаһ): «Мен мұны істеп қойдым!» - деп жауап берді деп айтылған». Қз.: “Ма’аридж әл-усуль” 43.

Сондықтан шейх әл-Әлбани жиі былай деп айтатын: “Бидғат жасаған әрбір адам бидғатшыға айналмады!” Тыңдаңыз “әл-Бид’а уәл-мубтади’ун”.

Алайда сөз, әрине, өз негізінде аһлю-Суннадан болған адам туралы болуда! Шейх Муқбиль ибн Хади былай деп айтатын: “Егер қателікті суннит жасаса, онда бұған көз жұму керек. Ал оның ақиқатқа оралуы туралы айтар болсақ, бұл игіліктен (адамгершіліктен)!” Қз.: “Қам’ әл-му’анид” 475.

Шейх Раби’ әл-Мадхали былай деп айтатын: “Сендерден кім Сүннеттің жалауын алып жүрген болып, біз оны қателігі үшін құлатсақ, онда бұл хауариждердің мазхабы болып табылады!” Тыңдаңыз «Джаляса ма’а фадыляту-шшейх Раби’» «В»-беті.

Шейх әл-Әлбани былай деп айтатын: “Бидғатшыға қатысты екі шарттың болуы қажет. Біріншісі, ол мужтахидтардың қатарынан болмауы керек және құмарлыққа ерген болуы қажет. Екіншісі, бидғат оның болмысы және әдеттегі күйі болуы қажет». Тыңдаңыз “Сильсилятуль-худа уә-ннур” № 785.

15 Осының барлығында әрбір сенімсіз ету (джарх) міндетті түрде негізделген болып табыла бермейтіні, сол сияқты кез келген теріске шығару шындығында да теріске шығару болып табыла бермейтіні көрінеді. Әрі егер саләфтардан болған ұлы имамдар джарх және тіпті адасушылық пен бидғатта айыптау мәселелерінде қателікке жол берген болса, онда қазіргі заман ғалымдары бұдан қорғалған деп кім айта алады?!

Қате джархтың себебі не теріске шығарғандықтан болған ашу, не біреу басқа біреу туралы жеткізген ақпаратқа сүйену, не белгілі бір мазхабқа, не имамға соқыр түрде ілесу, не көре алмаушылық, не қате түсінік т.с.с. болуы мүмкін , бұл туралы хафиз Ибн ‘Абдуль-Барр айтатындай. Қз.: “Джам’иуль-баян әл-‘ильм уә фадлих» 2/1094-1112.

Айтылғанға бірнеше мысал келтірейік:

Бірде имам Маликке: «Сен ненің негізінде Мухаммад ибн Исхақты өтірікші деп айтасың?!» - деген сұрақ қойылды. Малик: “Мен бұл туралы Хишам ибн ‘Уруидан естідім”, - деп жауап берді.

Сонымен, Маликте Ибн Исхақ өтірікші екендігіне Хишамның сөзінен өзге айқын дәлел жоқ еді. Ал Хишамның өзінен тура осы туралы сұраған кезде ол: «Ибн Исхақ хадисті менің әйелімнен жеткізеді, ал мен оның менің әйелімді ешқашан көрмегендігіне Аллаһпен ант етемін!» - деген.

Имам Ахмад бұл оқиға туралы толық білгенде былай деп айтқан: “Ибн Исхақ оның әйелінен перде арқылы естіген болуы мүмкін және бұл туралы Хишамның білмегендігі әбден ықтимал”. Қз.: “Джам’иуль-баян әл-‘ильм уа фадлих» 2/1107.

Имам Ибн әл-Мубәрак былай деп баяндайтын: “Мен Шамға келіп, әл-Ауза’иге жолыққанымда, ол маған: «Уа, Хорасанның тұрғыны, әлгі Әбу Ханифа есімді Куфалық бидғатшы (мубтадиғ) кім?!» - деп айтты. Сонда мен қонығыма қайтып келіп, Әбу Ханифаның жазуларын алдым да, маңызды мәселелерін жинақтай бастадым. Бұған менің үш күн уақытым кетті. Содан соң мен осы жазулармен солардың мешітінде мууәзин және имам болған әл-Ауза’иге қайта жолықтым. Ол менен: «Бұл не жазулар?» - деп сұрады. Мен оларды оған бердім, ал ол менің «ән-Нуғман ибн Сабит былай деп айтқан...» деп жазған жерлерімді оқи бастады. Және әл-Ауза’и азан шақырып болғаннан соң, тұрып бір бетті оқып бітіргенше, оқуын тоқтатпады да, содан соң жазуларды қалтасына салып қойып, намазды орындады. Кейін ол осы жазулырды алды да, менен: «Уа, хорасандық адам, бұл ән-Нуғман ибн Сабит деген кім?!» - деп сұрады.

Мен: «Ол шейхты мен Иракта кездестіргенмін!» - деп жауап бердім. Сонда ол: «Ол – өте жақсы шейх, оған қарай сапарға шық та, одан білім ал!» - деді. Ал мен: «Бұл - сен сөккен Әбу Ханифа ғой» - деп айттым. Осыдан кейін әл-Ауза’и Әбу Ханифамен Меккеде кездесіп, онымен көптеген мәселелерді талқылады. Ал олар айырылысқаннан кейін әл-Ауза’и маған былай деді: «Мен мұндай үлкен білім мен дұрыс ақылға ие адамға қуаныштымын және бұл адамға қатысты айқын адасушылықта болғаным үшін Аллаһ Тағаладан кешірім өтінемін. Осы адамнан ұстан, ақиқатында, ол - маған (адамдар) ол туралы жеткізгендей емес!»” әл-Хатыб “Тарих әл-Бағдад” 13/338.

Егер әл-Ауза’и сияқты ұлы имамның өзін Әбу Ханифаға қатысты жеткізілген сөздердің негізінде адасушылыққа кіргізген және осының себебімен ол оны тіпті бидғатшы деп атаған болса, онда басқа біреу осындайдан қорғалған ба?!

Ибн әл-Джунайд әл-Хуттали былай деп баяндайтын: “Мен Ибн Ма’иннің былай деп айтатынын естігенмін: «Әбу Ну’айм белгілі бір адам туралы айтылған сөздерді естігенде, ол туралы: «Ол ізгі», - деп айтатын және оны мақтауға кірісетін кездер болатын, ал ол адам іс жүзінде шиға болатын. Ал егер Әбу Ну’айм біреу туралы: «Пәлен муржи болған», - деп айтатын болса, оның іс жүзінде Сүннеттің жақтаушысы болғанын біл!” Қз.: “әл-Мина’у-ннасыха” 50. Егер Әбу Ну’айм сияқты ұлы имам муржиялықта айыптауда қателескен болса, онда біздің кезімізде бұл имамның білгенінің жүзден бір бөлігіне де ие болмай муржиялықта негізсіз айыптаушылар туралы не айтуға болмақ?!

Имам әш-Шафи’и бірде бір адам басқа біреуге джарх жасағандығы және одан: «Сен не үшін оған джарх жасадың?» - деп сұрағанда, ол: «Мен оның тұрып дәрет сындырғанын көргенмін», - деп жауап бергені туралы баяндаған. Одан: «Бұда джарх жасайтындай не бар сонша?» - деп сұрағанда, ол: «Оған әрі киіміне зәр тиді, ал ол осылай намаз оқыған болуы мүмкін», - деп жауап берді. Одан: «Ал сен оның осы күйінде намаз оқығанын көрдің бе?» - деп сұрағанда, ол: «Жоқ», - деп жауап берген.

Имам әл-Хатыб әл-Бағдади, бұл оқиғаны келтіре отырып, былай деп айтқан: “Осы және осы сияқтылар - жорамалдың негізіндегі джарх, ал ғалым мұндай нәрсе үшін джарх жасамайды”. Қз.: “әл-Кифая” 178.

Хафиз Ибн Хаджар былай деп айтатын: “Бір топ ғалымдар тарапынан басқа бір топ ғалымдарға олардың ақида мәселелеріндегі келіспеушіліктері себебінен сөгіс білдірілгенін біл. Мұндай жағдайларда растау және (мәселенің) байыбына жетіп, ақиқатқа негізделе отырып болмаса, есепке алуға асықпау керек. Сондай-ақ өздерін зухдттыққа бағыштаған топ дүниеге қызығатын топты сөгіп, оларды осы үшін сенімсіз деп есептеген. Алайда бұл, егер шыншылдық пен дәлдік болса, сенімсіз етуге себеп бола алмайды. Ал осының барлығынан да жаманы – кейбір (хадис) жеткізушілерді анық болмаған себептерден, немесе өз замандасына деген ашудың себебінен сенімсіздікте айыптауды қабылдау. Бірақ бұдан да сорақысы – айыптаушыдан да көбірек сенімдірек, білімде одан да құрметтірек және хадистерді одан көбірек білетін адамды сенімсіздікте айыптау! Жоғарыда аталғанның барлығы есепке алынбайды!» Қз.: “Хадью-ссари” 385.

Мұның барлығы кез келген джархтың қабылдау және тіпті соның негізінде «шыншылдар» мен «адасқандарды» ашып алу үшін тексеру өткізу қажетті болатындай дәйектелген болып табыла бермейтіндігін нұсқайды!

Шейх ‘Убайд әл-Джабри Йеменнің шәкірттерімен болған әнгімесінде былай деп айтатын: “Кез келген джарх шын мәнісінде джарх болып табыла бермейді! Кейде адамдар джарх болып табылмайтын нәрсе арқылы джарх жасайды”.

Ғалымдар – пайғамбарлардың мирасқорлары, білімнің сақтаушылары және адамдардың абзалдары болып табылатындығына қарамастан, олар бәрібір эмоциялардан, қателесуден т.с.с. қорғалмаған қарапайым адамдар екенін білу қажет. Пайғамбардан (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) басқа мұндай сипаттардан таза бірде-бір адам жоқ! Ал имам аз-Захабидің: “Ғалым болу үшін адам қате жібермеу керектігі шарт болып табылмайды!” Қз.: “әс-Сияр” 4/173.

Имам ат-Табари былай деп айтатын: “Егер әртүрлі мазхабтардың жақтаушыларының біреу туралы айтып жатқан сөздерінің барлығын қабылдай берсек және осының себебінен бұл адамның лайықтылығын бұза берсек және оның куәлігін тәрк етсек, онда мухаддистердің көбін тастауымызға тура келер еді! Өйткені олардың арасында адамдар олардан бет бұру қажетті деп санамағандар жоқ еді!” Қз.: “Хадью-ссари” 436.

Имам Ахмад былай деп айтатын: “Лайықтылығы белгілі болған әрбір адамға қатысты кез келген басқаның сөгісі, ол адам осынысын дәлелдемейінше және ол дәлелдер – ешқандай бұлыңғырлықтары жоқ дәлелдер болмайынша, қабыл етілмейді». Қз.: “Тахзиб әт-тахзиб” 7/237.

Мұның барлығы ғалымдардың бірін-бірі туралы айтқан сөздеріне қалай қарау қажеттілігін дұрыс түсіну үшін керек. Және сөз аһлю-Сунна ғалымдарының түрлі адасқан уағыздаушылар т.с.с. туралы айқан сөздері жайында емес, шындығында да аһлю-Суннаның ғалымдары болып табылатындардың бірін-бірі жайлы айтқан сөздері туралы сөз болуда.

Және мұсылмандарға дәлел-дәйексіз джарх жасаудан қорқу керек, өйткені ол ерте ме, кеш пе адамдарды сенімсіз етушінің өзі үшін қасіретке айналуы мүмкін, әрі Ислам тарихында мұның мысалдары өте көп!

Имам Ахмад былай деп айтатын: “Мен адамдар туралы тұжырым (үкім) шығаратын және оларды сөгетіндерден кімді көрсем де, оның өзі де міндетті түрде құрметтен айырылатын!” әл-Майянаджи “әл-Амал” 78.

Имам Ибн Муфлих, оның сөздеріне түсіндірме жасап, былай деп айтқан: “Сөз, Аллаһ мұны жақсырақ біледі, (егжей-тегжейлікті) нақтылаудың (анықтаудың) болмауы туралы және қақысыз ғайбат жасау туралы болып тұр”. Қз.: “әл-Адаб әш-шар’ия” 2/140.

Имам әз-Захаби былай деп баяндайтын: “Хафиз Әбу Ну’айм әл-Асбахани – ол туралы дәлел-дәйексіз тұжырым (үкім) шығарылған ұлы ғалымдардың қатарынан және шыншыл адам. Алайда бұл оның қисынсыз қалауының негізінде Ибн Мандах туралы айтқан сөздері үшін Аллаһтың оған берген жазасы еді”. Қз.: “Мизан әл-и’тидәл” 1/111.

Имам Әбу Зур’а былай деп айтатын: “Бұл ғылым (әл-джарх уа-тта’диль) туралы діндарлықтың негізінде сөйлейтін әрбір адам, оның айтқандарының барлығы міндетті түрде оның өзіне қайта оралады!” Ибн Муфлих “әл-Адаб әш-шар’ия” 2/140.

Өз негізінде мұсылмандардың ар-намысы олардың өмірі мен мал-мүлкі секілді қол сұғылмайтынын және оларды қақысыз сенімсіз етуге рұқсат етілмейтінін ұмытпаған жөн. Ибн ‘Умар былай деп баяндайтын: “Мен Аллаһтың Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Қағбаны айналып (тауап жасап) жүріп былай деп айтатынын көргенмін: «Сен қандай әдемісің және сенің жұпар иісің қандай әдемі. Уа (Қағба), сен қандай айбындысың және сенің қасиеттілігің қандай айбынды. Мухаммадтың жаны Қолында болғанмен (Аллаһпен) ант етемін, мүміннің қасиеттілігі Аллаһтың алдында сенің қасиеттілігіңнен ұлы! Оның мал-мүлкі мен қаны - мызғымас және қасиетті, және біз ол туралы тек жақсы ойлауымыз керек». Ибн Маджаһ 2619. Хадистің сахихтығын әл-Бусайри, шейх Ахмад Шакир және шейх әл-Әлбани растаған. Қз.: “әс-Сильсиля әс-сахиха” 3420.

16 Шейх Салих әс-Сухайми былай деп айтқан: “Мен білім талап етіп жүрген бауырларымызды бауырымыз – шейх Мухаммад ибн ‘Абдуллаһ әл-Имам тарапынан осы кезде жазылған ұлы кітапты оқып шығуларына талпындырамын. Бұл - «әл-Ибана ‘ан кайфия әт-та‘амуль ма‘а әл-хиляф байна аһль әс-Сунна уәл-джама‘а» деп аталатын кітап. Ол өте бағалы кітап және мен ол сияқты кітапты біздің заманымызда көрмеппін. Ол онда тек бір шейхуль-Ислам Ибн Таймияның Сүннеттің жақтаушыларына қарсы болушылармен қарым-қатынас жасауға байланысты жүзге жуық айтқан сөздерін келтірген. Сондай-ақ ертедегі және кейінгі буындардың қатарынан болған басқа да ғалымдардың төрт жүзге жуық сөздерін де келтіріген. Сондай-ақ осыдан екі күн бұрын біздің шейхымыз ‘Абдуль-Мухсин әл-Аббад әл-Бадрдің «Тағы да бір-біріңе деген жұмсақтық және ізгілік, уа, Сүннеттің жақтаушылары» деген мақаласы да жарық көрді. Бұл мақала ең бірінші кезекте білім алып жүрген студенттерге пайдалы болуға тиіс. Бұл – насихаттарына ілесуге тұрарлық ұлы мақала. Бұл жолдауда біздің шейхымыз (әл-‘Аббад), Аллаһ оған есендік берсін, шейх Мухаммад әл-Имамның жоғарыда аталған кітабын мақтаған». Тыңдаңыз “Шарх хадис: «Итақу-Ллаһ хайсума қунт»” 18/01/1432.

17 Бұл хадис ғалымдар тарапынан әртүрлі етіп түсіндірілді. Кейбіреулер оны ашық мағынасына қарама-қайшы түсіндіріп, Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Йеменнің өзін емес, Меккені меңзеді, өйткені иман дәл сол жерде пайда болды, ол (Мекке) Мәдинаға қатысты Йемен тарапта деп айтқан. Бұл - Қағбаның бір бұрышы Йемен жақа қарап тұрғандықтан, йемендік деп аталғанындай. Ал кейбіреулер Мекке мен Мәдина айтылып тұр деп айтқан, өйткені екеуі де Шамға қатысты Йемен жақта орналасқан, ал Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұл сөздерді Табукта болған кезінде, яғни Мекке мен Мәдина Табук пен Йеменнің арасында болып қалған кезде айтқан деген. Басқалар бұл хадисте ансарлар (Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) мәдиналық сахабалары) айтылған, өйткені олардың шыққан тектері Йеменнен еді, ал иманның оларға жатқызылғандығы олардың Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) алып келген нәрсеге ең алғашқы негіз және көмек болғандығы себепті деп айтқан. Бұл пікірлердің барлығын Әбу ‘Убәйда «Ғариб әл-хадисте» келтірген. Бірақ Ибн әс-Саләх бұған қатысты ескерту жасаған және былай деген: “Егер Әбу ‘Убайда және оның өнегесіне ілескендер бұл хадистің барлық риуаяттарын (нұсқаларын, версияларын) мұны Муслим және өзгелер істегендей етіп жинағанда және оларды осылайша етіп қарағанда, онда өздерінің айтып кеткендерінен өзгеше пікірге келер еді де, хадисте дәл Йеменнің өзі және оның тұрғындары аталған деп тұжырымдайтын еді, мұны хадисте қолданылған сөздердің формасынан түсіну керек болғанындай, өйткені бір риуаятта: «Йеменнің тұрғындары келді. Олар момын жанды және жұмсақ жүректі. Иман – йемендікі және даналық - йемендікі», - деп айтылған ғой”.

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) оларды кемел иманына нұсқайтын сипаттармен сипаттады. Қз.: “Фатх әл-Бари” 6/615.

Кейбір имамдар хадисте кез-келген йемендіктер емес, сол кезде өмір сүрген нақты йемендіктер туралы айтылады деп есептеген. Алайда хафиз Ибн Хаджар Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сөздері жалпылама болып табылады және олар кез-келген уақытта өмір сүретін кез-келген салиқалы және ізгі йемендікке қатысты деп айтқан. Қз.: “Фатх әл-Бари” 7/702.

18 Шейх әл-‘Аббадтың айтқандарының барлығы тек аһлю-Сунна қатарларына қатысты және бұл адасқандарға және адасушылыққа кіргізетін уағыздаушыларға және сол сияқтыларға, немесе сөздері мен амалдары Сүннетке және алдыңғы ізгі буын өкілдерінің ұстанған жолына қайшы келетін, бірақ өздерін аһлю-Суннаға жатқызатын біздің заманымыздағы әртүрлі партияларға, ағымдар мен жамағаттарға қатысты емес. Шейх Сыддық Хасан Хан былай деп ақиқатты айтқан: “Сүннеттің жақтаушылары – бұл Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және оның сахабалары ұстанғанға ешбір жаңалықтарды енгізусіз және дінге қосымшаларды қосусыз, немесе одан қандай да бір нәрселерді алып тастаусыз ілесушілер. Алайда әрбір топ өзін осыған ілесуші деп атайды, бірақ: «Барша өздерін (сулу) Ләйләмен бірге екендіктері туралы айтады, алайда Ләйлә олардан ешкімді танымайды!» - деп айтылатын сөз бар ғой. Ал іс жүзінде осының (өздерін аһлю-Суннаға жатқызудың) шындыққа сәйкес келуінің белгісі болып жай сөздер емес, іс-амалдар болып табылады!” Қз.: “Қасд әс-сабиль иля заммиль-қалям” 35.

Шейх әл-Әлбани былай деп айтқан: “Кім өзін Құран мен Сүннет болып табылатын саләфиядан деп аталуға үміт етсе, саләфтардың (алғашқы буын өкілдерінің) жолымен ілесіп жүрсін, ал керісінше болған жағдайда бұл - іс жүзінде атына сәйкес келмейтін жай сөз ғана... Саләфи дағуаты (әд-да’уату-ссаләфия) өзінің барлық көрінісінде түрлі ағымдармен (хизбиямен) соғысады және мұның себебі де ап-айқын. Да’уату-ссаләфия өзін тек бір ғана күнәсіз адамға жатқызады, ал ол – Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)! Ал өзге партияларға қатысты айтар болсақ, олар өздерінің салиқалы және ғалым деп санайтын, бірақ күнәсіз болып табылмайтын әртүрлі адамдарға жатқызады, алайда олардың ілесушілері (ілесетін) адамдарындай болып табылмайды. Ал соңында біз «Пәлен саләфи», «Сәләфи жамағаты» деген сөздерді көріп және естудеміз, алайда олар саләфтардың түсінігіндегі Құран мен Сүннет болып табылатын саләфия шақыруына сәйкес амалдар жасамайды! Және сол себепті олар саләфия шақыруынан шығып кетті, бұған дәлел – мен сөздерімді сонымен аяқтағым келген мына аят: «Ал біреу, өзіне тура жол айқындалғаннан кейін Елшіге қарсы шықса, сондай-ақ мүміндердің жолынан басқа жолға түссе, оны бұрылған жағына бұрамыз да, Тозаққа саламыз. Ол нендей жаман орын!» (ән-Ниса 4: 115)”. Қз.: “Фатауа әл-‘улямә әл-акабир” 97-98.